Towarzystwo Naukowe <Lublin> / Wydział Historyczno-Filologiczny [Editor]: Roczniki Humanistyczne (23.1975)

RECENZJE, KOMUNIKATY

115

także i opublikowano wiele cennych materiałów
etnograficznych odnośnie do tkactwa wiejskiego
W naszym stuleciu liczba publikacji powiększyła
się o opracowania szczegółowe na temat pojedyn-
czych obiektów czy też grup z dziedziny włókien-
nictwa, w tym szczególnie tkanin wzorzystych i
haftów'3. Nikt jednak nie próbował dotychczas
przedstawić całościowych i syntetycznych wyni-
ków badań w jednej pozycji, dokonano tego
dopiero w omawianej tu pracy
Zarys historii włókiennictwa na ziemiach pol-
skich do końca XVIII wieku składa się z trzech
części, z których każda zawiera szereg rozdziałów
ukazujących w układzie chronologicznym historię
włókiennictwa w najszerszym pojęciu. Uwzględ-
niono następujące dziedziny: plóciennictwo, su-
kiennictwo, filcownictwo, dziewiarstwo, tapisjer-
stwo, kobiernictwo, kilimiarstwo, pasamonictwo,
namiotnictwo, persjarstwo, tkactwo jedwabne,
koronkarstwo i hafciarstwo, a także związane z
nimi zagadnienia surowca, farbiarstwa, sprzętu
tkackiego oraz konsumpcji i rynku zbytu wyro-
bów włókienniczych.
Pierwsza część książki obejmuje zagadnienia
wytwórczości włókienniczej w starożytności, zwią-
zanej z krosnem pionowym oraz włókiennictwa
okresu wczesnofeudalnego, opartego przeważnie
na krośnie poziomym. W każdym z rozdziałów
uwzględniona została krótka charakterystyka gos-
podarki człowieka na terenach środkowoeuropej-
skich. Szerzej omówiono te zagadnienia w odnie-

sieniu do ziem polskich, podkreślając uprawę
roślin włóknistych, hodowlę zwierząt wełnodaj-
nych jak również dokładnie przedstawiono techni-
ki włókiennicze.
W części II i III omawianej publikacji znajdują
się rozdziały dotyczące zagadnień surowca krajo-
wego i importowanego. Zawarta jest tam również
charakterystyka procesu produkcji, doskonalenia
się form rzemiosła tkackiego; porusza się także
problem tworzenia się manufaktur włókienni-
czych. W dalszych rozdziałach II i III części
zanalizowane zostały poszczególne gałęzie włó-
kiennicze od prostych tkanin odzieżowych aż do
bogatych tkanin dekoracyjnych jedwabnych i
wełnianych. W zakończeniu podano spis biblio-
grafii polskiej, dotyczącej podstawowych zagad-
nień włókiennictwa oraz niektóre ważniejsze pozy-
cje zagraniczne. Uwzględniono również słownik
terminologiczny technik tkackich, narzędzi i trud-
niejszych wyrazów z zakresu włókiennictwa.
Bazę Zarysu historii włókiennictwa stanowią
źródła archeologiczne, uboższe odnośnie do okre-
sów wczesnych, bardziej bogate w następnych
epokach, dotyczące wczesnośredniowiecznych
warstw kulturowych. Oparto się również na boga-
tych zasobach tkanin nagromadzonych w mu-
zeach.
Aby powstał pewien obraz procesów obróbki
włókien, ustalenia technik i budowy sprzętu tkac-
kiego, skorzystano ze współczesnych materiałów,
jakie przetrwały w kulturze ludowej. Pomocni-

