DOI Artikel:
Kruk, Mirosław Piotr: Chrystus Pantokrator na gemmie bizantyńskiej z kościoła pw. NMP Królowej Polski w Kruszynie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43445#0022
Mirosław o dzieła wykonane przed 1300 r. Zdaniem badaczki opisana przez nią gemma
Piotr Kruk za bardzo przypomina pieczęcie bizantyńskie, by można było o niej tylko
powiedzieć, że jest bizantynizująca.
Godny uwagi jest także piękny, dwustronny medalion znajdujący się obecnie
w zbiorach Luwru35 (ił. 4). Wykonany z lapis-lazuli, dowodzi upodobania do najróż¬
niejszych kamieni, typowego
II. 4. Chrystus / Matka Boska, gemma
(kamea) dwustronna, opisana jako ikona
z lapis-lazuli, inkrustowana złotem,
Konstantynopol, pierwsza połowa
XII w., wys. 6,4 cm, szer. 4,3 cm, rama:
srebro złocone, filigran, miedź - uchwyt
nowożytny, kamienie szlachetne, perła,
wys. 8,3 cm, Paryż, Luwr, Departement
des Objects d’Art, nr inw. 95, wg Durand,
Lapis-lazuli icon
XI-XIII w. dla pracowni Konstantynopola, a na-
stępnie dla warsztatów Wenecji. Dzieło dato-
wane jest na pierwszą połowę XII w. i często
zestawiane z zabytkiem przechowywanym
w zbiorach moskiewskiego Kremla (zob. po-
niżej). Oprawa gemmy zawierała (oryginalnie)
naprzemiennie ułożone perły, turkusy i fili-
granowe rozetki. Zauważono, że zastosowana
technika oprawy przypomina relikwiarz Krzy-
ża Świętego (znajdujący się w Luwrze), same
rozetki zaś występowały powszechnie - już
od XI w. - w sztuce bizantyńskiej: w marmu-
rowej rzeźbie i jubilerstwie. A zatem oprawę
wykonano prawdopodobnie w tym samym
czasie, w którym zrobiono gemmę, co stano-
wi wyjątek dla tak wczesnych dzieł. Nie za-
chowało się ogniwo, które łączyło ją z łań-
cuchem - można przypuszczać, że pełniła ona
funkcję enkolpionu bądź wisiała w sanktuarium
lub kaplicy książęcej.
Kamea znajdująca się w zbiorach Zbro-
jowni (Orużejnaja Pałata) w Moskwie została
ostatnio opisana i zreprodukowana w kata-
logu zabytków bizantyńskich moskiewskiego
Kremla jako dzieło sztuki Bizancjum końca
XII lub początku XIII w.36 (ii. 5). Wykonano
je z nefrytu, a oprawę dodano już w pracowni
moskiewskiej.
35 Chrystus/Bogurodzica, gemma (kamea) dwustronna, lapis-lazuli, inkrustacja złotem,
Konstantynopol, pierwsza połowa XII w., wys. 6,4 cm, szer. 4,3 cm; oprawa: srebro złocone,
filigran, miedź, kamienie szlachetne, perła, wys. 8,3 cm, Paryż, Luwr, Dział Rzemiosła Arty-
stycznego, nr inw. 95; Jannic Durand, Lapis-lazuli icon with Christ and the Virgin [w:] Byzantium
330-1453..., s. 228, 430, poz. kat. 200.
36 Chrystus Pantokrator, gemma (kamea), nefryt, koniec XII w. - początek XIII w., oprawa:
Moskwa, koniec XIV w. - początek XV w., złoto, perły, wys. 5 cm, szer. 3 cm, Moskwa,
Kreml, nr inw. flK-134 - Busammcjie apeBHOCTM. IIpoM3BefleHMfl IV - XV BeKOB b coópaHuu
My3eeB MocKBCKoro KpeM/m. KaTanor, red. ApceHnfi CepreeBrm LleTpoB, MocKBa, 2013,
poz. kat. 37.
16
Piotr Kruk za bardzo przypomina pieczęcie bizantyńskie, by można było o niej tylko
powiedzieć, że jest bizantynizująca.
Godny uwagi jest także piękny, dwustronny medalion znajdujący się obecnie
w zbiorach Luwru35 (ił. 4). Wykonany z lapis-lazuli, dowodzi upodobania do najróż¬
niejszych kamieni, typowego
II. 4. Chrystus / Matka Boska, gemma
(kamea) dwustronna, opisana jako ikona
z lapis-lazuli, inkrustowana złotem,
Konstantynopol, pierwsza połowa
XII w., wys. 6,4 cm, szer. 4,3 cm, rama:
srebro złocone, filigran, miedź - uchwyt
nowożytny, kamienie szlachetne, perła,
wys. 8,3 cm, Paryż, Luwr, Departement
des Objects d’Art, nr inw. 95, wg Durand,
Lapis-lazuli icon
XI-XIII w. dla pracowni Konstantynopola, a na-
stępnie dla warsztatów Wenecji. Dzieło dato-
wane jest na pierwszą połowę XII w. i często
zestawiane z zabytkiem przechowywanym
w zbiorach moskiewskiego Kremla (zob. po-
niżej). Oprawa gemmy zawierała (oryginalnie)
naprzemiennie ułożone perły, turkusy i fili-
granowe rozetki. Zauważono, że zastosowana
technika oprawy przypomina relikwiarz Krzy-
ża Świętego (znajdujący się w Luwrze), same
rozetki zaś występowały powszechnie - już
od XI w. - w sztuce bizantyńskiej: w marmu-
rowej rzeźbie i jubilerstwie. A zatem oprawę
wykonano prawdopodobnie w tym samym
czasie, w którym zrobiono gemmę, co stano-
wi wyjątek dla tak wczesnych dzieł. Nie za-
chowało się ogniwo, które łączyło ją z łań-
cuchem - można przypuszczać, że pełniła ona
funkcję enkolpionu bądź wisiała w sanktuarium
lub kaplicy książęcej.
Kamea znajdująca się w zbiorach Zbro-
jowni (Orużejnaja Pałata) w Moskwie została
ostatnio opisana i zreprodukowana w kata-
logu zabytków bizantyńskich moskiewskiego
Kremla jako dzieło sztuki Bizancjum końca
XII lub początku XIII w.36 (ii. 5). Wykonano
je z nefrytu, a oprawę dodano już w pracowni
moskiewskiej.
35 Chrystus/Bogurodzica, gemma (kamea) dwustronna, lapis-lazuli, inkrustacja złotem,
Konstantynopol, pierwsza połowa XII w., wys. 6,4 cm, szer. 4,3 cm; oprawa: srebro złocone,
filigran, miedź, kamienie szlachetne, perła, wys. 8,3 cm, Paryż, Luwr, Dział Rzemiosła Arty-
stycznego, nr inw. 95; Jannic Durand, Lapis-lazuli icon with Christ and the Virgin [w:] Byzantium
330-1453..., s. 228, 430, poz. kat. 200.
36 Chrystus Pantokrator, gemma (kamea), nefryt, koniec XII w. - początek XIII w., oprawa:
Moskwa, koniec XIV w. - początek XV w., złoto, perły, wys. 5 cm, szer. 3 cm, Moskwa,
Kreml, nr inw. flK-134 - Busammcjie apeBHOCTM. IIpoM3BefleHMfl IV - XV BeKOB b coópaHuu
My3eeB MocKBCKoro KpeM/m. KaTanor, red. ApceHnfi CepreeBrm LleTpoB, MocKBa, 2013,
poz. kat. 37.
16