DOI Artikel:
Mielnik, Magdalena: Przedstawienia cnót kobiecych w sztuce gdańskiej na tle piśmiennictwa kaznodziejskiego i literatury moralistycznej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43445#0030
Magdalena
Mielnik
Następnie Botsack wymienia charakterystyczne cechy kobiet: łagodność,
cierpliwość oraz czystość - castita, castitate, rozumianą jako połączenie niewin-
ności, skromności i wierności15. Autor wskazuje również typowe dolegliwości
i choroby kobiece - bóle porodowe i menstruacyjne16.
Kolejny ustęp, odwołujący się do tekstu Vives’a, poświęcony jest niewia-
stom cnotliwej i złej. Ta ostatnia - zdaniem Botsacka - jest jak skorpion.
Autor sparafrazował w ten sposób słowa Vives’a, który twierdził, że miłość
zmysłowa jest tak samo niebezpieczna jak śmiertelne ukąszenia skorpiona.
Botsack wymienia także liczne cnoty, które powinna posiadać kobieta: poboż-
ność, roztropność, wstydliwość, umiarkowanie, czystość, męstwo, łagodność,
wierność i małomówność. Niewiasta musi być też gospodarna, dbać o męża
i dom. Podobnie twierdził Francesco de Barbaro: „Trzy rzeczy, jeśli są pil-
nie przestrzegane przez żonę, czynią małżeństwo warte pochwały i podziwu:
miłość do męża oraz obrotność i całkowita opieka nad sprawami domowymi”.
W tej części Botsack wypowiada się również na temat zbytku w ubiorze i jed-
noznacznie go potępia.
Następna część artykułu hasłowego dotyczy udzielania się kobiet w poli-
tyce. Botsack przytacza opinię Arystotelesa, według którego rządzące kobiety
to monstra. Powołuje się także na Katona i Liwiusza, którzy twierdzili, że nie-
wiasty są z natury lekkomyślne i nieokiełznane (nieopanowane). Jednocześnie
autor Moralia Gedanensia zaznacza, że znane są przypadki, kiedy ingerencja
kobiet w sprawy państwa zakończona została sukcesem (Amazonki, Judyta).
Podobną opinię sformułował rektor Gimnazjum Akademickiego Bartho-
lomaus Keckermann - uważał on, że płeć piękna nie jest predystynowana
do zajmowania się polityką, jednak istnieją wyjątki, jak choćby królowa
Elżbieta I17.
W przedostatniej części kobietę porównano do pszczoły. Ustęp, choć wydaje
się najbardziej wyrażać zdanie samego Botsacka, odwołuje się do fragmentu
Księgi Eklezjastyka: „Wdzięk żony pilnej ucieszy jej męża i utuczy kości jego.
Jej dobre prowadzenie się jest darem Bożym. Żona roztropna i milcząca - nie
ma wymiany za duszę wyćwiczoną. Wdzięk nad wdzięki - żona święta i wstyd-
liwa; a nie masz wagi, która byłaby godna duszy wstrzemięźliwej. Jak słońce
wschodzące światu na wysokości Bożej, tak piękność żony ku ozdobie domu jej.
Jak lampa świecąca na świeczniku świętym, tak piękność twarzy w latach sta-
tecznych. Jak słupy złote na podstawach srebrnych, tak nogi mocne na stopach
statecznej niewiasty. Jak fundamenty wieczne na skale mocnej, tak przykazania
15 Beauty & Duty. The Art. And Business ofRenaissance Marriage. Bowdoin College Museum
of Art [katalog wystawy], ed. Susan E. Wegner, Brunswick 2008, s. 19.
16 Na temat typowych kobiecych dolegliwości i sposobu ich przedstawiania w sztuce holen-
derskiej zob. Laurinda S. Dixon, Perilous Chastity. Women and Illness in Pre-Enlightment Art and
Medicine, Ithaca-London 1995, s. 51. Za wskazanie tej pozycji chciałabym serdecznie podziękować
dr. Jackowi Friedrichowi.