A. Bochnak. Gobeliny katedry z historią Jakuba. „Prace Komisji Historii Sztuki PAU” 10:1952 ,s. 61-77; A. Bochnak, I.
Pagaczewsk i. Polskie rzemiosło artystyczne wieków średnich. Kraków 1959; C. Buchwald. Aus dcm Nachlass des Kanonikus Helcntreuter.
W: Schlcsiens Yorzcit in Bild und Schrift. Neue Folgę. Bd. 8. Breslau 1924 s. 74-78; Z. Butrymowicz. Polskie tkaniny dekoracyjne XVI-
-XVIII wieku. „Przemyśl Włókienniczy". Biuletyn Instytutu Wzornictwa Przemysłowego 1955 nr 6. s. 11 n.; M. Gębarowicz, T.
Mańkowski. Arrasy Zygmunta Augusta. „Rocznik Krakowski 29: 1937; M. Gutkowska-Rychlewska. Seria drukowanych opon
flamandzkich Piotra Woutersa z Antwerpii. „Rozprawy i Sprawozdania Muzeum Narodowego w Krakowie” 3:1953 s. 122-148; M,
Gutkowska-Rychlewska. M. Taszycka. Polskie hafty średniowieczne. Katalog wystawy. Kraków 1967; J. Hulm. Polska tkanina
dekoracyjna od arrasów do drukowanych krotonów. „Wiedza i Życie" 1960 nr. 8 s. 466-472; T. Kruszyński. Ornat i dalmalyki z Żywca.
Kraków 1927; tenże. Ornat Piotra Kmity i ołtarz św. Antoniego fundacji Kmitów w katedrze wawelskiej. Kraków 1930; tenże. Racjonal Z
daru królowej Jadwigi w skarbcu katedry wawelskiej. Kraków 1927; tenże. Ostatnie wyniki badań nad pasami polskimi. Kraków 1939; tenże.
Pasy polskie wyrabiane w Niemczech i we Francji. „Prace Komisji Historii Sztuki” 4:1927; T. Mańkowski. Kobierce Mazowieckie. „Studia
Pomorskie" 1:1957 s. 357-369; tenże. Pasy Polskie „Prace Komisji Historii Sztuki” 7:1937/1938; tenże. Polskie tkaniny i hafty XVI-XVIU
wieku. Kraków 1954; tenże. Kobierzec perski w skarbcu katedry krakowskiej. „Sprawozdania PAU” 1950 nr. 7 s, 455-458; tenże. Namioty i
namiotnictwo w Polsce. „Sprawozdania PAU" 1952 nr. 2 s. 66-69; tenże. Pasy polskie wyrabiane we Włoszech. „Biuletyn Historii Sztuki i
Kultury 3/4:1946 s. 241-243; M. Morelowski. Arras z historią rycerza z łabędziem w kościele św. Katarzyny vt' Krakowie. Kraków 1915;
tenże. Arrasy wawelskie Zygmunta Augusta. „Sztuki Piękne” 1:1929. tenże. O nieznanych tapiscriach tkanych dla Polski w XVI, XVII i
XI III u. „Sprawozdania z Czynności Posiedzeń PAU” 32:1927; tenże. Wartość historyczna i artystyczna gobelinów katedry wileńskiej.
Wilno 1933; M. Przeździecka. Zagadnienia genezy haftów kaszubskich. „Polska Sztuka Ludowa” 1958 nr 3 s. 131-150; M.
Szczypkówna. Hafty żarnowieckie. „Zeszyty Naukowe UP”. Historia Sztuki 1960 z. 2 s. 159-227; M. Taszycka. Z zagadnień związków
hafciarstwa wieku XV z grafiką. Wrocławski ornat z Ukrzyżowaniem. „Biuletyn Historii Sztuki" 33:1971 nr 2 s. 245-250; tenże. Biały haft
renesansowy ze zbiorów Muzeum Narodowego ic Krakowie. „Rozprawy i Sprawozdania Muzeum Narodowego w Krakowie” 6:1960 s. 53-70;
A. Wróblewska. Arras z warsztatu Jakuba Geubelsa w zbiorach Muzeum Narodowego w Poznaniu. „Studia Muzealne” 2:1957 s. 253-261.