DOI Artikel:
Gomulanka, Stanisława: O nieznanej Hodegetrii z regionu jasielskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27407#0149
MATERIAŁY
145
przy szyi sukni w kolorze czerwonym. Takim samym kolorem pokryto podszewkę pła-
szcza i sukienkę Dzieciątka. Pogrubieniu i zmianie kolorystycznej uległy również
karnacje twarzy i rąk, przybierając barwę różowo-sinawą. Nimby dookoła głów powięk-
szono i zamalowano kolorem żółtougrowym, a wokół głowy Maryi namalowano wie-
niec z 12 złotawych gwiazd. Na obraz nałożono wówczas złocone drewniane sukienki
i takie same korony, które zakrywały niemal w całości wizerunek postaci, ukazując
jedynie przyciemnione karnacje i ciemnoniebieskie tło.
Według takiego wyglądu obrazu namalowano jego współczesną kopię do wzniesio-
nej po 1860 r. prywatnej kaplicy rodziny Furmanków w Skołyszynie^, odległym zaled-
wie o 2 km od Sławęcina. Druga kopia Matki Boskiej Sławęcińskiej, namalowana
zapewne na przełomie XIX i XX stulecia, znajduje się w feretronie w kościele parafial-
nym w Osieku Jasielskim. Świadczy to niewątpliwie o kulcie, jakim sławęciński obraz
cieszył się na terenie Jasielszczyzny.
Ostatniego, najbardziej drastycznego przemalowania obrazu dokonano w czasie
ostatniej konserwacji w 1985 r., jeszcze bardziej zniekształcając jego formę i zmienia-
jąc kolorystykę. Obecna, trwająca od końca 1991 r. gruntowna konserwacja ma na celu
fachowe zabezpieczenie obiektu, odsłonięcie jego oryginalnej XV-wiecznej warstwy
malarskiej oraz odpowiednie przygotowanie obrazu do pełnienia jego kultowej roli po
powrocie do kościoła w Sławęcinie.
W obecnym stadium prac nad obrazem przedwczesne wydaje się dokonywanie
szczegółowych analiz stylistycznych i porównawczych, jak również dokładniejsze dato-
wanie. Niemniej jednak już teraz można zaryzykować twierdzenie, że obraz Matki
Boskiej ze Sławęcina należy do niezwykle cennych przykładów gotyckiego malarstwa
małopolskiego swoistego typu, a na terenie Jasielszczyzny jest najstarszym i dotąd
zupełnie nieznanym obrazem Hodegetrii „piekarskiej" - obok dwóch znanych na tym
obszarze przedstawień Matki Boskiej: w kościele w Skalniku (obraz datowany na
koniec XV w.^) i w Załężu (obraz określony jako malowidło z pierwszej połowy XVJ
stulecia^).
Przedstawienie Matki Boskiej Sławęcińskiej zaliczyć można do grupy, która według
Teresy Mroczko i Barbary Dąb charakteryzuje się ujęciem w trzech czwartych głowy
Maryi oraz owinięciem prawej stopki Dzieciątka^. Reprezentują ją obrazy z Opola
(dawniej Piekar Śląskich), Kamieńca, Kłobucka, Podola, Pajęczna oraz Jakubowic,
Rudawy, Krakowa i Jazowska, a także z Błotnicy, Skalnika i Modlnicy. W zasadzie
szczegóły są w ramach tej grupy analogiczne, chociaż i tu występują pewne odstępstwa
od przyjętego schematu. Nałeży je tłumaczyć nie tyle istnieniem odmiennego wzoru,
co raczej specyfiką danego warsztatu czy nawet samego malarza.
^ Murowana kaplica w Skołyszynie fundowana była przez włościanina Antoniego Furmanka,
zob. S a r n a, dz. cyt., s. 367.
^ T. Chrzanowski, M. Kornecki, Zabytki piajtyki gotyckiej w diecezji prze-
tny^kiej, „Nasza Przeszłość", 46(1976), s. 108, il. 3; G a 1 i c k a, S y g i e t y ń s k a, dz. cyt.,
s. 41, il. 10.
