DOI Artikel:
Szpindowska, Monika: Ozdoby celtyckie na ziemiach polskich
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27406#0083
OZDOBY CELTYCKIE NA ZIEMIACH POLSKICH
81
Enklawa osadnictwa celtyckiego istniała prawdopodobnie również na Rze-
szowszczyźnie, w okolicach górnego Sanu. Datowana jest na III-II w. przed
Chr. Zapewne była powiązana z obszarem Niziny Wschodniosłowackiej i sta-
nowiła skrajną, zachodnią strefę osadnictwa celtyckiego obejmującego górne
dorzecze Dniestru8 9. Obszarem wyjściowym oddziaływań celtyckich w tym
rejonie był ośrodek osadniczy znad górnej Cisy10.
Przedmioty pochodzenia celtyckiego znajdowane są również na innych
terenach Polski, m.in. na Mazowszu, w Wielkopolsce. Są to obiekty, które
znalazły się tam wskutek kontaktów handlowych bądź są śladem pozostawio-
nym przez pojedyncze osoby lub niewielkie grupki ludności, które z różnych
przyczyn opuszczały tereny macierzyste.
Ozdoby celtyckie, których charakterystyka jest tematem tego artykułu,
podzieliłam, uwzględniając materiał, z jakiego zostały wykonane, ponieważ
narzuca on zarówno formę ozdoby, jak i dodatkowe motywy dekoracyjne.
Najliczniej reprezentowaną na ziemiach polskich grupą są ozdoby z metalu,
następną ozdoby ze szkła. Trzecia grupa to pojedyncze przykłady ozdób
z sapropelitu, kości i bursztynu.
I. TECHNIKI. FORMY I MOTYWY DEKORACYJNE OZDÓB Z METALU
Celtowie zamieszkujący tereny Europy Zachodniej do produkcji ozdób wy-
korzystywali brąz, żelazo, srebro i złoto oraz stop złota ze srebrem zwany
8 Istnieją jednak rozbieżne opinie co do charakteru ich pobytu w tym regionie. Według
Zenona Woźniaka (Osadnictwo celtyckie, s. 179) pobyt Celtów na Kujawach miał charakter
infiltracji handlowej przez niewielką grupę ludności z południa. Największe nasilenie od-
działywań celtyckich w tym rejonie przypadało na połowę II w. przed Chr. Innego zdania jest
A. Cofta-Broniewska (Grupa kruszańska kultury przeworskiej, Poznań 1971, s. 46-47; Epoka
metali, w: A. Cofta-Broniewska, A. Kosko (red.), Historia pierwotna
społeczeństw Kujaw, Warszawa-Poznań 1982, s. 180), według której około przełomu II/I w.
przed Chr. część ludności celtyckiej z Górnego Śląska migrowała na Kujawy, gdzie w okoli-
cach Inowrocławia, współżyjąc w bliskich związkach z ludnością autonomiczną, tworzyła tzw.
grupę kruszańską. Miałoby to być celowe zajęcie tego terenu, związane m.in. z organizacją
dalekosiężnego handlu bursztynem. Również T. Makiewicz (Z problematyki kultury przewor-
skiej w świetle badań nad jeziorem Pakoskim, „Sprawozdania Archeologiczne” 25(1973),
s. 304) wysunął tezę zakładającą możliwość istnienia mieszanej grupy złożonej z ludności
celtyckiej oraz ludności kultury przeworskiej na terenie Kujaw i Pałuk.
9 W o ź n i a k, W kwestii pobytu s. 79.
10 Tamże; M. Parczewski, Denkmaler der Latènekultur von Bachórz am Mittelauf
des San (Siidostpolen), „Prace Archeologiczne” 26(1978), s. 151.
81
Enklawa osadnictwa celtyckiego istniała prawdopodobnie również na Rze-
szowszczyźnie, w okolicach górnego Sanu. Datowana jest na III-II w. przed
Chr. Zapewne była powiązana z obszarem Niziny Wschodniosłowackiej i sta-
nowiła skrajną, zachodnią strefę osadnictwa celtyckiego obejmującego górne
dorzecze Dniestru8 9. Obszarem wyjściowym oddziaływań celtyckich w tym
rejonie był ośrodek osadniczy znad górnej Cisy10.
Przedmioty pochodzenia celtyckiego znajdowane są również na innych
terenach Polski, m.in. na Mazowszu, w Wielkopolsce. Są to obiekty, które
znalazły się tam wskutek kontaktów handlowych bądź są śladem pozostawio-
nym przez pojedyncze osoby lub niewielkie grupki ludności, które z różnych
przyczyn opuszczały tereny macierzyste.
Ozdoby celtyckie, których charakterystyka jest tematem tego artykułu,
podzieliłam, uwzględniając materiał, z jakiego zostały wykonane, ponieważ
narzuca on zarówno formę ozdoby, jak i dodatkowe motywy dekoracyjne.
Najliczniej reprezentowaną na ziemiach polskich grupą są ozdoby z metalu,
następną ozdoby ze szkła. Trzecia grupa to pojedyncze przykłady ozdób
z sapropelitu, kości i bursztynu.
I. TECHNIKI. FORMY I MOTYWY DEKORACYJNE OZDÓB Z METALU
Celtowie zamieszkujący tereny Europy Zachodniej do produkcji ozdób wy-
korzystywali brąz, żelazo, srebro i złoto oraz stop złota ze srebrem zwany
8 Istnieją jednak rozbieżne opinie co do charakteru ich pobytu w tym regionie. Według
Zenona Woźniaka (Osadnictwo celtyckie, s. 179) pobyt Celtów na Kujawach miał charakter
infiltracji handlowej przez niewielką grupę ludności z południa. Największe nasilenie od-
działywań celtyckich w tym rejonie przypadało na połowę II w. przed Chr. Innego zdania jest
A. Cofta-Broniewska (Grupa kruszańska kultury przeworskiej, Poznań 1971, s. 46-47; Epoka
metali, w: A. Cofta-Broniewska, A. Kosko (red.), Historia pierwotna
społeczeństw Kujaw, Warszawa-Poznań 1982, s. 180), według której około przełomu II/I w.
przed Chr. część ludności celtyckiej z Górnego Śląska migrowała na Kujawy, gdzie w okoli-
cach Inowrocławia, współżyjąc w bliskich związkach z ludnością autonomiczną, tworzyła tzw.
grupę kruszańską. Miałoby to być celowe zajęcie tego terenu, związane m.in. z organizacją
dalekosiężnego handlu bursztynem. Również T. Makiewicz (Z problematyki kultury przewor-
skiej w świetle badań nad jeziorem Pakoskim, „Sprawozdania Archeologiczne” 25(1973),
s. 304) wysunął tezę zakładającą możliwość istnienia mieszanej grupy złożonej z ludności
celtyckiej oraz ludności kultury przeworskiej na terenie Kujaw i Pałuk.
9 W o ź n i a k, W kwestii pobytu s. 79.
10 Tamże; M. Parczewski, Denkmaler der Latènekultur von Bachórz am Mittelauf
des San (Siidostpolen), „Prace Archeologiczne” 26(1978), s. 151.