DOI Artikel:
Patyra, Jowita: Wybrane zagadnienia narracji obrazowej na przykładzie Apokalipsy z Angers
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27562#0050
48
JOWITA PATYRA
Nowsze prace coraz częściej prezentują szersze spojrzenie na okoliczności,
jakie towarzyszyły ustaleniu się i dalszym przeobrażeniom nowej trzynasto-
wiecznej ikonografii apokalipsy. Wskazuje się w nich na cały szereg zjawisk
obejmujących rozmaite sfery życia, sytuację historyczną, społeczną i reli-
gijną, które przyczynić się mogły do wzrostu zainteresowania objawieniami
św. Jana, a także do ich nowej interpretacji ideowej oraz obrazowej. Ostatnie
dziesięciolecia przyniosły znaczący rozwój badań nad kształtowaniem się
ikonografii Apokalipsy św. Jana w sztuce europejskiej od epoki wczesno-
chrześcijańskiej aż po późne średniowiecze, które często idą w parze z szer-
szymi badaniami tradycji apokaliptycznych w dziejach myśli i pisarstwa
chrześcijańskiego* * 3. W odniesieniu do apokalips angło-francuskich, szczegól-
nie cenne są refleksje dotyczące oddziaływania komentarzy żyjącego w IX w.
Berengaudusa z Ferrieres oraz poglądów głoszonych w XII w. przez Joachi-
ma z Fiore, ze względu na wpływ, jaki wywarły one na ich ikonografię4.
Cała literatura dotycząca apokalips anglo-francuskich do 1984 r. zebrana została w: S. L e-
w i s, R. K. E m m e r s o n, Census and Bibliography of Médiéval Manuscripts Containing
Apocalypse Illustrations, ca. 800-1500, part I, „Traditio”, 40(1984), s. 337-379; part II,
41(1985), s. 367-409; III, 42(1986), s. 443-472. Najnowszą pozycją jest: S. Lewi s .Reading
Images. Narrative Discourse and Réception in the Thirteenth-Century Illuminated Apocalypse,
Cambridge 1995. Tamże nowsza bibliografia.
3 Wymienić w tym miejscu możemy jedynie kilka bardziej znaczących pozycji:
F. V a n der M e e r, Maiestas Domini. Théophanies de TApocalypse dans T Art Chrétien,
Città del Vaticano 1938, Studi di Antichità cristiana, XIII; Y. C h r i s t e, Les grands por-
tails romans. Etudes sur Ticohologie des théophanies romanes, Genève 1969; tenże, La
Vision de Matthieu (Matth. XXIV-XXV). Origines et développement d‘une image de la Seconde
Parousie, Paris 1973, Bibliothèque des Cahiers Archéologiques, X; t e n ż e, L‘ Apocalypse
de Jean. Sens et développements de ses visions synthétique, Paris 1991, Bibliothèque des
Cahiers Archéologiques, XV; B. N o 1 a n, The Gothic Visionary Perspective, Princeton, 1977;
Apocalypse de Jean. Traditions exégétiques et iconografiques, IIle-XIlIe siècles, Actes du
Colloque de la Fondation Hardt, 29 février-3 mars 1976, Genève 1979. Odnośnie do ikono-
grafii hiszpańskich rękopisów z komentarzem Beatusa zob.: P. K. Klein, Der altéré
Beatus-Kodex Vitr. 14-1 der Biblioteca Nacional zu Madrid. Studien zur Beatus-Illustration
und der spanischen Buchmalerei des 10. Jahrhunderts, 2 vols., Hildesheim-New York 1976;
J. W i 1 1 i a m s, Early Spanish Manuscripts, London 1977. Na temat apokaliptyki w śred-
niowieczu zob.: B. Mc G i n n, Visions of the End. Apocalyptic Traditions in the Middle
Ages, New York 1979. Tamże szersza bibliografia.
