DOI article:
Gałkowski, Juliusz: Treści ideowe ścian bocznych grobowców wawelskich: z kręgu średniowiecznej ikonografii królewskiej
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.27407#0135
TREŚCI IDEOWE ŚCIAN BOCZNYCH GROBOWCÓW WAWELSKICH
131
wowych zasad koncepcji Ccrona Regni, mówiącą, że dzielnice państwa są zwią-
zane nie z osobą władcy, ale z samym Królestwem.
Na polach ścian bocznych nagrobka Kazimierza Jagiellończyka widzimy
cztery pary płaczków trzymających herby: Polski, Litwy, ziemi dobrzyńskiej i
Kujaw. Przedstawienie herbów jest powtórzeniem zasady wyrażonej na nagrob-
ku Władysława Jagiełły - państwa jako wspólnoty ziem. Nie jest to jednak
zwykłe przeniesienie idei państwa i władzy z wystroju starszego grobowca.
Przeczą temu przedstawienia jako płaczków czterech stanów: duchowieństwa,
szlachty, mieszczan i chłopów. Wit Stosz, człowiek wykształcony, znał koncep-
cje państwa wypracowane w XV w. w Uniwersytecie Krakowskim, a na pewno
znałi je ludzie układający program ideowy grobowca. Dlatego też omawiając
treść tumby Jagiellończyka, należy przede wszystkim zwrócić się w kierunku
rozważań mistrzów krakowskich.
Paweł Włodkowic, profesor krakowski, pisząc o państwie, wskazywał na trzy
składniki konstytuujące państwo: naród, terytorium i własny rząd^. Zdaniem
uczonych z Krakowa naród stanowili przedstawiciele wszystkich stanów. I taką
koncepcję państwa widzimy na nagrobku Jagiellończyka, gdzie przedstawiciele
stanów reprezentują naród, herby - ziemię, a znajdujący się ponad nimi król
- wspólny rząd dla wszystkich. Państwo takie, powstałe wskutek zgody miesz-
kańców, funkcjonuje jak organizm^, którego głową jest król. Jest to państwo
stanowe kierowane wspólnie przez króla i przedstawicieli narodu. Nie były to
poglądy rewolucyjne, burzące dotychczasowy ład społeczny, jednakże zmieniały
one zasadniczo koncepcję państwa.
Myśl o państwie jako organizmie ludzkim była bardzo częsta w średniowie-
czu. Potwierdza ją interpretacja Piotra Skubiszewskiego odnośnie do czterech
pól na nagrobku Kazimierza Jagiellończyka^. Przedstawione są na nich cztery
temperamenty ludzkie. Rozpoznać możemy dwa: melancholię i temperament
flegmatyczny. Tak jak cztery „humory" składają się na całość natury ludzkiej,
tak i cztery stany konstytuują społeczeństwo. Warunkiem idealnego działania
państwa było harmonijne wspóżycie wszystkich stanów, tak jak warunkiem
zdrowia było równomierne rozłożenie czterech „humorów" w organizmie. Wyo-
brażenia wyrażające tę myśl były niewątpliwie znane Kallimachowi - hipote-
tycznemu twórcy ideowej treści nagrobka.
Powyższe uwagi o treściach ideowych nagrobków wawelskiej nekropolii są
zgodne nie tylko z wcześniejszą literaturą przedmiotu, ale także z całościowym
^Swierzawski, t/ żrózfe/ nowożytnej eiyÆt s. 206.
^ J. S e ń k o, Z Ntt/an nar/ /HJtorńi tnysń społeczno-politycznej w Polsce XV w., [w:]
Xi!ozp/to polska XV wiektt, Warszawa 1972, s. 38
'"'Skubiszewski, Pzeż&a nagro&na, s. 35-37.
131
wowych zasad koncepcji Ccrona Regni, mówiącą, że dzielnice państwa są zwią-
zane nie z osobą władcy, ale z samym Królestwem.
Na polach ścian bocznych nagrobka Kazimierza Jagiellończyka widzimy
cztery pary płaczków trzymających herby: Polski, Litwy, ziemi dobrzyńskiej i
Kujaw. Przedstawienie herbów jest powtórzeniem zasady wyrażonej na nagrob-
ku Władysława Jagiełły - państwa jako wspólnoty ziem. Nie jest to jednak
zwykłe przeniesienie idei państwa i władzy z wystroju starszego grobowca.
Przeczą temu przedstawienia jako płaczków czterech stanów: duchowieństwa,
szlachty, mieszczan i chłopów. Wit Stosz, człowiek wykształcony, znał koncep-
cje państwa wypracowane w XV w. w Uniwersytecie Krakowskim, a na pewno
znałi je ludzie układający program ideowy grobowca. Dlatego też omawiając
treść tumby Jagiellończyka, należy przede wszystkim zwrócić się w kierunku
rozważań mistrzów krakowskich.
Paweł Włodkowic, profesor krakowski, pisząc o państwie, wskazywał na trzy
składniki konstytuujące państwo: naród, terytorium i własny rząd^. Zdaniem
uczonych z Krakowa naród stanowili przedstawiciele wszystkich stanów. I taką
koncepcję państwa widzimy na nagrobku Jagiellończyka, gdzie przedstawiciele
stanów reprezentują naród, herby - ziemię, a znajdujący się ponad nimi król
- wspólny rząd dla wszystkich. Państwo takie, powstałe wskutek zgody miesz-
kańców, funkcjonuje jak organizm^, którego głową jest król. Jest to państwo
stanowe kierowane wspólnie przez króla i przedstawicieli narodu. Nie były to
poglądy rewolucyjne, burzące dotychczasowy ład społeczny, jednakże zmieniały
one zasadniczo koncepcję państwa.
Myśl o państwie jako organizmie ludzkim była bardzo częsta w średniowie-
czu. Potwierdza ją interpretacja Piotra Skubiszewskiego odnośnie do czterech
pól na nagrobku Kazimierza Jagiellończyka^. Przedstawione są na nich cztery
temperamenty ludzkie. Rozpoznać możemy dwa: melancholię i temperament
flegmatyczny. Tak jak cztery „humory" składają się na całość natury ludzkiej,
tak i cztery stany konstytuują społeczeństwo. Warunkiem idealnego działania
państwa było harmonijne wspóżycie wszystkich stanów, tak jak warunkiem
zdrowia było równomierne rozłożenie czterech „humorów" w organizmie. Wyo-
brażenia wyrażające tę myśl były niewątpliwie znane Kallimachowi - hipote-
tycznemu twórcy ideowej treści nagrobka.
Powyższe uwagi o treściach ideowych nagrobków wawelskiej nekropolii są
zgodne nie tylko z wcześniejszą literaturą przedmiotu, ale także z całościowym
^Swierzawski, t/ żrózfe/ nowożytnej eiyÆt s. 206.
^ J. S e ń k o, Z Ntt/an nar/ /HJtorńi tnysń społeczno-politycznej w Polsce XV w., [w:]
Xi!ozp/to polska XV wiektt, Warszawa 1972, s. 38
'"'Skubiszewski, Pzeż&a nagro&na, s. 35-37.