DOI Artikel:
Kossowska, Irena: Goya czy Grottger: dwa cykle o wojnie$nElektronische Ressource
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27558#0084
82
IRENA KOSSOWSKA
*
W alegoryczną klamrę prologu i epilogu ujął swój cykl poświęcony wojnie
również Artur Grottger. Nadał jednak dziełu zupełnie odmienną od Desastres
strukturę, strukturę której krytyk początków naszego stulecia przypisał znamię
poetyckości. „Grottger-poeta, ukazuje ludzkość w jej nieszczęściu, jako zaś
artysta przewyższa Goyę jednolitością kompozycji. W samym założeniu po-
mysłu artystycznego idea klęsk wojny występuje u niego jako całość, która
przesuwa się przed oczami jego w wizjach, ściśle ze sobą związanych wspól-
nością myśli i uczuć. U Goi chaos epizodów czyni więcej ruchu, ale pochła-
nia całokształt wyrazu; w cyklu Grottgera czuć, że obraz każdy jest tylko
składową częścią wyrazu ogólnego, podporządkowaną misternie logice kom-
pozycji”15.
I znów z refleksją Kazimierza Broniewskiego nie może się nie zgodzić
współczesny badacz analizujący zastosowaną w Wojnie formę narracji. Anali-
za taka wskazuje, iż sekwencję jedenastu scen tworzących cykl można wpisać
w ramy nadrzędnej, zrytmizowanej, symetrycznej struktury16.
Wojna Grottgera jest dziełem niejednorodnym stylistycznie i wyrazowo
niespójnym; biedermeierowski sentymentalizm i teatralna aranżacja scen łączą
się tu niezbyt szczęśliwie z realizmem ujęcia szczegółów, klasycyzująca styli-
zacja i alegoryzacja - z późnoromantycznym symbolizmem. Nad brakiem
formalnej harmonii dominuje jednak całościowa koncepcja literacka - idea
zilustrowania tematu wojny. U początków dzieła leżała intelektualna spekula-
cja artysty; pomysł rysunkowego cyklu poświęconego wojnie zrodził się
w 1858 roku w Wiedniu. Grottger przystąpił do jego realizacji latem 1866
roku w Porębie koło Oświęcimia, kończył zaś go pośpiesznie w roku następ-
nym w Paryżu, będąc pod presją zbliżającego się terminu otwarcia Wystawy
Światowej. Zachowany w listach artysty do narzeczonej szczegółowy opis
procesu tworzenia Wojny pozwała na rekonstrukcję zamierzonego układu
kompozycyjnego dzieła. Poszczególnych scen nie łączy tu ciągła, spójna
akcja. Zgodnie z komentarzem Grottgera, można w strukturze cyklu wyróżnić
15 B r o n i e w s k i, dz. cyt., s. 3.
16 Por. M. Porębski, Styl wieku XIX, [w:] Sztuka drugiej połowy XIX w. Materiały
sesji SHS 1971, Warszawa 1973, s. 189-190; tenże, Gloria victis, „Folia Historiae Artium”,
22 (1986), s. 88-89; I. Kossowska, Koncepcja dzieła cyklicznego w twórczości Artura
Grottgera, [w:] Artur Grottger. Materiały sesji zorganizowanej w 150 rocznicę urodzin i 120
rocznicę śmierci artysty, red. P. Łukaszewicz, Warszawa 1991, s. 52-56.
IRENA KOSSOWSKA
*
W alegoryczną klamrę prologu i epilogu ujął swój cykl poświęcony wojnie
również Artur Grottger. Nadał jednak dziełu zupełnie odmienną od Desastres
strukturę, strukturę której krytyk początków naszego stulecia przypisał znamię
poetyckości. „Grottger-poeta, ukazuje ludzkość w jej nieszczęściu, jako zaś
artysta przewyższa Goyę jednolitością kompozycji. W samym założeniu po-
mysłu artystycznego idea klęsk wojny występuje u niego jako całość, która
przesuwa się przed oczami jego w wizjach, ściśle ze sobą związanych wspól-
nością myśli i uczuć. U Goi chaos epizodów czyni więcej ruchu, ale pochła-
nia całokształt wyrazu; w cyklu Grottgera czuć, że obraz każdy jest tylko
składową częścią wyrazu ogólnego, podporządkowaną misternie logice kom-
pozycji”15.
I znów z refleksją Kazimierza Broniewskiego nie może się nie zgodzić
współczesny badacz analizujący zastosowaną w Wojnie formę narracji. Anali-
za taka wskazuje, iż sekwencję jedenastu scen tworzących cykl można wpisać
w ramy nadrzędnej, zrytmizowanej, symetrycznej struktury16.
Wojna Grottgera jest dziełem niejednorodnym stylistycznie i wyrazowo
niespójnym; biedermeierowski sentymentalizm i teatralna aranżacja scen łączą
się tu niezbyt szczęśliwie z realizmem ujęcia szczegółów, klasycyzująca styli-
zacja i alegoryzacja - z późnoromantycznym symbolizmem. Nad brakiem
formalnej harmonii dominuje jednak całościowa koncepcja literacka - idea
zilustrowania tematu wojny. U początków dzieła leżała intelektualna spekula-
cja artysty; pomysł rysunkowego cyklu poświęconego wojnie zrodził się
w 1858 roku w Wiedniu. Grottger przystąpił do jego realizacji latem 1866
roku w Porębie koło Oświęcimia, kończył zaś go pośpiesznie w roku następ-
nym w Paryżu, będąc pod presją zbliżającego się terminu otwarcia Wystawy
Światowej. Zachowany w listach artysty do narzeczonej szczegółowy opis
procesu tworzenia Wojny pozwała na rekonstrukcję zamierzonego układu
kompozycyjnego dzieła. Poszczególnych scen nie łączy tu ciągła, spójna
akcja. Zgodnie z komentarzem Grottgera, można w strukturze cyklu wyróżnić
15 B r o n i e w s k i, dz. cyt., s. 3.
16 Por. M. Porębski, Styl wieku XIX, [w:] Sztuka drugiej połowy XIX w. Materiały
sesji SHS 1971, Warszawa 1973, s. 189-190; tenże, Gloria victis, „Folia Historiae Artium”,
22 (1986), s. 88-89; I. Kossowska, Koncepcja dzieła cyklicznego w twórczości Artura
Grottgera, [w:] Artur Grottger. Materiały sesji zorganizowanej w 150 rocznicę urodzin i 120
rocznicę śmierci artysty, red. P. Łukaszewicz, Warszawa 1991, s. 52-56.