DOI Artikel:
Mielnik, Magdalena: Przedstawienia cnót kobiecych w sztuce gdańskiej na tle piśmiennictwa kaznodziejskiego i literatury moralistycznej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.43445#0043
klęczącego przed nią mężczyznę. Na rycinie umieszczono cytat z Księgi Eklezja-
styka [26 V: 16]: „Ein freundliches Weib erfrewet den Man / Miłość niewiasty pil-
nej będzie rozkoszowała męża swego”. Podobna symbolika pojawia się również
na medalach zaślubinowych. Jak pisał Eddy de Jongh, portrety i medale zwią-
zane z zaślubinami przedstawiały dwa przeciwstawne sobie ideały męskości i ko-
biecości: aktywny i pasywny72. Na medalach gdańskich przy postaci małżonki
jako symbol niewieściej pracowitości wyobrażone są najczęściej ul (np. na me-
dalach Sebastiana Dadlera i lana Hóhna z lat czterdziestych XVII stulecia)73 lub
kądziel (np. na medalu ślubnym Dadlera z około 1636 r., znajdującym się obec-
Przedstawienia
cnót
kobiecych...
nie w zbiorach Staatliche Kunst-
sammlungen Dresden)74. Interesujące
jest również podkreślenie społecz¬
nego wymiaru sakramentu małżeń¬
stwa poprzez ukazanie panoramy
miasta Gdańska, które, jak twierdzi
Jarosław Dutkowski, patronuje w ten
sposób ceremonii ślubnej75. Przykła¬
dem propagowania cnót przykład¬
nej małżonki jest też prawdopodob¬
nie kufel, określany w literaturze jako
Kufel z emblematyką pszczelą, pocho¬
dzący ze zbiorów Muzeum Narodo¬
wego w Gdańsku76 (il. 7). Jak wska¬
zała Barbara Włodarska, emblematy
dekorujące pokrywę naczynia zo¬
stały zaczerpnięte z dzieła Frauen-
zimmer Gesprachspiele autorstwa
Georga Philippa Harsdórffera, wydanego w Norymberdze w łatach 1641-1649
w ośmiu tomach. Były to dialogi o charakterze moralizatorsko-dydaktycznym,
II. 7. Johann Gottfried Holi, Kufel z emblematyką pszczelą,
przed 1689, Muzeum Narodowe w Gdańsku
72 Eddy de Jongh, Portretten van echt en trouw. Huwelijk en gezin in de Nederlandse kunst
van de zeventiende eeuw [katalog wystawy], Haga 1986, s. 33. Za zwrócenie uwagi na tę pozycję
chciałabym serdecznie podziękować dr. Jackowi Friedrichowi.
73 Jarosław Dutkowski, Motywy idei mieszczańskich na monetach medalach i żetonach gdań-
skich od końca XVI do połowy XVIII wieku w Gdańsku, mpis pracy doktorskiej pod kierunkiem
prof. Krzysztofa Macieja Kowalskiego, UG, 2007, s. 265,266,269,270,271,274,275,277. Za wskazanie
tej pracy dziękuję dr. hab. Marcinowi Kalecińskiemu.
74 http://skd-online-collection.skd.museum/de/contents/show/778399?identifier=2
[dostęp: 4.04.2016],
75 Dutkowski, Motywy idei mieszczańskich..., s. 274.
76 Johann Gottfried Holi, Kufel z emblematyką pszczelą, przed 1689, srebro repusowane,
odlewane, cyzelowane, rytowane, częściowo złocone; wys. 23,5 cm, śr. stopy 17,7 cm, c. 1517,0 g„
MNG/SD/100/MT; Anna Frąckowska, Srebrne kufle gdańskie XVII i XVIII wieku. Typologia,
stylistyka, ikonografia, Warszawa 2013, s. 234-235, kat. XXII/12, s. 354; Barbara Włodarska,
Złotnictwo od XVI do XX wieku. Katalog zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku, Gdańsk
2005, s. 68, kat. III 4, tam wcześniejsza literatura.
37
styka [26 V: 16]: „Ein freundliches Weib erfrewet den Man / Miłość niewiasty pil-
nej będzie rozkoszowała męża swego”. Podobna symbolika pojawia się również
na medalach zaślubinowych. Jak pisał Eddy de Jongh, portrety i medale zwią-
zane z zaślubinami przedstawiały dwa przeciwstawne sobie ideały męskości i ko-
biecości: aktywny i pasywny72. Na medalach gdańskich przy postaci małżonki
jako symbol niewieściej pracowitości wyobrażone są najczęściej ul (np. na me-
dalach Sebastiana Dadlera i lana Hóhna z lat czterdziestych XVII stulecia)73 lub
kądziel (np. na medalu ślubnym Dadlera z około 1636 r., znajdującym się obec-
Przedstawienia
cnót
kobiecych...
nie w zbiorach Staatliche Kunst-
sammlungen Dresden)74. Interesujące
jest również podkreślenie społecz¬
nego wymiaru sakramentu małżeń¬
stwa poprzez ukazanie panoramy
miasta Gdańska, które, jak twierdzi
Jarosław Dutkowski, patronuje w ten
sposób ceremonii ślubnej75. Przykła¬
dem propagowania cnót przykład¬
nej małżonki jest też prawdopodob¬
nie kufel, określany w literaturze jako
Kufel z emblematyką pszczelą, pocho¬
dzący ze zbiorów Muzeum Narodo¬
wego w Gdańsku76 (il. 7). Jak wska¬
zała Barbara Włodarska, emblematy
dekorujące pokrywę naczynia zo¬
stały zaczerpnięte z dzieła Frauen-
zimmer Gesprachspiele autorstwa
Georga Philippa Harsdórffera, wydanego w Norymberdze w łatach 1641-1649
w ośmiu tomach. Były to dialogi o charakterze moralizatorsko-dydaktycznym,
II. 7. Johann Gottfried Holi, Kufel z emblematyką pszczelą,
przed 1689, Muzeum Narodowe w Gdańsku
72 Eddy de Jongh, Portretten van echt en trouw. Huwelijk en gezin in de Nederlandse kunst
van de zeventiende eeuw [katalog wystawy], Haga 1986, s. 33. Za zwrócenie uwagi na tę pozycję
chciałabym serdecznie podziękować dr. Jackowi Friedrichowi.
73 Jarosław Dutkowski, Motywy idei mieszczańskich na monetach medalach i żetonach gdań-
skich od końca XVI do połowy XVIII wieku w Gdańsku, mpis pracy doktorskiej pod kierunkiem
prof. Krzysztofa Macieja Kowalskiego, UG, 2007, s. 265,266,269,270,271,274,275,277. Za wskazanie
tej pracy dziękuję dr. hab. Marcinowi Kalecińskiemu.
74 http://skd-online-collection.skd.museum/de/contents/show/778399?identifier=2
[dostęp: 4.04.2016],
75 Dutkowski, Motywy idei mieszczańskich..., s. 274.
76 Johann Gottfried Holi, Kufel z emblematyką pszczelą, przed 1689, srebro repusowane,
odlewane, cyzelowane, rytowane, częściowo złocone; wys. 23,5 cm, śr. stopy 17,7 cm, c. 1517,0 g„
MNG/SD/100/MT; Anna Frąckowska, Srebrne kufle gdańskie XVII i XVIII wieku. Typologia,
stylistyka, ikonografia, Warszawa 2013, s. 234-235, kat. XXII/12, s. 354; Barbara Włodarska,
Złotnictwo od XVI do XX wieku. Katalog zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku, Gdańsk
2005, s. 68, kat. III 4, tam wcześniejsza literatura.
37