DOI Artikel:
Makowska, Urszula: Kramsztyk w Zachęcie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27558#0262
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom XLVI, zeszyt 4 - 1998
URSZULA MAKOWSKA
Warszawa
KRAMSZTYK W ZACHĘCIE
Monograficzna wystawa Roman Kramsztyk 1885-19421 w warszawskiej Zachęcie
była pierwszą od dłuższego czasu prezentacją w tym gmachu dorobku artysty nie-
współczesnego, może wręcz staroświeckiego: jego życie zamknęły lata drugiej wojny
światowej, a jego twórczość sytuuje się w sztuce dwudziestolecia międzywojennego
na przeciwnym biegunie niż kierunki awangardowe. Nazwisko malarza było dotąd
powszechnie kojarzone właściwie tylko z jednym obrazem, znanym chyba z podręcz-
ników literatury, z Poetą - portretem Jana Lechonia. Nawet spośród osób zawodowo
zajmujących się sztuką większość potrafiła wymienić jeszcze dwa, trzy tytuły najczęś-
ciej reprodukowanych prac. Niewielu też znawców i odbiorców dzieł Kramsztyka,
nawet mu współczesnych, było świadomych, że do jego stałej praktyki należało malo-
wanie kilku replik obrazów cieszących się największym powodzeniem, co może nie
ma specjalnego znaczenia dla oceny jego twórczości, ale ukazuje rozpiętość możli-
wości warsztatowych autora i wprowadza ład w rejestrach muzealnych i w kolekcjach
prywatnych. (Zjawisko to sygnalizują eksponowane w Zachęcie trzy spośród pięciu
wersji wspomnianego Poety i dwa z trzech Koncertów).
Wystawę rozmieszczono w trzech salach: w pierwszej znalazły się olejne portrety,
martwe natury i kompozycje figuralne, w drugiej - pejzaże, kilka mniejszych rozmia-
rami portretów i płótno Legenda o koronie, w trzeciej - prace na papierze i jedyna
znana rzeźba Kramsztyka Głowa dziewczyny w turbanie, trafnie zestawiona z rysunko-
wymi wizerunkami żony artysty. Ten czysto mechaniczny podział ze względu na
technikę i nie całkiem jasne kryteria uporządkowania obrazów olejnych1 2 był zapewne
1 Roman Kramsztyk 1885-1942. Wystawa monograficzna, luty-marzec 1997, Galeria Sztuki
Współczesnej Zachęta. Komisarz - Renata Piątkowska; współpraca - Magdalena Tarnowska;
organizacja - Żydowski Instytut Historyczny; projekt ekspozycji - Krzysztof Burnatowicz;
realizacja - Żydowski Instytut Historyczny w Warszawie i Galeria Sztuki Współczesnej Zachę-
ta w Warszawie.
2 Być może koncepcja ta miała nawiązywać do poprzedniej, odległej o równo sześćdziesiąt
lat, wystawy w Instytucie Propagandy Sztuki, o której M. Wallis pisał: „Kramsztyk urządził
swą wystawę jako malarz, nie jako historyk sztuki. Przemieszał obrazy z różnych okresów,
dbając jedynie o szczęśliwy układ dekoracyjny, o mocne kontrasty plam jasnych i ciemnych,
tonacji ciepłych i zimnych” - Roman Kramsztyk, „Wiadomości Literackie”, 1937, nr 49, s. 6
Tom XLVI, zeszyt 4 - 1998
URSZULA MAKOWSKA
Warszawa
KRAMSZTYK W ZACHĘCIE
Monograficzna wystawa Roman Kramsztyk 1885-19421 w warszawskiej Zachęcie
była pierwszą od dłuższego czasu prezentacją w tym gmachu dorobku artysty nie-
współczesnego, może wręcz staroświeckiego: jego życie zamknęły lata drugiej wojny
światowej, a jego twórczość sytuuje się w sztuce dwudziestolecia międzywojennego
na przeciwnym biegunie niż kierunki awangardowe. Nazwisko malarza było dotąd
powszechnie kojarzone właściwie tylko z jednym obrazem, znanym chyba z podręcz-
ników literatury, z Poetą - portretem Jana Lechonia. Nawet spośród osób zawodowo
zajmujących się sztuką większość potrafiła wymienić jeszcze dwa, trzy tytuły najczęś-
ciej reprodukowanych prac. Niewielu też znawców i odbiorców dzieł Kramsztyka,
nawet mu współczesnych, było świadomych, że do jego stałej praktyki należało malo-
wanie kilku replik obrazów cieszących się największym powodzeniem, co może nie
ma specjalnego znaczenia dla oceny jego twórczości, ale ukazuje rozpiętość możli-
wości warsztatowych autora i wprowadza ład w rejestrach muzealnych i w kolekcjach
prywatnych. (Zjawisko to sygnalizują eksponowane w Zachęcie trzy spośród pięciu
wersji wspomnianego Poety i dwa z trzech Koncertów).
Wystawę rozmieszczono w trzech salach: w pierwszej znalazły się olejne portrety,
martwe natury i kompozycje figuralne, w drugiej - pejzaże, kilka mniejszych rozmia-
rami portretów i płótno Legenda o koronie, w trzeciej - prace na papierze i jedyna
znana rzeźba Kramsztyka Głowa dziewczyny w turbanie, trafnie zestawiona z rysunko-
wymi wizerunkami żony artysty. Ten czysto mechaniczny podział ze względu na
technikę i nie całkiem jasne kryteria uporządkowania obrazów olejnych1 2 był zapewne
1 Roman Kramsztyk 1885-1942. Wystawa monograficzna, luty-marzec 1997, Galeria Sztuki
Współczesnej Zachęta. Komisarz - Renata Piątkowska; współpraca - Magdalena Tarnowska;
organizacja - Żydowski Instytut Historyczny; projekt ekspozycji - Krzysztof Burnatowicz;
realizacja - Żydowski Instytut Historyczny w Warszawie i Galeria Sztuki Współczesnej Zachę-
ta w Warszawie.
2 Być może koncepcja ta miała nawiązywać do poprzedniej, odległej o równo sześćdziesiąt
lat, wystawy w Instytucie Propagandy Sztuki, o której M. Wallis pisał: „Kramsztyk urządził
swą wystawę jako malarz, nie jako historyk sztuki. Przemieszał obrazy z różnych okresów,
dbając jedynie o szczęśliwy układ dekoracyjny, o mocne kontrasty plam jasnych i ciemnych,
tonacji ciepłych i zimnych” - Roman Kramsztyk, „Wiadomości Literackie”, 1937, nr 49, s. 6