DOI article:
Chodyński, Antoni Romuald: Symbolika dekoracji ram i rzeźby św. Rajnolda Mistrza Adriana Karffycza w gdańskim Dworze Artusa
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.43645#0052
Antoni
Romuald
Chodyński
Adam oraz „panna” Marustha Wiatrowska23. W XVI w. wybory nowych władz
bractw Dworu Artusa odbywały się tradycyjnie 11 listopada, w dniu św. Marcina.
Na czele bractwa stał wójt mający do pomocy zastępcę, pisarza i dwóch starszych
braci. Po pół roku swojej działalności zarząd ten zobowiązany był złożyć sprawo-
zdanie, głównie z wydatków24. Jednakowoż każde z bractw mogło przyjąć inny
dzień wyborów (np. w Ławie Lubeckiej był to 25 listopada, dzień św. Katarzyny).
Podejmując niniejszą próbę przedstawienia symboliki treści ozdob-
nych ram wykonanych przez Adriana Karffycza, zgodzić się wypada ze sło-
wami Andrzeja Wozińskiego, który pisał m.in.: „Zamysł artystyczny i treści
zawarte w dekoracji, mimo późniejszych przekształceń, pozostają do dzisiaj
w znacznym stopniu czytelne, choć wiele kwestii domaga się naświetlenia,
a niektóre, jak można przypuszczać, nigdy nie zostaną w pełni rozwiązane
z powodu zniszczenia dzieła i braku przekazów archiwalnych. Nie ulega
wątpliwości, że w wystroju poważna rola przypadła rzeźbie”25. Uzupełnie-
nia dotychczasowej wiedzy w zakresie historii, architektury i wystroju gdań-
skiego Dworu dokonała ostatnio Elżbieta Pilecka w monografii poświęconej
średniowiecznym Dworom Artusa w Prusach26. Archiwalne źródła dotyczące
tego tematu znane są od dziesięcioleci, choć nie można wykluczyć pojawie-
nia się nowych informacji. Nadal otwarta dla badań pozostaje sfera analiz
programu znaczeniowego i interpretacji motywów przedstawieniowych
wraz z warstwą symboliczną. Forma zachowanych dekoracji odpowiada sty-
listyce wczesnorenesansowej; należy podkreślić, iż w zespole ram, o których
dowodnie wiemy, iż wykonane były przez Karffycza i jemu przypisywanych,
wyróżnić możemy cztery grupy ze względu na repertuar tematyczny płasko-
rzeźb. Niezbadany jest do końca „klucz” znaczeń symbolicznych i problem
ten wymaga dalszych poszukiwań badawczych. Interpretacji znaczeniowej
głów w kapitelach Ławy św. Krzysztofa rzeźbionych przez Mistrza Pawła
w latach 1534- 1536 oraz w kapitelach Ławy św. Rajnolda27 wykonanych
przez Mistrza Adriana w latach 1533-1534, jak również głów wieńczących
archiwolty ram do „rundeli” podjął sie ostatnio Andrzej Woziński. Zauważył
on, iż głowa przedstawiająca domniemany wizerunek Karola V na fundo-
wanej w 1533 r. przez bractwo św. Rajnolda ramie do tablicy dedykacyjnej
23 Ibidem, s. 80.
24 W Ławie św. Rajnolda do 1488 r. wybory nowych władz odbywały się co pół roku: na Zie-
lone Świątki i w dniu św. Marcina (Simson, Der Authurshof in Danzig, s. 45); Elżbieta Pilecka,
Średniowieczne Dwory Artusa w Prusach. Świadectwo kształtowania się nowej świadomości miesz-
czańskiej, Toruń 2005, s. 255.
25 Andrzej Woziński, Wystrój rzeźbiarski gdańskiego Dworu Artusa na przełomie średnio-
wiecza i renesansu [w:] Dwór Artusa w Gdańsku. Sztuka i sztuka konserwacji, red. Teresa Grzyb-
kowska, Joanna Talbierska, Gdańsk, Dwór Artusa 17-19 października 2002, Warszawa 2004,
s. 73-89, zob. s. 75.
