DOI Artikel:
Lameński, Lechosław: Lubelscy koloryści
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27562#0244
242
LECHOSŁAW LAMEŃSKI
Wśród artystów malarzy, którzy związali się z tym regionem na dłużej,
tworzyli jego środowisko i historię, zwraca uwagę obecność Jana Karmańskie-
go, Zenona Kononowicza i Władysława Filipiaka. I chociaż dzieliło ich nie-
mal wszystko, od roku i miejsca urodzenia, poprzez pochodzenie i zdobyte
wykształcenie, po temperament twórczy, to przecież wszyscy trzej w równej
mierze umiłowali kolor. To on decydował o charakterze i wyglądzie ich pej-
zaży, portretów, aktów czy martwych natur, był wyznacznikiem określonej
postawy twórczej, wręcz sposobem na życie.
Najstarszy z trójki, Jan Karmański1, urodził się w Warszawie w 1887 r.,
w rodzinie o rodowodzie szlacheckim i artystycznych protoplastach. Po
odbyciu nauki w gimnazjum rządowym, wstąpił - w 1904 r. - do otwartej
dopiero co Warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych, w której murach studiował
do 1910 r. Dzięki inwencji inicjatora i pierwszego dyrektora szkoły, Kazimie-
rza Stabrowskiego, uczyli Karmańskiego artyści tej miary, co Konrad Krzyża-
nowski, Ferdynand Ruszczyć i Karol Tichy. Wiedzę z zakresu historii sztuki
przekazywał mu Eligiusz Niewiadomski, niezły malarz, a zarazem świetny
znawca problematyki malarstwa polskiego XIX w. (przyszły, tragiczny zabój-
ca pierwszego prezydenta RP Gabriela Narutowicza). Byli to więc profesoro-
wie, od których Karmański mógł się dużo nauczyć. Równie ciekawie prezen-
towali się pierwsi uczniowie szkoły. W tym samym czasie co Karmański,
studiował w niej m.in.: Henryk Berlewi (za kilkanaście lat autor Mechanofak-
tury), Mikalojus Konstantinas Ciurlionis, wybitny malarz i muzyk litewski,
a także Tadeusz Pruszkowski, już wkrótce profesor, a zarazem rektor war-
szawskiej Akademii Sztuk Pięknych.
Karmański należał niewątpliwie do studentów wybijających się, skoro -
w latach 1905-1907 - udzielał lekcji rysunku rzemieślnikom i dzieciom na
tzw. kursach niedzielnych, organizowanych przez dyrekcję szkoły. Zdobyte
doświadczenie i wiedzę pogłębił podczas blisko dwuletniego pobytu w Paryżu
(1913-1914). Nie wiemy jednak, gdzie i u kogo studiował nad Sekwaną,
a może tylko oglądał wystawy i muzea, podobnie nie bardzo wiadomo, co
się działo z Karmańskim do pierwszej połowy lat dwudziestych, tj. do mo-
mentu osiedlenia się artysty w Kazimierzu Dolnym. Pytań i wątpliwości jest
zresztą więcej. Przede wszystkim, dlaczego artysta - urodzony i wykształ-
cony w Warszawie - rezygnuje dobrowolnie (?) z pracy twórczej w centrum
1 Artysta ma swoją monografię (zob.: F. J. P o s t ó j, Jan Karmański 1887-1958, malarz
Kazimierza nad Wisłą, Kazimierz Dolny 1993). Jest to drukowana wersja pracy magisterskiej,
solidna w kwestii ustalenia podstawowych faktów i dokumentacji twórczości malarskiej Kar-
mańskiego, ale pozostawiająca uczucie niedosytu w sferze interpretacyjnej.
LECHOSŁAW LAMEŃSKI
Wśród artystów malarzy, którzy związali się z tym regionem na dłużej,
tworzyli jego środowisko i historię, zwraca uwagę obecność Jana Karmańskie-
go, Zenona Kononowicza i Władysława Filipiaka. I chociaż dzieliło ich nie-
mal wszystko, od roku i miejsca urodzenia, poprzez pochodzenie i zdobyte
wykształcenie, po temperament twórczy, to przecież wszyscy trzej w równej
mierze umiłowali kolor. To on decydował o charakterze i wyglądzie ich pej-
zaży, portretów, aktów czy martwych natur, był wyznacznikiem określonej
postawy twórczej, wręcz sposobem na życie.
Najstarszy z trójki, Jan Karmański1, urodził się w Warszawie w 1887 r.,
w rodzinie o rodowodzie szlacheckim i artystycznych protoplastach. Po
odbyciu nauki w gimnazjum rządowym, wstąpił - w 1904 r. - do otwartej
dopiero co Warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych, w której murach studiował
do 1910 r. Dzięki inwencji inicjatora i pierwszego dyrektora szkoły, Kazimie-
rza Stabrowskiego, uczyli Karmańskiego artyści tej miary, co Konrad Krzyża-
nowski, Ferdynand Ruszczyć i Karol Tichy. Wiedzę z zakresu historii sztuki
przekazywał mu Eligiusz Niewiadomski, niezły malarz, a zarazem świetny
znawca problematyki malarstwa polskiego XIX w. (przyszły, tragiczny zabój-
ca pierwszego prezydenta RP Gabriela Narutowicza). Byli to więc profesoro-
wie, od których Karmański mógł się dużo nauczyć. Równie ciekawie prezen-
towali się pierwsi uczniowie szkoły. W tym samym czasie co Karmański,
studiował w niej m.in.: Henryk Berlewi (za kilkanaście lat autor Mechanofak-
tury), Mikalojus Konstantinas Ciurlionis, wybitny malarz i muzyk litewski,
a także Tadeusz Pruszkowski, już wkrótce profesor, a zarazem rektor war-
szawskiej Akademii Sztuk Pięknych.
Karmański należał niewątpliwie do studentów wybijających się, skoro -
w latach 1905-1907 - udzielał lekcji rysunku rzemieślnikom i dzieciom na
tzw. kursach niedzielnych, organizowanych przez dyrekcję szkoły. Zdobyte
doświadczenie i wiedzę pogłębił podczas blisko dwuletniego pobytu w Paryżu
(1913-1914). Nie wiemy jednak, gdzie i u kogo studiował nad Sekwaną,
a może tylko oglądał wystawy i muzea, podobnie nie bardzo wiadomo, co
się działo z Karmańskim do pierwszej połowy lat dwudziestych, tj. do mo-
mentu osiedlenia się artysty w Kazimierzu Dolnym. Pytań i wątpliwości jest
zresztą więcej. Przede wszystkim, dlaczego artysta - urodzony i wykształ-
cony w Warszawie - rezygnuje dobrowolnie (?) z pracy twórczej w centrum
1 Artysta ma swoją monografię (zob.: F. J. P o s t ó j, Jan Karmański 1887-1958, malarz
Kazimierza nad Wisłą, Kazimierz Dolny 1993). Jest to drukowana wersja pracy magisterskiej,
solidna w kwestii ustalenia podstawowych faktów i dokumentacji twórczości malarskiej Kar-
mańskiego, ale pozostawiająca uczucie niedosytu w sferze interpretacyjnej.