^Chrzanowski, Kornecki, dz. cyt., s. 108, il. 4
8 M r o c z k o, D ą b, dz. cyt., s. 62.
145
przy szyi sukni w kolorze czerwonym. Takim samym kolorem pokryto podszewkę pła-
szcza i sukienkę Dzieciątka. Pogrubieniu i zmianie kolorystycznej uległy również
karnacje twarzy i rąk, przybierając barwę różowo-sinawą. Nimby dookoła głów powięk-
szono i zamalowano kolorem żółtougrowym, a wokół głowy Maryi namalowano wie-
niec z 12 złotawych gwiazd. Na obraz nałożono wówczas złocone drewniane sukienki
i takie same korony, które zakrywały niemal w całości wizerunek postaci, ukazując
jedynie przyciemnione karnacje i ciemnoniebieskie tło.
Według takiego wyglądu obrazu namalowano jego współczesną kopię do wzniesio-
nej po 1860 r. prywatnej kaplicy rodziny Furmanków w Skołyszynie^, odległym zaled-
wie o 2 km od Sławęcina. Druga kopia Matki Boskiej Sławęcińskiej, namalowana
zapewne na przełomie XIX i XX stulecia, znajduje się w feretronie w kościele parafial-
nym w Osieku Jasielskim. Świadczy to niewątpliwie o kulcie, jakim sławęciński obraz
cieszył się na terenie Jasielszczyzny.
Ostatniego, najbardziej drastycznego przemalowania obrazu dokonano w czasie
ostatniej konserwacji w 1985 r., jeszcze bardziej zniekształcając jego formę i zmienia-
jąc kolorystykę. Obecna, trwająca od końca 1991 r. gruntowna konserwacja ma na celu
fachowe zabezpieczenie obiektu, odsłonięcie jego oryginalnej XV-wiecznej warstwy
malarskiej oraz odpowiednie przygotowanie obrazu do pełnienia jego kultowej roli po
powrocie do kościoła w Sławęcinie.
W obecnym stadium prac nad obrazem przedwczesne wydaje się dokonywanie
szczegółowych analiz stylistycznych i porównawczych, jak również dokładniejsze dato-
wanie. Niemniej jednak już teraz można zaryzykować twierdzenie, że obraz Matki
Boskiej ze Sławęcina należy do niezwykle cennych przykładów gotyckiego malarstwa
małopolskiego swoistego typu, a na terenie Jasielszczyzny jest najstarszym i dotąd
zupełnie nieznanym obrazem Hodegetrii „piekarskiej" - obok dwóch znanych na tym
obszarze przedstawień Matki Boskiej: w kościele w Skalniku (obraz datowany na
koniec XV w.^) i w Załężu (obraz określony jako malowidło z pierwszej połowy XVJ
stulecia^).
Przedstawienie Matki Boskiej Sławęcińskiej zaliczyć można do grupy, która według
Teresy Mroczko i Barbary Dąb charakteryzuje się ujęciem w trzech czwartych głowy
Maryi oraz owinięciem prawej stopki Dzieciątka^. Reprezentują ją obrazy z Opola
(dawniej Piekar Śląskich), Kamieńca, Kłobucka, Podola, Pajęczna oraz Jakubowic,
Rudawy, Krakowa i Jazowska, a także z Błotnicy, Skalnika i Modlnicy. W zasadzie
szczegóły są w ramach tej grupy analogiczne, chociaż i tu występują pewne odstępstwa
od przyjętego schematu. Nałeży je tłumaczyć nie tyle istnieniem odmiennego wzoru,
co raczej specyfiką danego warsztatu czy nawet samego malarza.
^ Murowana kaplica w Skołyszynie fundowana była przez włościanina Antoniego Furmanka,
zob. S a r n a, dz. cyt., s. 367.
^ T. Chrzanowski, M. Kornecki, Zabytki piajtyki gotyckiej w diecezji prze-
tny^kiej, „Nasza Przeszłość", 46(1976), s. 108, il. 3; G a 1 i c k a, S y g i e t y ń s k a, dz. cyt.,
s. 41, il. 10.
^Chrzanowski, Kornecki, dz. cyt., s. 108, il. 4
8 M r o c z k o, D ą b, dz. cyt., s. 62.