DOI Artikel:
Barczyk, Alina: Rokokwe rzeźby z ogrodzenia pałacu Mniszchów w Gdańsku: autorstwo - styl - program ikonograficzny
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.61185#0027
w zbiorach Gabinetu Rycin BUW - był najprawdopodobniej Pierre Ricaud
de Tirregaille4. Trój skrzydłowy, parterowy pałac posiadał wysoką mansardę
(stanowiącą de facto - pod względem funkcjonalnym - drugą kondygnację).
Formę architektoniczną urozmaicał centralny ryzalit o zaokrąglonych naro-
żach, zwieńczony monumentalną kompozycją rzeźbiarską z asymetrycznym
kartuszem i panopliami, flankowaną przez pojedyncze putta. Kartusze widniały
też na osi ścian szczytowych bocznych skrzydeł. Powyższe zdobienia, utrzy-
mane w duchu rokoka, były wzbogacone o delikatne reliefy ponad drzwiami
i otworami okiennymi ryzalitu. Ukoronowaniem dążenia do dekoracyjno-
ści rezydencji był parkan zamykający pierzeję od strony Długich Ogrodów
i poprzedzający pałacowy dziedziniec. Aby dostosować ogrodzenie do biegu
ulicy, ustawiono je skośnie w stosunku do pałacu. Główną bramę oraz poszcze-
gólne słupki parkanu zwieńczono pełnoplastycznymi rzeźbami (ił. 1). Inte-
resującym efektem wizualnym, widocznym przy oglądaniu terenu posesji
z ulicy, było wpisanie ryzalitu rezydencji w centralny przelot bramny. Pałac
rozebrano w 1905 r.5, następnie niwelacji uległo ogrodzenie, lecz relikty cegla-
nego muru pozostają jeszcze widoczne przy zbiegu ulic Krowoderskiej i Długie
Ogrody (il. 2). Bramę od strony Długich Ogrodów uwieczniono na fotogra-
fiach z początku XX stulecia oraz na banknocie Wolnego Miasta Gdańska
o nominale 1 miliona marek, będącym w obiegu od 18 września do 10 listo-
pada 1923 r. (il. 3)6.
Na wstępie warto zwrócić uwagę na jeden istotny fakt. Archiwalnie potwier-
dzony jest wyłącznie jeden pobyt Mniszcha w omawianej rezydencji7. Nie ozna-
czało to jednak braku zainteresowania ze strony właściciela, któremu korespon-
dencyjnie zdawano relacje na temat obiektu8.
4 Zbigniew Hornung, Na śladach działalności artystów francuskich w Polsce, „Teka Komisji
Historii Sztuki” 1959, t. 1, s. 276; Friedrich, Gdańskie zabytki..., s. 297; Przemysław Wątroba,
Pierrea Ricauda de Tirregaillea nieznany plan założenia pałaców o-parków ego księżnej Eleonory
Michałowej Czartoryskiej w Wołczynie, „Ikonotheka” 2000, t. 14, s. 44. Odmienne atrybucje,
według których twórcą obiektu miał być Piotr Hiche vel Hiż (zob. Walter Hentschel, Die sächsische
Baukunst des 18. Jahrhunderts in Polen, t. 1, Berlin 1967, s. 418; Efraim Szreger, zob. Stanislaw
Lorentz, Efraim Szreger. Architekt polski XVIII wieku, Warszawa 1986, s. 36-37), zostały prze-
analizowane i zanegowane w kilku pracach, por. Teresa Sulerzyska, Architekt Piotr Hiż. Problem
autorstwa, „Biuletyn Historii Sztuki” 1970, nr 3/4, s. 377; Jerzy Kowalczyk, Pierre Ricaud de Tirreg-
aille - architekt ogrodów i pałaców, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1988, nr 4, s. 313-314.
5 Maciakowska, Pałac Jerzego..., s. 74.
6 Należy jednak wspomnieć, że emisja miała miejsce 8 sierpnia 1923 r. - osiemnaście lat
po rozbiórce obiektu.
7 Maciakowska, Pałac Jerzego..., s. 54.
8 Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie [dalej: BCz], Listy do Jjerzego] Mniszcha,
sygn. 3869, s. 247; Listy do Jjerzego] Mniszcha, sygn. 3835 III, k. 126, s. 391. W liście z Mostów
z 27 grudnia 1771 r. Rybczyński przekazał zapewnienie, że „pałac na Langartach [sic/] dobrze
utrzymuje się”, zob. BCz, Listy do Jjerzego] Mniszcha, sygn. 3868, k. 225, s. 871.