17 Danilo Facca, Bartłomiej Keckermann i filozofia, Warszawa 2005, s. 234.
24
Mielnik
Następnie Botsack wymienia charakterystyczne cechy kobiet: łagodność,
cierpliwość oraz czystość - castita, castitate, rozumianą jako połączenie niewin-
ności, skromności i wierności15. Autor wskazuje również typowe dolegliwości
i choroby kobiece - bóle porodowe i menstruacyjne16.
Kolejny ustęp, odwołujący się do tekstu Vives’a, poświęcony jest niewia-
stom cnotliwej i złej. Ta ostatnia - zdaniem Botsacka - jest jak skorpion.
Autor sparafrazował w ten sposób słowa Vives’a, który twierdził, że miłość
zmysłowa jest tak samo niebezpieczna jak śmiertelne ukąszenia skorpiona.
Botsack wymienia także liczne cnoty, które powinna posiadać kobieta: poboż-
ność, roztropność, wstydliwość, umiarkowanie, czystość, męstwo, łagodność,
wierność i małomówność. Niewiasta musi być też gospodarna, dbać o męża
i dom. Podobnie twierdził Francesco de Barbaro: „Trzy rzeczy, jeśli są pil-
nie przestrzegane przez żonę, czynią małżeństwo warte pochwały i podziwu:
miłość do męża oraz obrotność i całkowita opieka nad sprawami domowymi”.
W tej części Botsack wypowiada się również na temat zbytku w ubiorze i jed-
noznacznie go potępia.
Następna część artykułu hasłowego dotyczy udzielania się kobiet w poli-
tyce. Botsack przytacza opinię Arystotelesa, według którego rządzące kobiety
to monstra. Powołuje się także na Katona i Liwiusza, którzy twierdzili, że nie-
wiasty są z natury lekkomyślne i nieokiełznane (nieopanowane). Jednocześnie
autor Moralia Gedanensia zaznacza, że znane są przypadki, kiedy ingerencja
kobiet w sprawy państwa zakończona została sukcesem (Amazonki, Judyta).
Podobną opinię sformułował rektor Gimnazjum Akademickiego Bartho-
lomaus Keckermann - uważał on, że płeć piękna nie jest predystynowana
do zajmowania się polityką, jednak istnieją wyjątki, jak choćby królowa
Elżbieta I17.
W przedostatniej części kobietę porównano do pszczoły. Ustęp, choć wydaje
się najbardziej wyrażać zdanie samego Botsacka, odwołuje się do fragmentu
Księgi Eklezjastyka: „Wdzięk żony pilnej ucieszy jej męża i utuczy kości jego.
Jej dobre prowadzenie się jest darem Bożym. Żona roztropna i milcząca - nie
ma wymiany za duszę wyćwiczoną. Wdzięk nad wdzięki - żona święta i wstyd-
liwa; a nie masz wagi, która byłaby godna duszy wstrzemięźliwej. Jak słońce
wschodzące światu na wysokości Bożej, tak piękność żony ku ozdobie domu jej.
Jak lampa świecąca na świeczniku świętym, tak piękność twarzy w latach sta-
tecznych. Jak słupy złote na podstawach srebrnych, tak nogi mocne na stopach
statecznej niewiasty. Jak fundamenty wieczne na skale mocnej, tak przykazania
15 Beauty & Duty. The Art. And Business ofRenaissance Marriage. Bowdoin College Museum
of Art [katalog wystawy], ed. Susan E. Wegner, Brunswick 2008, s. 19.
16 Na temat typowych kobiecych dolegliwości i sposobu ich przedstawiania w sztuce holen-
derskiej zob. Laurinda S. Dixon, Perilous Chastity. Women and Illness in Pre-Enlightment Art and
Medicine, Ithaca-London 1995, s. 51. Za wskazanie tej pozycji chciałabym serdecznie podziękować
dr. Jackowi Friedrichowi.
17 Danilo Facca, Bartłomiej Keckermann i filozofia, Warszawa 2005, s. 234.
24