Instytut Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]; Zakład Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]: Porta Aurea: Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego (12.2013)

II. 2. Retabulum Michała z Augsburga: kwatera
awersu wewnętrznych skrzydeł, 1510-1517, Gdańsk,
kościół p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii
Panny, wg Drost, Kunstdenkmaler der Stadt Danzig

miało być docelowo prawdopodobnie czter-
dzieści, wskazuje na to liczba pustych coko-
łów pod nie przeznaczonych (il. 2) - po trzy
w większych kwaterach, po dwie w mniej-
szych tworzących podwyższenie. Czy
tyle figur wykonano - nie wiadomo.
Inwentarz z 1577 r. wymienia ich mniej; in-
formuje, że w prawym skrzydle stali święci:
Brygida, Andrzej, Tomasz, Jakub, Paweł,
Piotr, Jan i Chrystus Salvator, w lewym
natomiast: Walenty, Szymon, Juda Ta-
deusz, Bartłomiej i Bernard7. Statuetki
te zostały przetopione w 1577 r. podczas
konfliktu miasta ze Stefanem Batorym8.
Srebrnym posążkom towarzyszyły małe
drewniane figurki, po osiem w większych
kwaterach i po pięć w mniejszych. Na-
stawę traktowano chyba jako strukturę
do pewnego stopnia otwartą, którą sukce-
sywnie wzbogacano: pięć srebrnych figur
ufundowała w 1518 r. Rada Kościelna,
zaś w 1538 r. w miejsce skradzionej pięć lat
wcześniej srebrnej figurki św. Anny Samo-
trzeć w skrzydle retabulum umieszczo-
no srebrny posążek Chrystusa Salvatora9.
Rewersy wewnętrznych skrzydeł oz-
dobiły reliefy wyobrażające sceny z życia Marii (il. 3). Retabulum zaopatrzone
było także w dwie pary obustronnie malowanych skrzydeł (il. 4-5) - środkowe

były ruchome, zaś zewnętrzne, malowane en grisaille - stałe. Wyobrażono na nich
sceny z życia Marii i Jezusa oraz postaci proroków, figury mitologiczne i alego¬

ryczne, personifikacje cnót oraz planet ze znakami zodiaku. Ponadto szerokie

policzki wewnętrznych skrzydeł miały figuralną dekorację malarską. Integralną
częścią nastawy są także, przytwierdzone do czoła predelli, ruchome mosiężne
świeczniki z wyrytymi inwokacjami do Matki Boskiej. Zwieńczenie, zdemon¬

towane w 1806 r., według relacji Theodora Hirscha składało się z laskowań

7 August Hinz, Die Schatzkammer der Marienkirche zu Danzig, Danzig 1870, s. 12; Antoni
R. Chodyński, Straty w gdańskich zasobach dziel złotniczych w 1577 roku, „Kwartalnik Historii Kul-
tury Materialnej” 1993,41, nr 3, s. 393.
8 Kwestia została omówiona w literaturze, zob. Chodyński, Straty w gdańskich zaso-
bach..., s. 393.
9 Chronik der Marienkirche/Kronika kościoła Mariackiego, s. 414 (<112—114>), Historisch Kir-
chen register..., s. 84; Theodor Hirsch, Die Oberpfarrkirche von St. Marien in Danzig in ihren Denkmd-
lem und ihren Beziehungen zum kirchlichen Leben Danzig, Bd. 1 -2, Danzig 1843-1847, s. 449, przyp. 1.

26