4 B e r e n g a u d u s, Expositio super septem visiones libri Apocalypsis, w: J.-P. M i-
g n e, Patrologia Latina, 17, szp. 765-970; Joachim del Fiore, Expositio
in Apocalypsim, Venezia 1527; zob.: D. V i s s e r, Apocalypse as Utopian Expectation
(800-1500). The Apocalypse Commentary of Berengaudus of Ferrières and the Relationship
between Exegesis, Liturgy and Iconography, Leiden-New York-Kóln 1996, Studies in the
History of Christian Thought, vol. LXXIII. Tamże obszerna bibliografia; O dyskusji na temat
wpływu joachizmu na ikonografię apokalipsy zob.: F. D. K 1 i n g e n d e r, St. Francis and
JOWITA PATYRA
Nowsze prace coraz częściej prezentują szersze spojrzenie na okoliczności,
jakie towarzyszyły ustaleniu się i dalszym przeobrażeniom nowej trzynasto-
wiecznej ikonografii apokalipsy. Wskazuje się w nich na cały szereg zjawisk
obejmujących rozmaite sfery życia, sytuację historyczną, społeczną i reli-
gijną, które przyczynić się mogły do wzrostu zainteresowania objawieniami
św. Jana, a także do ich nowej interpretacji ideowej oraz obrazowej. Ostatnie
dziesięciolecia przyniosły znaczący rozwój badań nad kształtowaniem się
ikonografii Apokalipsy św. Jana w sztuce europejskiej od epoki wczesno-
chrześcijańskiej aż po późne średniowiecze, które często idą w parze z szer-
szymi badaniami tradycji apokaliptycznych w dziejach myśli i pisarstwa
chrześcijańskiego* * 3. W odniesieniu do apokalips angło-francuskich, szczegól-
nie cenne są refleksje dotyczące oddziaływania komentarzy żyjącego w IX w.
Berengaudusa z Ferrieres oraz poglądów głoszonych w XII w. przez Joachi-
ma z Fiore, ze względu na wpływ, jaki wywarły one na ich ikonografię4.
Cała literatura dotycząca apokalips anglo-francuskich do 1984 r. zebrana została w: S. L e-
w i s, R. K. E m m e r s o n, Census and Bibliography of Médiéval Manuscripts Containing
Apocalypse Illustrations, ca. 800-1500, part I, „Traditio”, 40(1984), s. 337-379; part II,
41(1985), s. 367-409; III, 42(1986), s. 443-472. Najnowszą pozycją jest: S. Lewi s .Reading
Images. Narrative Discourse and Réception in the Thirteenth-Century Illuminated Apocalypse,
Cambridge 1995. Tamże nowsza bibliografia.
3 Wymienić w tym miejscu możemy jedynie kilka bardziej znaczących pozycji:
F. V a n der M e e r, Maiestas Domini. Théophanies de TApocalypse dans T Art Chrétien,
Città del Vaticano 1938, Studi di Antichità cristiana, XIII; Y. C h r i s t e, Les grands por-
tails romans. Etudes sur Ticohologie des théophanies romanes, Genève 1969; tenże, La
Vision de Matthieu (Matth. XXIV-XXV). Origines et développement d‘une image de la Seconde
Parousie, Paris 1973, Bibliothèque des Cahiers Archéologiques, X; t e n ż e, L‘ Apocalypse
de Jean. Sens et développements de ses visions synthétique, Paris 1991, Bibliothèque des
Cahiers Archéologiques, XV; B. N o 1 a n, The Gothic Visionary Perspective, Princeton, 1977;
Apocalypse de Jean. Traditions exégétiques et iconografiques, IIle-XIlIe siècles, Actes du
Colloque de la Fondation Hardt, 29 février-3 mars 1976, Genève 1979. Odnośnie do ikono-
grafii hiszpańskich rękopisów z komentarzem Beatusa zob.: P. K. Klein, Der altéré
Beatus-Kodex Vitr. 14-1 der Biblioteca Nacional zu Madrid. Studien zur Beatus-Illustration
und der spanischen Buchmalerei des 10. Jahrhunderts, 2 vols., Hildesheim-New York 1976;
J. W i 1 1 i a m s, Early Spanish Manuscripts, London 1977. Na temat apokaliptyki w śred-
niowieczu zob.: B. Mc G i n n, Visions of the End. Apocalyptic Traditions in the Middle
Ages, New York 1979. Tamże szersza bibliografia.
4 B e r e n g a u d u s, Expositio super septem visiones libri Apocalypsis, w: J.-P. M i-
g n e, Patrologia Latina, 17, szp. 765-970; Joachim del Fiore, Expositio
in Apocalypsim, Venezia 1527; zob.: D. V i s s e r, Apocalypse as Utopian Expectation
(800-1500). The Apocalypse Commentary of Berengaudus of Ferrières and the Relationship
between Exegesis, Liturgy and Iconography, Leiden-New York-Kóln 1996, Studies in the
History of Christian Thought, vol. LXXIII. Tamże obszerna bibliografia; O dyskusji na temat
wpływu joachizmu na ikonografię apokalipsy zob.: F. D. K 1 i n g e n d e r, St. Francis and