DOI Heft:
I. Rozprawy
DOI Artikel:Rzepińska, Maria: Osobliwe charty Sigismonda Malatesty: próba interpretacji fresku Piera della Francesca w Rimini
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13397#0032
26
MARIA RZEPIŃSKA
11. Symbolika dualizmu kosmicznego.
Rycina z anonimowego dzieła o magii
i alchemii, XVI w.
dalu z wizerunkiem Albertiego, wy-
konanym przez Matteo dei Pasti90,
współpracownika dekoracji Tempio
Malatestiano (il. 10). Rola inspiracji
Albertiego w doborze motywu kry-
jącego treści symboliczne fresku by-
ła chyba decydująca. Związków do-
wodzi również albertiańska architek-
tura, powtarzająca się w rzeźbach
kaplicy Planet.
Owe albertiańskie kolumny sta-
nowią również uzupełnienie ukrytych
treści fresku. W symbolice kosmi-
cznej dwie kolumny, czy też filary,
oznaczają wieczną stabilność, wolna
zaś przestrzeń pomiędzy nimi jest
symbolem przejścia do wieczności.
Wariant tego symbolu znajdziemy
w ezoterycznych doktrynach; wszy-
stkie one odnoszą się do liczby dwa,
do pojęcia dualizmu, odmienności,
przeciwieństwa. W tradycji hebraj-
skiej dwie kolumny oznaczały łaakę
i surowość. Widziano w nich także
znak zastępczy Drzewa Życia i Drze-
wa Śmierci, czynnik męski i żeński,
pasywny i aktywny, pozytywny i ne-
gatywny, ewolucję i inwolucję. Sym-
bolika dwóch kolumn oznaczała —
analogicznie do symboliki otwartych
drzwi, przejście ze świata doczesnego
do wiecznego, a równocześnie sym-
bolizowała dualizm dwóch opozycyj-
nych elementów91 (il. 11).
Fragment z Astronomicon Basinia, przypominający Pandolfowi jego śmierć i sprawę wyboru regionu
nieba po śmierci, pisma hermetyczne znane humanistom, moda na Egipt spowodowana odkryciem pism
Plutarcha i Horapolla, filozofia Plethona o zabarwieniu deterministycznym, głosząca podwójność natury
ludzkiej i nieuniknioność grzechu, stoicko-neoplatońska doktryna o nieśmiertelności, prastare mity astral-
ne— wszystko to złożyło się na „mitologię personalną" Malatesty, na tajemniczą doktrynę, która zawarta
została w dekoracji Tempio, ale którą jakby w zalążku, w najbardziej istotnym skrócie, wyraża fresk
Piera delia Franccsca.
Fresk znajduje się w celi relikwii, pomiędzy kaplicą Sigismonda a kaplicą Isotty. Sigismondo Pandolfo
klęczy zwrócony w stronę patrona, ale zwrócony też w stronę kaplicy Isotty. W tę samą stronę Zwrócony
jest też biały pies, symbol jasności, życia, sił pozytywnych. Pies czarny zwrócony jest w stronę przeciwną.
90 Iverssen, op. cit., s. 65.
91 Cirlot, op. cit., s. 57, 58; M. Saunier, La légende des symboles philosophiques, religieux et maçonniques, Paris 1911. Litera-
turę odnoszącą się do symboliki drzwi podaje J. Białostocki, Symbolika drzwi w sepulkralnej sztuce baroku, [w:] Sarmatia Arti-
stica, Warszawa 1968, s. 107—119.
MARIA RZEPIŃSKA
11. Symbolika dualizmu kosmicznego.
Rycina z anonimowego dzieła o magii
i alchemii, XVI w.
dalu z wizerunkiem Albertiego, wy-
konanym przez Matteo dei Pasti90,
współpracownika dekoracji Tempio
Malatestiano (il. 10). Rola inspiracji
Albertiego w doborze motywu kry-
jącego treści symboliczne fresku by-
ła chyba decydująca. Związków do-
wodzi również albertiańska architek-
tura, powtarzająca się w rzeźbach
kaplicy Planet.
Owe albertiańskie kolumny sta-
nowią również uzupełnienie ukrytych
treści fresku. W symbolice kosmi-
cznej dwie kolumny, czy też filary,
oznaczają wieczną stabilność, wolna
zaś przestrzeń pomiędzy nimi jest
symbolem przejścia do wieczności.
Wariant tego symbolu znajdziemy
w ezoterycznych doktrynach; wszy-
stkie one odnoszą się do liczby dwa,
do pojęcia dualizmu, odmienności,
przeciwieństwa. W tradycji hebraj-
skiej dwie kolumny oznaczały łaakę
i surowość. Widziano w nich także
znak zastępczy Drzewa Życia i Drze-
wa Śmierci, czynnik męski i żeński,
pasywny i aktywny, pozytywny i ne-
gatywny, ewolucję i inwolucję. Sym-
bolika dwóch kolumn oznaczała —
analogicznie do symboliki otwartych
drzwi, przejście ze świata doczesnego
do wiecznego, a równocześnie sym-
bolizowała dualizm dwóch opozycyj-
nych elementów91 (il. 11).
Fragment z Astronomicon Basinia, przypominający Pandolfowi jego śmierć i sprawę wyboru regionu
nieba po śmierci, pisma hermetyczne znane humanistom, moda na Egipt spowodowana odkryciem pism
Plutarcha i Horapolla, filozofia Plethona o zabarwieniu deterministycznym, głosząca podwójność natury
ludzkiej i nieuniknioność grzechu, stoicko-neoplatońska doktryna o nieśmiertelności, prastare mity astral-
ne— wszystko to złożyło się na „mitologię personalną" Malatesty, na tajemniczą doktrynę, która zawarta
została w dekoracji Tempio, ale którą jakby w zalążku, w najbardziej istotnym skrócie, wyraża fresk
Piera delia Franccsca.
Fresk znajduje się w celi relikwii, pomiędzy kaplicą Sigismonda a kaplicą Isotty. Sigismondo Pandolfo
klęczy zwrócony w stronę patrona, ale zwrócony też w stronę kaplicy Isotty. W tę samą stronę Zwrócony
jest też biały pies, symbol jasności, życia, sił pozytywnych. Pies czarny zwrócony jest w stronę przeciwną.
90 Iverssen, op. cit., s. 65.
91 Cirlot, op. cit., s. 57, 58; M. Saunier, La légende des symboles philosophiques, religieux et maçonniques, Paris 1911. Litera-
turę odnoszącą się do symboliki drzwi podaje J. Białostocki, Symbolika drzwi w sepulkralnej sztuce baroku, [w:] Sarmatia Arti-
stica, Warszawa 1968, s. 107—119.