DOI Artikel:
Lipska, Dąbrówka: Nowożytne ołtarze z przedstawieniami Grobu Pańskiego na terenie dawnego dominium warmińskiego - pochodzenie, forma, treść
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43645#0167
stały dobudowane w latach 1739-174441,
czyli w okresie powstawania ołtarza głów-
nego. Ich pierwotne przeznaczenie jest
nieznane, lecz ze względu na pokrywające
się daty powstania, nie można wykluczyć,
iż były one w jakiś sposób związane z ołta-
rzem głównym, a konkretnie ze skrzynią
znajdującą się za nim42. Być może miało
to bezpośredni związek z inscenizacjami
związanymi z Triduum Paschalnym bądź
był to schowek znany tylko wybranym
(obecnie pełnią one funkcję magazynku).
Znakomitym przykładem zabytków
z trzeciej grupy jest ołtarz z kościoła
p.w. św. Katarzyny w Lubominie (około
1720, warsztat nieznany43) (il. 7) pocho-
dzący pierwotnie z nieistniejącego koś-
cioła Mariackiego w Braniewie44. W tym
przypadku, jak już wcześniej zaznaczono,
data powstania grobu jest wątpliwa, gdyż
jest prawdopodobne, że został w całości
zbudowany w momencie przeniesienia
ołtarza, co miałoby swoje uzasadnienie
w zastosowanych formach dekoracyj-
nych, m.in. rozetach na cokołach ko-
lumn, charakterystycznych dla dzieł wy-
konanych w warsztacie rodziny Bierei-
II. 6. Orneta, ołtarz główny,
fot. Dąbrówka Lipska, 2008
chelów z Reszla, jak np. ambona z tego kościoła pochodząca z około 1815 r.45
Jest to tym bardziej ciekawe, że zarówno z artykułu Materna, jak i z inwentarza
braniewskiego kolegium wiadomo46, że znajdował się tam grób. Ksiądz Matern
41 Andrzej Rzempołuch, Architektura kościoła farnego w Ornecie, „Kwartalnik Architek-
tury i Urbanistyki” 1981, t. 26, nr 1, rys. 4. Składzik został dobudowany w XVIII w., zob. KZSP,
Seria Nowa, t. 2, z. 1, s. 146.
42 Zdaje się to potwierdzać krótka informacja o przebudowie wschodniej elewacji w poło-
wie XVIII wieku, co było związane ze wznoszeniem ołtarza głównego, zob. Hans Schmauch, Zur
Geschichte der St. Johannispfarrkirche zu Wormditt, Wormditt 1929, s. 12.
43 Ulbrich, Geschichte der Bildhauerkunst..., s. 571.
44 Zob. przyp. 26. Ta gotycka świątynia początkowo należała do franciszkanów, a po przy-
byciu do Braniewa jezuitów (1565) była pod ich opieką. W latach 1722-1747 zbudowano dla
nich nowy kościół p.w. św. Krzyża. Kościół Mariacki zburzono w 1809 r., zob. Boetticher, Die
Bau- und Kunstdenkmaler...., s. 57.
45 Chrzanowski, Przewodnik.s. 101.
46 Zapis w inwentarzu informuje, że spośród 43 mosiężnych lichtarzy 14 było przeznaczo-
nych tylko do ozdabiania grobu oraz do zapalania świec w czasie podniesienia Najświętszego
165
czyli w okresie powstawania ołtarza głów-
nego. Ich pierwotne przeznaczenie jest
nieznane, lecz ze względu na pokrywające
się daty powstania, nie można wykluczyć,
iż były one w jakiś sposób związane z ołta-
rzem głównym, a konkretnie ze skrzynią
znajdującą się za nim42. Być może miało
to bezpośredni związek z inscenizacjami
związanymi z Triduum Paschalnym bądź
był to schowek znany tylko wybranym
(obecnie pełnią one funkcję magazynku).
Znakomitym przykładem zabytków
z trzeciej grupy jest ołtarz z kościoła
p.w. św. Katarzyny w Lubominie (około
1720, warsztat nieznany43) (il. 7) pocho-
dzący pierwotnie z nieistniejącego koś-
cioła Mariackiego w Braniewie44. W tym
przypadku, jak już wcześniej zaznaczono,
data powstania grobu jest wątpliwa, gdyż
jest prawdopodobne, że został w całości
zbudowany w momencie przeniesienia
ołtarza, co miałoby swoje uzasadnienie
w zastosowanych formach dekoracyj-
nych, m.in. rozetach na cokołach ko-
lumn, charakterystycznych dla dzieł wy-
konanych w warsztacie rodziny Bierei-
II. 6. Orneta, ołtarz główny,
fot. Dąbrówka Lipska, 2008
chelów z Reszla, jak np. ambona z tego kościoła pochodząca z około 1815 r.45
Jest to tym bardziej ciekawe, że zarówno z artykułu Materna, jak i z inwentarza
braniewskiego kolegium wiadomo46, że znajdował się tam grób. Ksiądz Matern
41 Andrzej Rzempołuch, Architektura kościoła farnego w Ornecie, „Kwartalnik Architek-
tury i Urbanistyki” 1981, t. 26, nr 1, rys. 4. Składzik został dobudowany w XVIII w., zob. KZSP,
Seria Nowa, t. 2, z. 1, s. 146.
42 Zdaje się to potwierdzać krótka informacja o przebudowie wschodniej elewacji w poło-
wie XVIII wieku, co było związane ze wznoszeniem ołtarza głównego, zob. Hans Schmauch, Zur
Geschichte der St. Johannispfarrkirche zu Wormditt, Wormditt 1929, s. 12.
43 Ulbrich, Geschichte der Bildhauerkunst..., s. 571.
44 Zob. przyp. 26. Ta gotycka świątynia początkowo należała do franciszkanów, a po przy-
byciu do Braniewa jezuitów (1565) była pod ich opieką. W latach 1722-1747 zbudowano dla
nich nowy kościół p.w. św. Krzyża. Kościół Mariacki zburzono w 1809 r., zob. Boetticher, Die
Bau- und Kunstdenkmaler...., s. 57.
45 Chrzanowski, Przewodnik.s. 101.
46 Zapis w inwentarzu informuje, że spośród 43 mosiężnych lichtarzy 14 było przeznaczo-
nych tylko do ozdabiania grobu oraz do zapalania świec w czasie podniesienia Najświętszego
165