DOI Artikel:
Szpindowska, Monika: Ozdoby celtyckie na ziemiach polskich
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27406#0084
82
MONIKA SZPINDOWSKA
elektronem. Szczególnie efektowne były ozdoby wykonane ze złota i srebra.
U Celtów zamieszkujących niegdyś tereny polskie wygląda to nieco inaczej.
Do produkcji ozdób powszechnie używali oni brązu i żelaza, sporadycznie
mosiądzu. Jak dotąd, nie znaleziono żadnych przykładów ozdób ze złota i ze
srebra. Również stosowane na tym obszarze technologie były na ogół nie-
skomplikowane i mało wydajne. Z żelaza wykonywano bransolety i zapinki.
Kowale pracujący w oparciu o surowiec miejscowy pozyskiwali je z po-
wszechnie dostępnych rud darniowych, używając pieców ziemnych, które
służyły tylko do jednorazowego wytopu11. Stanowiska hutnicze zakładane
były w osadach mieszkalnych w pobliżu rzeki, na dobrze nawietrzonym
stoku, co stwarzało korzystne warunki do pracy. Znajdujące się zazwyczaj
w niewielkiej odległości lasy dostarczały węgla drzewnego do topienia. Ślady
przeróbki żelaza licznie występują w osadzie w Nowej Cerekwi. Oprócz tego,
Celtowie zakładali małe, lokalne osady produkcyjne. Ośrodkami specjalizu-
jącymi się w wytopie i przeróbce żelaza były osady w Sułkowie i Łanach12.
Ośrodki takie, pracujące dla rynku kilku najbliższych osad, powstawały na
jeden lub dwa sezony i po wyeksplorowaniu zasobów surowca przestawały
funkcjonować.
Drugim surowcem służącym do wyrobu ozdób, równie popularnym na te-
renach polskich jak żelazo, był brąz, czyli stop miedzi i cyny. Z brązu
wykonywano naszyjniki (torquesI3), bransolety (nagolenniki, naramienniki),
zapinki, klamry. Surowiec do produkcji sprowadzany był z zewnątrz. Naj-
11 J. Piaskowski, Technologia żelaza i stali u starożytnych Celtów, „Z otchłani
wieków” 31(1965), s. 265.
I2B. Czersk a, Celtycki ośrodek hutniczy w Sułkowie w powiecie Głubczyce, „Studia
Archeologiczne” 5(1972), s. 3-79; t a ż, Osada celtycka z okresu późnolateńskiego w Łanach,
gm. Cisek, „Studia Archeologiczne” 13(1983), s. 57-94.
13 Nazwa pochodzi od jednego z rodzajów tego typu naszyjników, wykonanego z kilku
skręconych drutów, określanego przez łacińskich pisarzy jako „torquis” (T. G. E. P o w e 1 1,
Celtowie, Warszawa 1999, s. 69; I. S t e a d, Celtic Art in Britain before the Roman
Conquest, London 1996, s. 44). Według K. Kumanieckiego (Słownik łacińsko-polski. Warszawa
1995, s. 504), „torquis” i „torques” oznacza naszyjnik. Masywny naszyjnik, wykonany
z metalowej obręczy, zazwyczaj w kształcie otwartego okręgu, z wyodrębnionymi zakończe-
niami, był charakterystyczną dla Celtów ozdobą. Zarówno obręczy, jak i zakończeniom nada-
wano różnorodne formy i zazwyczaj były one bogato zdobione dekoracją reliefową, pełno-
plastycznymi figurami zwierząt albo maskami. W zależności od tego, przez kogo były noszone,
w poszczególnych okresach „torquesy” pełniły także pozadekoracyjną funkcję, np. stanowiły
oznakę kapłańską lub plemienną oznakę wojownika. Więcej informacji na temat znaczenia tego
typu naszyjników można znaleźć m.in. w: S. C h a m p i o n, Jewellery and adornment, w;
M. Green (red.), The Celtic World, London-New York 1997; J. Rosen-Prze-
w o r s k a, Religie Celtów, Warszawa 1971.
