DOI Artikel:
Kitowska-Łysiak, Małgorzata: Antoni Kamieński - ilustrator "ukochanej książki pokolenia"
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27562#0158
156
MAŁGORZATA KITOWSKA-ŁYSIAK
wizyjny wzorzec Syberii, znany dobrze czytelnikom Anhellego, i zwracał
uwagę ku konkretowi, starając się pokazać, jak „naprawdę”, „w rzeczywi-
stości” wygląda „królestwo lodowego Plutona”* 3. Dawały mu do tego prawo
przeżycia związane z pobytem na zesłaniu i - między innymi - etnograficzne
zainteresowania (rozwinięte później przez Wacława Sieroszewskiego). Owo
spięcie autentyzmu z elementami fikcji, czy też utrzymanie opowiadań w kon-
wencji „fabularyzowanego autentyku”, nadało tej prozie sugestywność i za-
pewniło poczytność.
Autor Szkiców, urodzony w roku 1852, a więc zbyt młody, by wziąć
udział w powstaniu styczniowym, zaangażował się w działalność społeczno-
-polityczną nieco później, w latach studiów uniwersyteckich w Warszawie4.
Jego inicjacja związana była z aktywnością tajnej organizacji pod nazwą
Konfederacja Narodu Polskiego, znanej następnie jako Rząd Narodowy Pol-
ski. Autorstwa Szymańskiego była głośna Odezwa do Narodu, którą napisał
za namową Kornela Ujejskiego, a opublikował przy pomocy Tomasza Teo-
dora Jeża. Początek jego pracy dla organizacji przypada na rok 1877, zaś
koniec już na rok następny. Szymański padł wówczas ofiarą anonimowego
denuncjatora: po skrupulatnej rewizji, która udowodniła posiadanie przezeń
kompromitujących (politycznie) materiałów, aresztowano go, a następnie wraz
z przyjaciółmi skazano na zsyłkę. Czekał go bezterminowy pobyt w Jakucku,
gdzie dotarł po wielomiesięcznej podróży w 1879 r. Jego tamtejsze koleje
losu zostały szczegółowo opisane przez biografów. Sam Szymański wykorzy-
stał twórczo swoją kilkuletnią5 obecność na Syberii. Mógł ją tak właśnie
spożytkować, bo był tylko zesłańcem, a nie katorżnikiem. Owoce jego
pracy były dwojakiego rodzaju. Badał, między innymi, obyczaje i wierzenia
ludów syberyjskich, a jego obserwacje znalazły odbicie w opowieści o „ja-
kuckim Chrystusie” pod tytułem Baśń z Jakuckiego Olimpu - Jurudiuk Ustuk
Us (Kraków 1910). Jego znajomość geografii i mieszkańców Syberii wschod-
(tamże bibliografia).
3 Termin ten stosował między innymi Adam Grzymała-Siedłecki (Słowo wstępne, s. VI).
4 Najpełniejsze, szczegółowe informacje o życiu i twórczości Szymańskiego zawiera
wspomniana praca Bohdana Burdzieja.
5 Skrócono mu karę i po czterech latach zesłania geograficznie coraz bardziej zbliżał się
do Krakowa, gdzie ostatecznie osiadł w 1903 r.; przedtem przebywał kolejno w Kireńsku nad
Leną, Bałagańsku nad Angarą, w majątku poślubionej w Jakucku żony, Nadziei Smeckiej,
w guberni Kostromskiej, w Warszawie.
MAŁGORZATA KITOWSKA-ŁYSIAK
wizyjny wzorzec Syberii, znany dobrze czytelnikom Anhellego, i zwracał
uwagę ku konkretowi, starając się pokazać, jak „naprawdę”, „w rzeczywi-
stości” wygląda „królestwo lodowego Plutona”* 3. Dawały mu do tego prawo
przeżycia związane z pobytem na zesłaniu i - między innymi - etnograficzne
zainteresowania (rozwinięte później przez Wacława Sieroszewskiego). Owo
spięcie autentyzmu z elementami fikcji, czy też utrzymanie opowiadań w kon-
wencji „fabularyzowanego autentyku”, nadało tej prozie sugestywność i za-
pewniło poczytność.
Autor Szkiców, urodzony w roku 1852, a więc zbyt młody, by wziąć
udział w powstaniu styczniowym, zaangażował się w działalność społeczno-
-polityczną nieco później, w latach studiów uniwersyteckich w Warszawie4.
Jego inicjacja związana była z aktywnością tajnej organizacji pod nazwą
Konfederacja Narodu Polskiego, znanej następnie jako Rząd Narodowy Pol-
ski. Autorstwa Szymańskiego była głośna Odezwa do Narodu, którą napisał
za namową Kornela Ujejskiego, a opublikował przy pomocy Tomasza Teo-
dora Jeża. Początek jego pracy dla organizacji przypada na rok 1877, zaś
koniec już na rok następny. Szymański padł wówczas ofiarą anonimowego
denuncjatora: po skrupulatnej rewizji, która udowodniła posiadanie przezeń
kompromitujących (politycznie) materiałów, aresztowano go, a następnie wraz
z przyjaciółmi skazano na zsyłkę. Czekał go bezterminowy pobyt w Jakucku,
gdzie dotarł po wielomiesięcznej podróży w 1879 r. Jego tamtejsze koleje
losu zostały szczegółowo opisane przez biografów. Sam Szymański wykorzy-
stał twórczo swoją kilkuletnią5 obecność na Syberii. Mógł ją tak właśnie
spożytkować, bo był tylko zesłańcem, a nie katorżnikiem. Owoce jego
pracy były dwojakiego rodzaju. Badał, między innymi, obyczaje i wierzenia
ludów syberyjskich, a jego obserwacje znalazły odbicie w opowieści o „ja-
kuckim Chrystusie” pod tytułem Baśń z Jakuckiego Olimpu - Jurudiuk Ustuk
Us (Kraków 1910). Jego znajomość geografii i mieszkańców Syberii wschod-
(tamże bibliografia).
3 Termin ten stosował między innymi Adam Grzymała-Siedłecki (Słowo wstępne, s. VI).
4 Najpełniejsze, szczegółowe informacje o życiu i twórczości Szymańskiego zawiera
wspomniana praca Bohdana Burdzieja.
5 Skrócono mu karę i po czterech latach zesłania geograficznie coraz bardziej zbliżał się
do Krakowa, gdzie ostatecznie osiadł w 1903 r.; przedtem przebywał kolejno w Kireńsku nad
Leną, Bałagańsku nad Angarą, w majątku poślubionej w Jakucku żony, Nadziei Smeckiej,
w guberni Kostromskiej, w Warszawie.