DOI article:
Załęska-Kaczko, Jagoda: Nawia̜zania do tradycji budownictwa wiejskiego w architekturze Wolnego Miasta Gdańska w dobie narodowego socjalizmu
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.61185#0189
dla 300 osób. Na piętrze i poddaszu wygospodarowano również miejsca
sypialne dla 150 osób i łazienki. W prasie podawano, że budowa „umożliwi
miejscowym rzemieślnikom wyćwiczenie dobrego rzemiosła w starej kon-
strukcji szachulcowej”91. Po oddaniu obiektu do użytku wewnątrz, oprócz
schroniska, znalazły siedzibę także lokalne placówki Hitlerjugend, Jungvolk
i Bund Deutscher Mädel, a dużej sali nadano miano „hali honoru” - na cześć
nieżyjących członków partyjnych organizacji młodzieżowych92. Podczas uro-
czystego poświęcenia budynku, gdański gauleiter Forster stwierdził, że „ten
dom został zbudowany tak, jak wiele domów na Żuławach, wzniesionych przez
ród rolników, którzy podbili tę ziemię ciężką, niestrudzoną pracą. W takim
duchu powinna też służyć państwu młodzież, wówczas wypełni swe zadanie,
zgodnie z życzeniem führera. [...] Również w tym Domu Młodzieży powi-
nien zamieszkać duch nowego czasu. Jest to duch przyzwoitości, lojalności,
ofiarności i odwagi”93.
Architektura powstałego po 1933 r. schroniska im. Paula Beneke na Bis-
kupiej Górce w Gdańsku, będącego najważniejszym i największym schro-
niskiem młodzieżowym na terenie WMG, była przedmiotem osobnego
opracowania94. Warto tu przywołać kilka aspektów - autor projektu, pocho-
dzący z Gdańska architekt Hans Riechert, jako zdobywca pierwszej i trzeciej
nagrody w konkursie na schronisko z 1937 r. w poświęconym mu artykule
chwalił się rocznym pobytem studyjnym w Norwegii, dzięki któremu miał
okazję „wniknąć w źródła architektury germańskiej”95. W północnym skrzydle
kompleksu, przeznaczonym na potrzeby szkoleniowe lokalnej organizacji
Hitlerjugend, Riechert zastosował fachwerkowy wykusz z tradycyjnym łącze-
niem drewnianymi kołkami oraz kutymi gwoźdźmi o dekoracyjnych głów-
kach (na belkach ręcznie wycięto pozłacaną inskrypcję ze słowami Adolfa
Hitlera: „co może uczynić naród, którego młodzież wyrzeka się wszystkiego,
by służyć wielkiemu ideałowi”)96. Ponadto architekt wprowadził w wystroju
wnętrz liczne nawiązania do architektury wiejskiej - szczególnie w zwień-
czonej belkowym stropem auli, wyposażonej w masywne drewniane ławki
i ciężkie, metalowe żyrandole.
Warto zauważyć, że w styczniu 1939 r. Riechert zwyciężył w konkursie
na projekt siedziby władz powiatu Gdańskie Niziny na Dolnym Mieście
w Gdańsku. Zaprezentował trzykondygnacyjny, ceglany budynek z murowanym
podcieniem wspartym na kamiennych (!) filarach (w odróżnieniu od pozostałych
podcieni omówionych w tekście, wspartych na drewnianych słupach). W prasie
Nawiązania
do tradycji
budownictwa
wiejskiego...
91 Das Danziger Jugendherbergsnetz im Ausbau, DV 1936, nr 91, 18.04.1936.
92 Das Haus der Jugend in Tiegenhof vor der Vollendung, DV 1937, nr 149, 30.06.1937.
93 Das Große Werder beging seinen Kreisparteitag - Einweihung des Hauses der Jugend, DV
1937, nr 154, 06.07.1937.
