DOI Artikel:
Bladowska, Aurelia: Architektura Szpitala Miejskiego w Gdańsku Wrzeszczu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43445#0128
Aurelia
Bladowska
Wydaje się, że z punktu widzenia późniejszego rozwoju architektury
to właśnie te formalnie skromniejsze budynki stoją o krok dalej, wyraźnie
zdradzając cechy modernizmu. Mimo że architektura modernistyczna zaczęła
pojawiać się w Gdańsku dopiero w latach dwudziestych XX w., warto zwró-
cić uwagę na fakt, że budynki szpitala spełniają wiele jej założeń, takich jak
ograniczenie detalu, zastosowanie płaskich dachów czy wykonanie gładkich
ścian elewacji. Elementy te nie były w owym czasie powszechnie stosowane
w architekturze szpitalnej.
W kolejnych dekadach placówka podlegała licznym przebudowom, które
wcale nie potoczyły się tak, jak zaplanował to architekt73. Po pierwszej wojnie
światowej zaistniała potrzeba poszerzenia oddziału dla pacjentów chorych
wenerycznie i dermatologicznie. W związku z tym dokupiono niewielką
parcelę, znajdującą się pomiędzy szpitalem a placem sportowym. W latach
dwudziestych na zachodnim krańcu działki ustawiono kolejno: dwa pawilony
dla pacjentów oraz dwa baraki szkolne74. W ich sąsiedztwie powstały dwie
szklarnie i dom mieszkalny dla lekarzy. W związku ze zmiennymi potrzebami
i spadkiem zachorowalności na niektóre choroby kilka istniejących obiektów
zaczęło pełnić nowe funkcje, np. wcześniejszy oddział dla chorych na dyfteryt
przearanżowany został na oddział gruźliczy. W 1927 r. oddano do użytku
budynek Rentgenowskiego Instytutu Diagnostyki i Terapii. Dwa lata później
zbudowano nowy gmach oddziału dziecięcego, zaprojektowany przez dyrek-
tora miejskiego Urzędu Budowlanego, architekta Alberta Krugera (il. 17).
Modernistyczny budynek został wzniesiony na rzucie zbliżonym do litery
L. Dzięki zastosowaniu nowoczesnej konstrukcji opartej na żelaznym szkie-
lecie powstała możliwość przeprucia ścian rzędami dużych okien zapew-
niających doskonały dopływ dziennego światła75. Oddział dziecięcy zyskał
formę popularnego wówczas w szpitalnictwie budynku tarasowego76. Tego
typu obiekty zawdzięczają swoje powstanie berlińskiemu lekarzowi Dawidowi
Sarasonowi, który na początku XX w. zalecał dostosowywanie architektury
73 Erlauterungsbericht... 1906; Erlauterungsbericht... 1907, załączone plany założenia.
74 W barakach przeprowadzano prawdopodobnie szkolenia dla średniego personelu,
zob. Arthur Berner, Das Stadtische Krankenahaus in Danzig, „Deutsche Medizinische Wochen-
schrift” 1934, Jg. 60, s. 1357; Sammelwerk..., s. 22.
75 Hugo Althoff, Siedlungsarbeit in der Freien Stadt Danzig 1920-1930, H. 2, Danzig 1930,
brak paginacji; Sie kann sich sehen lassen! Das neue Kinderstation des Stadtisches Krankenhauses,
„Danziger Volksstimme” 1929, Jg. 20, nr 143, Beiblatt, s. 3; http://www.domuphagena.pl/index.
php?option=com_content&view=article&id=33:wystawa-qarchitektura-i-urbanistyka-wolnego-
miasta-gdaskaq-25-maja-2012-3-marca-2013& catid=5:aktualnoci&Itemid=4 [dostęp: 12.12.2012].
76 Zachodnia elewacja skrzydła południowego oraz południowa elewacja skrzydła pół-
nocnego zostały połączone dwoma rzędami wysuniętych balkonów, biegnących na wysokości
pierwszego i drugiego piętra. Takie ustawienie ograniczało silne powiewy wiatru, które mogły
zaszkodzić małym pacjentom. Najwyższa kondygnacja krótszego skrzydła została zaprojekto-
wana jako dodatkowy, otwarty od południa, niezadaszony taras. Trzy ściany zapewniały osłonę
od wiatrów.