MONIKA SZPINDOWSKA
elektronem. Szczególnie efektowne były ozdoby wykonane ze złota i srebra.
U Celtów zamieszkujących niegdyś tereny polskie wygląda to nieco inaczej.
Do produkcji ozdób powszechnie używali oni brązu i żelaza, sporadycznie
mosiądzu. Jak dotąd, nie znaleziono żadnych przykładów ozdób ze złota i ze
srebra. Również stosowane na tym obszarze technologie były na ogół nie-
skomplikowane i mało wydajne. Z żelaza wykonywano bransolety i zapinki.
Kowale pracujący w oparciu o surowiec miejscowy pozyskiwali je z po-
wszechnie dostępnych rud darniowych, używając pieców ziemnych, które
służyły tylko do jednorazowego wytopu11. Stanowiska hutnicze zakładane
były w osadach mieszkalnych w pobliżu rzeki, na dobrze nawietrzonym
stoku, co stwarzało korzystne warunki do pracy. Znajdujące się zazwyczaj
w niewielkiej odległości lasy dostarczały węgla drzewnego do topienia. Ślady
przeróbki żelaza licznie występują w osadzie w Nowej Cerekwi. Oprócz tego,
Celtowie zakładali małe, lokalne osady produkcyjne. Ośrodkami specjalizu-
jącymi się w wytopie i przeróbce żelaza były osady w Sułkowie i Łanach12.
Ośrodki takie, pracujące dla rynku kilku najbliższych osad, powstawały na
jeden lub dwa sezony i po wyeksplorowaniu zasobów surowca przestawały
funkcjonować.
Drugim surowcem służącym do wyrobu ozdób, równie popularnym na te-
renach polskich jak żelazo, był brąz, czyli stop miedzi i cyny. Z brązu
wykonywano naszyjniki (torquesI3), bransolety (nagolenniki, naramienniki),
zapinki, klamry. Surowiec do produkcji sprowadzany był z zewnątrz. Naj-
11 J. Piaskowski, Technologia żelaza i stali u starożytnych Celtów, „Z otchłani
wieków” 31(1965), s. 265.
I2B. Czersk a, Celtycki ośrodek hutniczy w Sułkowie w powiecie Głubczyce, „Studia
Archeologiczne” 5(1972), s. 3-79; t a ż, Osada celtycka z okresu późnolateńskiego w Łanach,
gm. Cisek, „Studia Archeologiczne” 13(1983), s. 57-94.
13 Nazwa pochodzi od jednego z rodzajów tego typu naszyjników, wykonanego z kilku
skręconych drutów, określanego przez łacińskich pisarzy jako „torquis” (T. G. E. P o w e 1 1,
Celtowie, Warszawa 1999, s. 69; I. S t e a d, Celtic Art in Britain before the Roman
Conquest, London 1996, s. 44). Według K. Kumanieckiego (Słownik łacińsko-polski. Warszawa
1995, s. 504), „torquis” i „torques” oznacza naszyjnik. Masywny naszyjnik, wykonany
z metalowej obręczy, zazwyczaj w kształcie otwartego okręgu, z wyodrębnionymi zakończe-
niami, był charakterystyczną dla Celtów ozdobą. Zarówno obręczy, jak i zakończeniom nada-
wano różnorodne formy i zazwyczaj były one bogato zdobione dekoracją reliefową, pełno-
plastycznymi figurami zwierząt albo maskami. W zależności od tego, przez kogo były noszone,
w poszczególnych okresach „torquesy” pełniły także pozadekoracyjną funkcję, np. stanowiły
oznakę kapłańską lub plemienną oznakę wojownika. Więcej informacji na temat znaczenia tego
typu naszyjników można znaleźć m.in. w: S. C h a m p i o n, Jewellery and adornment, w;
M. Green (red.), The Celtic World, London-New York 1997; J. Rosen-Prze-
w o r s k a, Religie Celtów, Warszawa 1971.