26 Pilecka, Średniowieczne dwory Artusa..., s. 251-272.
27 Woziński, Wystrój rzeźbiarski gdańskiego..., s. 80 i n.
50
Romuald
Chodyński
Adam oraz „panna” Marustha Wiatrowska23. W XVI w. wybory nowych władz
bractw Dworu Artusa odbywały się tradycyjnie 11 listopada, w dniu św. Marcina.
Na czele bractwa stał wójt mający do pomocy zastępcę, pisarza i dwóch starszych
braci. Po pół roku swojej działalności zarząd ten zobowiązany był złożyć sprawo-
zdanie, głównie z wydatków24. Jednakowoż każde z bractw mogło przyjąć inny
dzień wyborów (np. w Ławie Lubeckiej był to 25 listopada, dzień św. Katarzyny).
Podejmując niniejszą próbę przedstawienia symboliki treści ozdob-
nych ram wykonanych przez Adriana Karffycza, zgodzić się wypada ze sło-
wami Andrzeja Wozińskiego, który pisał m.in.: „Zamysł artystyczny i treści
zawarte w dekoracji, mimo późniejszych przekształceń, pozostają do dzisiaj
w znacznym stopniu czytelne, choć wiele kwestii domaga się naświetlenia,
a niektóre, jak można przypuszczać, nigdy nie zostaną w pełni rozwiązane
z powodu zniszczenia dzieła i braku przekazów archiwalnych. Nie ulega
wątpliwości, że w wystroju poważna rola przypadła rzeźbie”25. Uzupełnie-
nia dotychczasowej wiedzy w zakresie historii, architektury i wystroju gdań-
skiego Dworu dokonała ostatnio Elżbieta Pilecka w monografii poświęconej
średniowiecznym Dworom Artusa w Prusach26. Archiwalne źródła dotyczące
tego tematu znane są od dziesięcioleci, choć nie można wykluczyć pojawie-
nia się nowych informacji. Nadal otwarta dla badań pozostaje sfera analiz
programu znaczeniowego i interpretacji motywów przedstawieniowych
wraz z warstwą symboliczną. Forma zachowanych dekoracji odpowiada sty-
listyce wczesnorenesansowej; należy podkreślić, iż w zespole ram, o których
dowodnie wiemy, iż wykonane były przez Karffycza i jemu przypisywanych,
wyróżnić możemy cztery grupy ze względu na repertuar tematyczny płasko-
rzeźb. Niezbadany jest do końca „klucz” znaczeń symbolicznych i problem
ten wymaga dalszych poszukiwań badawczych. Interpretacji znaczeniowej
głów w kapitelach Ławy św. Krzysztofa rzeźbionych przez Mistrza Pawła
w latach 1534- 1536 oraz w kapitelach Ławy św. Rajnolda27 wykonanych
przez Mistrza Adriana w latach 1533-1534, jak również głów wieńczących
archiwolty ram do „rundeli” podjął sie ostatnio Andrzej Woziński. Zauważył
on, iż głowa przedstawiająca domniemany wizerunek Karola V na fundo-
wanej w 1533 r. przez bractwo św. Rajnolda ramie do tablicy dedykacyjnej
23 Ibidem, s. 80.
24 W Ławie św. Rajnolda do 1488 r. wybory nowych władz odbywały się co pół roku: na Zie-
lone Świątki i w dniu św. Marcina (Simson, Der Authurshof in Danzig, s. 45); Elżbieta Pilecka,
Średniowieczne Dwory Artusa w Prusach. Świadectwo kształtowania się nowej świadomości miesz-
czańskiej, Toruń 2005, s. 255.
25 Andrzej Woziński, Wystrój rzeźbiarski gdańskiego Dworu Artusa na przełomie średnio-
wiecza i renesansu [w:] Dwór Artusa w Gdańsku. Sztuka i sztuka konserwacji, red. Teresa Grzyb-
kowska, Joanna Talbierska, Gdańsk, Dwór Artusa 17-19 października 2002, Warszawa 2004,
s. 73-89, zob. s. 75.
26 Pilecka, Średniowieczne dwory Artusa..., s. 251-272.
27 Woziński, Wystrój rzeźbiarski gdańskiego..., s. 80 i n.
50