DOI Artikel:
Madej, Agnieszka: Narracja w malarstwie polskim drugiej połowy XV wieku na przykładzie Tryptyku Dominikańskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27407#0092
88
AGNIESZKA MADEJ
III. SYNTEZA - FORMY NARRACYINE
Badacze zainteresowani problemem narracji wizualnej wskazują na dwa
ważne momenty w dziejach sztuki łacińskiego Zachodu. Pierwszy z nich doty-
czy tendencji do pełniejszej niż uprzednio ilustracji tekstu narracyjnego, jaka
pojawiła się w sztuce romańskiej^. Ilustracja była jednak nadal „izomorficzna
z narracyjną strukturą samego tekstu", była mu silnie podporządkowana i wtór-
na wobec niego. Drugi moment jest bardziej przełomowy - wyznacza faktyczne
narodziny narracji „wewnętrznej", autonomicznej, która posługuje się środkami
wypracowanymi w obrębie własnego medium, aby wyrazić treści analogiczne
do głoszonych przez współczesne jej teksty. Fakt ten miał miejsce ok. 1300 r.,
a dotyczy przede wszystkim Italii i sztuki kręgu Giotta^. H. Belting wskazuje
na dwie podstawowe formy, które pojawiły się równocześnie i dopełniały się
wzajemnie, wytyczając wspólnie drogę „nowej narracji": jedna z nich koncen-
trowała się na dokumentarnym realizmie w oddaniu miejsca i okoliczności
akcji, pozwalając na ich empiryczną weryfikację nawet w odniesieniu do topo-
grafii; druga skupiała się na psychologicznej interpretacji zdarzeń i akcentowała
raczej wyraz nastrojów i osobowości niż zniewalający realizm scenerii. Jako
przykład pierwszej opcji Belting proponuje Życie .świgfego Fra/tcAzkn w Gór-
nym Kościele w Asyżu, natomiast drugą ilustruje przykładem fresków z kaplicy
Scrovegnich w Padwie^. W czasie, gdy powstawał Tryptyk Dominikański,
przodująca znów Italia miała już pierwszą kodyfikację, porządkującą do-
tychczasowe osiągnięcia w dziedzinie narracji malarskiej, a zarazem teorię
normatywną, wytyczającą sztuce narracji dalszą drogę. W traktacie L. B. Alber-
tiego dwa wymienione wcześniej kierunki tworzą nierozerwalną całość. Najgod-
niejszym według niego przedmiotem malarstwa jest /tAforta^ - wydarzenie
ukazane za pomocą inscenizacji grup działających postaci podporządkowanej
^ Dokładne oznaczenie tego momentu załeży od badanego środowiska artystycznego.
Schapiro (p. i. 30, passim, zwłaszcza s. 23 nn.) posługujący się przykładami przede wszystkim
ze sztuki francuskiej okreśła go jako XI w. O. Pacht (Rńte qf Picforiai Narrative in Tweitk-
-Centnry Eng/ant/, Oxford ł962), jak wskazuje sam tytuł pracy, wiąże go miniatorstwem angiel-
skim w. XII.
^Belting, //ijrory ant/ AZZegory, s. 15i.
^ Tamże, s. ł52 nn. Na temat narracji padewskich fresków Giotta zob. M. ł m d a h ł,
Arenafre.rken. /konograp/tie - /kono/ogie - /konik, München 1980; A. Madej, Z krggtt
zagat/nien narracji w fnaiarjfwie na przyk/ot/zie Trepków Giotta w kap/icy Scrovegnic/t w EatZwie,
„Sprawozdania Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Wydział Nauk o Sztuce", 1991,
nr ł09, s. 77-84.
A 1 b e r t i, kolejne cyt. na s. 376, 360, 374, 377.
AGNIESZKA MADEJ
III. SYNTEZA - FORMY NARRACYINE
Badacze zainteresowani problemem narracji wizualnej wskazują na dwa
ważne momenty w dziejach sztuki łacińskiego Zachodu. Pierwszy z nich doty-
czy tendencji do pełniejszej niż uprzednio ilustracji tekstu narracyjnego, jaka
pojawiła się w sztuce romańskiej^. Ilustracja była jednak nadal „izomorficzna
z narracyjną strukturą samego tekstu", była mu silnie podporządkowana i wtór-
na wobec niego. Drugi moment jest bardziej przełomowy - wyznacza faktyczne
narodziny narracji „wewnętrznej", autonomicznej, która posługuje się środkami
wypracowanymi w obrębie własnego medium, aby wyrazić treści analogiczne
do głoszonych przez współczesne jej teksty. Fakt ten miał miejsce ok. 1300 r.,
a dotyczy przede wszystkim Italii i sztuki kręgu Giotta^. H. Belting wskazuje
na dwie podstawowe formy, które pojawiły się równocześnie i dopełniały się
wzajemnie, wytyczając wspólnie drogę „nowej narracji": jedna z nich koncen-
trowała się na dokumentarnym realizmie w oddaniu miejsca i okoliczności
akcji, pozwalając na ich empiryczną weryfikację nawet w odniesieniu do topo-
grafii; druga skupiała się na psychologicznej interpretacji zdarzeń i akcentowała
raczej wyraz nastrojów i osobowości niż zniewalający realizm scenerii. Jako
przykład pierwszej opcji Belting proponuje Życie .świgfego Fra/tcAzkn w Gór-
nym Kościele w Asyżu, natomiast drugą ilustruje przykładem fresków z kaplicy
Scrovegnich w Padwie^. W czasie, gdy powstawał Tryptyk Dominikański,
przodująca znów Italia miała już pierwszą kodyfikację, porządkującą do-
tychczasowe osiągnięcia w dziedzinie narracji malarskiej, a zarazem teorię
normatywną, wytyczającą sztuce narracji dalszą drogę. W traktacie L. B. Alber-
tiego dwa wymienione wcześniej kierunki tworzą nierozerwalną całość. Najgod-
niejszym według niego przedmiotem malarstwa jest /tAforta^ - wydarzenie
ukazane za pomocą inscenizacji grup działających postaci podporządkowanej
^ Dokładne oznaczenie tego momentu załeży od badanego środowiska artystycznego.
Schapiro (p. i. 30, passim, zwłaszcza s. 23 nn.) posługujący się przykładami przede wszystkim
ze sztuki francuskiej okreśła go jako XI w. O. Pacht (Rńte qf Picforiai Narrative in Tweitk-
-Centnry Eng/ant/, Oxford ł962), jak wskazuje sam tytuł pracy, wiąże go miniatorstwem angiel-
skim w. XII.
^Belting, //ijrory ant/ AZZegory, s. 15i.
^ Tamże, s. ł52 nn. Na temat narracji padewskich fresków Giotta zob. M. ł m d a h ł,
Arenafre.rken. /konograp/tie - /kono/ogie - /konik, München 1980; A. Madej, Z krggtt
zagat/nien narracji w fnaiarjfwie na przyk/ot/zie Trepków Giotta w kap/icy Scrovegnic/t w EatZwie,
„Sprawozdania Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Wydział Nauk o Sztuce", 1991,
nr ł09, s. 77-84.
A 1 b e r t i, kolejne cyt. na s. 376, 360, 374, 377.