94 Anna Perz, Paul-Beneke-Jugendherberge, „Porta Aurea” 2009, t. 7/8, s. 396-413.
95 Fritz Jaenicke, „Die schönste Jugendherberge im Osten!”, DNN 1938, nr 29, 04.02.1938.
96 Anna Perz, Paul-Beneke-Jugendherberge..., s. 402.
189
sypialne dla 150 osób i łazienki. W prasie podawano, że budowa „umożliwi
miejscowym rzemieślnikom wyćwiczenie dobrego rzemiosła w starej kon-
strukcji szachulcowej”91. Po oddaniu obiektu do użytku wewnątrz, oprócz
schroniska, znalazły siedzibę także lokalne placówki Hitlerjugend, Jungvolk
i Bund Deutscher Mädel, a dużej sali nadano miano „hali honoru” - na cześć
nieżyjących członków partyjnych organizacji młodzieżowych92. Podczas uro-
czystego poświęcenia budynku, gdański gauleiter Forster stwierdził, że „ten
dom został zbudowany tak, jak wiele domów na Żuławach, wzniesionych przez
ród rolników, którzy podbili tę ziemię ciężką, niestrudzoną pracą. W takim
duchu powinna też służyć państwu młodzież, wówczas wypełni swe zadanie,
zgodnie z życzeniem führera. [...] Również w tym Domu Młodzieży powi-
nien zamieszkać duch nowego czasu. Jest to duch przyzwoitości, lojalności,
ofiarności i odwagi”93.
Architektura powstałego po 1933 r. schroniska im. Paula Beneke na Bis-
kupiej Górce w Gdańsku, będącego najważniejszym i największym schro-
niskiem młodzieżowym na terenie WMG, była przedmiotem osobnego
opracowania94. Warto tu przywołać kilka aspektów - autor projektu, pocho-
dzący z Gdańska architekt Hans Riechert, jako zdobywca pierwszej i trzeciej
nagrody w konkursie na schronisko z 1937 r. w poświęconym mu artykule
chwalił się rocznym pobytem studyjnym w Norwegii, dzięki któremu miał
okazję „wniknąć w źródła architektury germańskiej”95. W północnym skrzydle
kompleksu, przeznaczonym na potrzeby szkoleniowe lokalnej organizacji
Hitlerjugend, Riechert zastosował fachwerkowy wykusz z tradycyjnym łącze-
niem drewnianymi kołkami oraz kutymi gwoźdźmi o dekoracyjnych głów-
kach (na belkach ręcznie wycięto pozłacaną inskrypcję ze słowami Adolfa
Hitlera: „co może uczynić naród, którego młodzież wyrzeka się wszystkiego,
by służyć wielkiemu ideałowi”)96. Ponadto architekt wprowadził w wystroju
wnętrz liczne nawiązania do architektury wiejskiej - szczególnie w zwień-
czonej belkowym stropem auli, wyposażonej w masywne drewniane ławki
i ciężkie, metalowe żyrandole.
Warto zauważyć, że w styczniu 1939 r. Riechert zwyciężył w konkursie
na projekt siedziby władz powiatu Gdańskie Niziny na Dolnym Mieście
w Gdańsku. Zaprezentował trzykondygnacyjny, ceglany budynek z murowanym
podcieniem wspartym na kamiennych (!) filarach (w odróżnieniu od pozostałych
podcieni omówionych w tekście, wspartych na drewnianych słupach). W prasie
Nawiązania
do tradycji
budownictwa
wiejskiego...
91 Das Danziger Jugendherbergsnetz im Ausbau, DV 1936, nr 91, 18.04.1936.
92 Das Haus der Jugend in Tiegenhof vor der Vollendung, DV 1937, nr 149, 30.06.1937.
93 Das Große Werder beging seinen Kreisparteitag - Einweihung des Hauses der Jugend, DV
1937, nr 154, 06.07.1937.
94 Anna Perz, Paul-Beneke-Jugendherberge, „Porta Aurea” 2009, t. 7/8, s. 396-413.
95 Fritz Jaenicke, „Die schönste Jugendherberge im Osten!”, DNN 1938, nr 29, 04.02.1938.
96 Anna Perz, Paul-Beneke-Jugendherberge..., s. 402.
189