122
Bladowska
Wydaje się, że z punktu widzenia późniejszego rozwoju architektury
to właśnie te formalnie skromniejsze budynki stoją o krok dalej, wyraźnie
zdradzając cechy modernizmu. Mimo że architektura modernistyczna zaczęła
pojawiać się w Gdańsku dopiero w latach dwudziestych XX w., warto zwró-
cić uwagę na fakt, że budynki szpitala spełniają wiele jej założeń, takich jak
ograniczenie detalu, zastosowanie płaskich dachów czy wykonanie gładkich
ścian elewacji. Elementy te nie były w owym czasie powszechnie stosowane
w architekturze szpitalnej.
W kolejnych dekadach placówka podlegała licznym przebudowom, które
wcale nie potoczyły się tak, jak zaplanował to architekt73. Po pierwszej wojnie
światowej zaistniała potrzeba poszerzenia oddziału dla pacjentów chorych
wenerycznie i dermatologicznie. W związku z tym dokupiono niewielką
parcelę, znajdującą się pomiędzy szpitalem a placem sportowym. W latach
dwudziestych na zachodnim krańcu działki ustawiono kolejno: dwa pawilony
dla pacjentów oraz dwa baraki szkolne74. W ich sąsiedztwie powstały dwie
szklarnie i dom mieszkalny dla lekarzy. W związku ze zmiennymi potrzebami
i spadkiem zachorowalności na niektóre choroby kilka istniejących obiektów
zaczęło pełnić nowe funkcje, np. wcześniejszy oddział dla chorych na dyfteryt
przearanżowany został na oddział gruźliczy. W 1927 r. oddano do użytku
budynek Rentgenowskiego Instytutu Diagnostyki i Terapii. Dwa lata później
zbudowano nowy gmach oddziału dziecięcego, zaprojektowany przez dyrek-
tora miejskiego Urzędu Budowlanego, architekta Alberta Krugera (il. 17).
Modernistyczny budynek został wzniesiony na rzucie zbliżonym do litery
L. Dzięki zastosowaniu nowoczesnej konstrukcji opartej na żelaznym szkie-
lecie powstała możliwość przeprucia ścian rzędami dużych okien zapew-
niających doskonały dopływ dziennego światła75. Oddział dziecięcy zyskał
formę popularnego wówczas w szpitalnictwie budynku tarasowego76. Tego
typu obiekty zawdzięczają swoje powstanie berlińskiemu lekarzowi Dawidowi
Sarasonowi, który na początku XX w. zalecał dostosowywanie architektury
73 Erlauterungsbericht... 1906; Erlauterungsbericht... 1907, załączone plany założenia.
74 W barakach przeprowadzano prawdopodobnie szkolenia dla średniego personelu,
zob. Arthur Berner, Das Stadtische Krankenahaus in Danzig, „Deutsche Medizinische Wochen-
schrift” 1934, Jg. 60, s. 1357; Sammelwerk..., s. 22.
75 Hugo Althoff, Siedlungsarbeit in der Freien Stadt Danzig 1920-1930, H. 2, Danzig 1930,
brak paginacji; Sie kann sich sehen lassen! Das neue Kinderstation des Stadtisches Krankenhauses,
„Danziger Volksstimme” 1929, Jg. 20, nr 143, Beiblatt, s. 3; http://www.domuphagena.pl/index.
php?option=com_content&view=article&id=33:wystawa-qarchitektura-i-urbanistyka-wolnego-
miasta-gdaskaq-25-maja-2012-3-marca-2013& catid=5:aktualnoci&Itemid=4 [dostęp: 12.12.2012].
76 Zachodnia elewacja skrzydła południowego oraz południowa elewacja skrzydła pół-
nocnego zostały połączone dwoma rzędami wysuniętych balkonów, biegnących na wysokości
pierwszego i drugiego piętra. Takie ustawienie ograniczało silne powiewy wiatru, które mogły
zaszkodzić małym pacjentom. Najwyższa kondygnacja krótszego skrzydła została zaprojekto-
wana jako dodatkowy, otwarty od południa, niezadaszony taras. Trzy ściany zapewniały osłonę
od wiatrów.
122