DOI Artikel:
Szpindowska, Monika: Ozdoby celtyckie na ziemiach polskich
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27406#0082
80
MONIKA SZPINDOWSKA
Wszystkie uwzględnione przedmioty pochodzą z terenów Polski w jej
dzisiejszych granicach. Znalazły się tu zarówno ozdoby wytworzone przez
ludność celtycką zamieszkującą niegdyś ziemie polskie, jak również importy
z innych terenów celtyckich. Ramy czasowe stanowi okres przebywania Cel-
tów na określonym wyżej terenie, czyli od początku IV w. przed Chr. do
pierwszych dziesięcioleci nowej ery. W tym czasie do Polski Celtowie
przybywali w kilku fazach, osiedlając się głównie na południu (mapa 1).
Pierwsza grupa przybyła około roku 400 przed Chr. z terenu Czech. Poko-
nując Przełęcz Kłodzką, Celtowie dotarli w okolice Wrocławia i zajęli obszar
o powierzchni ok. 1000 km2, którego granicę północną stanowiła Odra,
wschodnią Oława, zachodnią Bystrzyca, a południową wyznaczała mniej wię-
cej linia łącząca Slężę i Strzelin3. Kolejna fala ludności celtyckiej na
początku IV w. przed Chr. dotarła na Górny Śląsk, zajmując teren Wyżyny
Głubczyckiej. Na początku III w. przed Chr. z terenu Moraw przybyli Cel-
towie do Małopolski Zachodniej. Osiedlanie się niewielkiej grupy ludności
celtyckiej poprzedziło przybycie na te tereny ludności kultury przeworskiej,
co miało miejsce prawdopodobnie w II w. przed. Chr.4 Współżycie obu grup
doprowadziło do wytworzenia nowego organizmu kulturowego5.
Kultura celtycka wraz z późniejszą grupą tyniecką przetrwała w Mało-
polsce do pierwszych dziesięcioleci po narodzinach Chr. na obszarze
ok. 2000 km2, którego „granicę wyznacza na wschodzie Nida i Raba, na pół-
nocy przebiega ona ok. 30 km od Wisły, zachodnia - na zachód od doliny
Prądnika i Krakowa po Tyniec”6. Możliwa jest również, wychodząca z re-
jonu podkrakowskiego, penetracja handlowa lub nawet osadnicza w głąb
polskiej części Karpat7. Pewna jest obecność Celtów na Kujawach8.
3 Z. Woźniak, Starsza faza kultury lateńskiej w Polsce i jej oddziaływania, w:
J. Dąbrowski, Z. Rajewski (red.). Prahistoria Ziem Polskich, t. IV: Od środko-
wej epoki brązu do środkowego okresu lateńskiego, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1979,
s. 209.
4 T e n ż e. Kształtowanie się stref zasiedlenia w Małopolsce Zachodniej w fazach C-D
okresu lateńskiego, „Slavia Antiqua” 21 (1974), s. 48.
5 Scalenie niejednolitej grupy tynieckiej nastąpiło wskutek dominacji Celtów (zob.
Z. W o ź n i a k, Osadnictwo celtyckie w Polsce, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970, s. 192;
T. Dąbrowska, Wczesne fazy kultury przeworskiej - chronologia - zasięg - powią-
zania, Warszawa 1988, s. 123).
6 Z. Woźniak, Młodsza faza kultury lateńskiej (celtyckiej) i grupa tyniecka, w:
J. Wielowiejski (red.), Prahistoria Ziem Polskich, t. V: Późny okres lateński i okres
rzymski, Wroclaw-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1981, s. 257.
7 T e n ż e, W kwestii pobytu Celtów w Karpatach Zachodnich, „Acta Archeologica
Carpatica” 8(1966), s. 65; tenże, Osadnictwo celtyckie, s. 141.
MONIKA SZPINDOWSKA
Wszystkie uwzględnione przedmioty pochodzą z terenów Polski w jej
dzisiejszych granicach. Znalazły się tu zarówno ozdoby wytworzone przez
ludność celtycką zamieszkującą niegdyś ziemie polskie, jak również importy
z innych terenów celtyckich. Ramy czasowe stanowi okres przebywania Cel-
tów na określonym wyżej terenie, czyli od początku IV w. przed Chr. do
pierwszych dziesięcioleci nowej ery. W tym czasie do Polski Celtowie
przybywali w kilku fazach, osiedlając się głównie na południu (mapa 1).
Pierwsza grupa przybyła około roku 400 przed Chr. z terenu Czech. Poko-
nując Przełęcz Kłodzką, Celtowie dotarli w okolice Wrocławia i zajęli obszar
o powierzchni ok. 1000 km2, którego granicę północną stanowiła Odra,
wschodnią Oława, zachodnią Bystrzyca, a południową wyznaczała mniej wię-
cej linia łącząca Slężę i Strzelin3. Kolejna fala ludności celtyckiej na
początku IV w. przed Chr. dotarła na Górny Śląsk, zajmując teren Wyżyny
Głubczyckiej. Na początku III w. przed Chr. z terenu Moraw przybyli Cel-
towie do Małopolski Zachodniej. Osiedlanie się niewielkiej grupy ludności
celtyckiej poprzedziło przybycie na te tereny ludności kultury przeworskiej,
co miało miejsce prawdopodobnie w II w. przed. Chr.4 Współżycie obu grup
doprowadziło do wytworzenia nowego organizmu kulturowego5.
Kultura celtycka wraz z późniejszą grupą tyniecką przetrwała w Mało-
polsce do pierwszych dziesięcioleci po narodzinach Chr. na obszarze
ok. 2000 km2, którego „granicę wyznacza na wschodzie Nida i Raba, na pół-
nocy przebiega ona ok. 30 km od Wisły, zachodnia - na zachód od doliny
Prądnika i Krakowa po Tyniec”6. Możliwa jest również, wychodząca z re-
jonu podkrakowskiego, penetracja handlowa lub nawet osadnicza w głąb
polskiej części Karpat7. Pewna jest obecność Celtów na Kujawach8.
3 Z. Woźniak, Starsza faza kultury lateńskiej w Polsce i jej oddziaływania, w:
J. Dąbrowski, Z. Rajewski (red.). Prahistoria Ziem Polskich, t. IV: Od środko-
wej epoki brązu do środkowego okresu lateńskiego, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1979,
s. 209.
4 T e n ż e. Kształtowanie się stref zasiedlenia w Małopolsce Zachodniej w fazach C-D
okresu lateńskiego, „Slavia Antiqua” 21 (1974), s. 48.
5 Scalenie niejednolitej grupy tynieckiej nastąpiło wskutek dominacji Celtów (zob.
Z. W o ź n i a k, Osadnictwo celtyckie w Polsce, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970, s. 192;
T. Dąbrowska, Wczesne fazy kultury przeworskiej - chronologia - zasięg - powią-
zania, Warszawa 1988, s. 123).
6 Z. Woźniak, Młodsza faza kultury lateńskiej (celtyckiej) i grupa tyniecka, w:
J. Wielowiejski (red.), Prahistoria Ziem Polskich, t. V: Późny okres lateński i okres
rzymski, Wroclaw-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1981, s. 257.
7 T e n ż e, W kwestii pobytu Celtów w Karpatach Zachodnich, „Acta Archeologica
Carpatica” 8(1966), s. 65; tenże, Osadnictwo celtyckie, s. 141.