Rokokowe
rzeźby...
27
de Tirregaille4. Trój skrzydłowy, parterowy pałac posiadał wysoką mansardę
(stanowiącą de facto - pod względem funkcjonalnym - drugą kondygnację).
Formę architektoniczną urozmaicał centralny ryzalit o zaokrąglonych naro-
żach, zwieńczony monumentalną kompozycją rzeźbiarską z asymetrycznym
kartuszem i panopliami, flankowaną przez pojedyncze putta. Kartusze widniały
też na osi ścian szczytowych bocznych skrzydeł. Powyższe zdobienia, utrzy-
mane w duchu rokoka, były wzbogacone o delikatne reliefy ponad drzwiami
i otworami okiennymi ryzalitu. Ukoronowaniem dążenia do dekoracyjno-
ści rezydencji był parkan zamykający pierzeję od strony Długich Ogrodów
i poprzedzający pałacowy dziedziniec. Aby dostosować ogrodzenie do biegu
ulicy, ustawiono je skośnie w stosunku do pałacu. Główną bramę oraz poszcze-
gólne słupki parkanu zwieńczono pełnoplastycznymi rzeźbami (ił. 1). Inte-
resującym efektem wizualnym, widocznym przy oglądaniu terenu posesji
z ulicy, było wpisanie ryzalitu rezydencji w centralny przelot bramny. Pałac
rozebrano w 1905 r.5, następnie niwelacji uległo ogrodzenie, lecz relikty cegla-
nego muru pozostają jeszcze widoczne przy zbiegu ulic Krowoderskiej i Długie
Ogrody (il. 2). Bramę od strony Długich Ogrodów uwieczniono na fotogra-
fiach z początku XX stulecia oraz na banknocie Wolnego Miasta Gdańska
o nominale 1 miliona marek, będącym w obiegu od 18 września do 10 listo-
pada 1923 r. (il. 3)6.
Na wstępie warto zwrócić uwagę na jeden istotny fakt. Archiwalnie potwier-
dzony jest wyłącznie jeden pobyt Mniszcha w omawianej rezydencji7. Nie ozna-
czało to jednak braku zainteresowania ze strony właściciela, któremu korespon-
dencyjnie zdawano relacje na temat obiektu8.
4 Zbigniew Hornung, Na śladach działalności artystów francuskich w Polsce, „Teka Komisji
Historii Sztuki” 1959, t. 1, s. 276; Friedrich, Gdańskie zabytki..., s. 297; Przemysław Wątroba,
Pierrea Ricauda de Tirregaillea nieznany plan założenia pałaców o-parków ego księżnej Eleonory
Michałowej Czartoryskiej w Wołczynie, „Ikonotheka” 2000, t. 14, s. 44. Odmienne atrybucje,
według których twórcą obiektu miał być Piotr Hiche vel Hiż (zob. Walter Hentschel, Die sächsische
Baukunst des 18. Jahrhunderts in Polen, t. 1, Berlin 1967, s. 418; Efraim Szreger, zob. Stanislaw
Lorentz, Efraim Szreger. Architekt polski XVIII wieku, Warszawa 1986, s. 36-37), zostały prze-
analizowane i zanegowane w kilku pracach, por. Teresa Sulerzyska, Architekt Piotr Hiż. Problem
autorstwa, „Biuletyn Historii Sztuki” 1970, nr 3/4, s. 377; Jerzy Kowalczyk, Pierre Ricaud de Tirreg-
aille - architekt ogrodów i pałaców, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1988, nr 4, s. 313-314.
5 Maciakowska, Pałac Jerzego..., s. 74.
6 Należy jednak wspomnieć, że emisja miała miejsce 8 sierpnia 1923 r. - osiemnaście lat
po rozbiórce obiektu.
7 Maciakowska, Pałac Jerzego..., s. 54.
8 Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie [dalej: BCz], Listy do Jjerzego] Mniszcha,
sygn. 3869, s. 247; Listy do Jjerzego] Mniszcha, sygn. 3835 III, k. 126, s. 391. W liście z Mostów
z 27 grudnia 1771 r. Rybczyński przekazał zapewnienie, że „pałac na Langartach [sic/] dobrze
utrzymuje się”, zob. BCz, Listy do Jjerzego] Mniszcha, sygn. 3868, k. 225, s. 871.
Rokokowe
rzeźby...
27