Rocznik Historii Sztuki (9.1973)

TWÓRCZOŚĆ MISTRZA MACtEJOWICKIEGO

65

22. Fragment kwatery tryptyku Św. Bartłomieja z Niedzicy, Muz. Sztuk Pięknych w Budapeszcie

styczne dla Mszału nr 2. Niektóre zaś sceny powyższego tryptyku są reżysero-
wane przez Mistrza Maciej o wickiego we wczesnym okresie jego twórczości. щ£'*'^Ик
Tak np. scena Męczeństwa św. Bartłomieja z Kamionki Wielkiej jest niemal
powtórzeniem bardzo szczegółowym tego samego tematu z tryptyku z Nie-
dzicy. Uszkodzenie wielkiej połaci kwatery niedzickiej (znajdującej się w Mu-
zeum Sztuk Pięknych w Budapeszcie) pozwala jedynie na ustalenie pokrewień-
stwa lewej strony tej sceny z kwaterą z Kamionki Wielkiej (il. 22, 23)179.
Daniel, znajdujący się niegdyś w trójkącie szczytowym ołtarza z Kamionki
Wielkiej, swymi rysami z wybitnie wypracowanym nosem przypomina
Emeryka z tryptyku maciej o wickiego. Prorok Jonasz z drugiego szczytu tegoż
ołtarza jest upodobniony do proroka Jeremiasza z ocalałego trójkąta szczytowe-
go z Lubicy na Spiszu, który przypisuje się Mistrzowi Maciejowickiemu180.
Godne uwagi jest to, że kwatera Męczeństwa św. Bartłomieja z Kamionki
Wielkiej jest nie tylko kompozycyjnie, ale pod względem typów sądeckich
najbliższa tryptykowi z Niedzicy. Wydaje nam się, że malarz ołtarza z Kamionki
Wielkiej był uczniem Mistrza Maciej o wickiego, który posunął się naprzód w ro-
związaniach przestrzennych. Papieża Grzegorza Wielkiego z Ruszczy również
zestawia się pod względem podobieństwa z miniaturą tegoż papieża z Graduale
de Tempore z klasztoru Bernardynów w Krakowie181. Ten fakt zasługuje na
uwagę, gdyż porównanie jest oparte na podobnej metodzie, jaką zastosowano
w odniesieniu do ołtarza z Ptaszkowej. Obraz z Ruszczy przedstawia uducho-
wionego, o ściągłej twarzy ascetę, miniatura zaś ukazuje okrągły owal twarzy
Grzegorza Wielkiego, o rysach grubych, jakby opuchłych, całkowicie pokry-
wających się z typami Mszału nr 2 z Archiwum Kapitulnego na Wawelu. Są to
zatem rysy diametralnie odmienne w stosunku do sądeckiego schematu. Bliższa
papieżowi z Ruszczy jest miniatura Mszału nr 7(1440—1450). Jednakże powsta-
nie obrazu z Ruszczy ok. 1425 r. zmienia wysuwane dotąd sugestie o kierunku
wzajemnego wpływu tych dzieł182. Z rozważań tych wynika, że szkoła krako-
wska Mszału nr 2, uważana przez pewnych badaczy (i nie tylko ona) jako
źródło inspiracji warsztatu sądeckigo, nie mogła być wzorcem dla tryptyku
z Ptaszkowej ani, co za tym idzie, dla Mistrza Maciejowickiego. Istotnie
bliskim podobieństwem może się poszczycić jedynie miniatura Modlitwy

w Ogrojcu z Mszału nr 7 w stosunku do sceny o tym temacie z tryptyku Św. Bartłomieja w Niedzicy.
O dziesięć lat wcześniej powstała scena tryptyku niedzickiego nasuwa przypuszczenie, że raczej redakcja
kwatery tego ołtarza inspirowała miniaturę krakowską, nie zaś — jak io sugerowano — odwrotnie.
Jednakże powyższe zagadnienie nie przedstawia się tak prosto. Z dwiema kompozycjami Modlitwy w Ogrojcu
warto porównać jeszcze ptaszkowską. Mistrz Tryptyku z Ptaszkowej, który na gruncie wpływów
czeskich wypracował własny styl, skąd wywodzi się typ sądecki, stanowił źródło inspiracji Mistrza
Maciejowickiego i częściowo Mistrza z Chomranic. Na przykład kwatera tego ołtarza wpłynęła na sce-
nę Hołdu Trzech Króli ze szczytu obecnego ołtarza Św. Andrzeja w Bardiowic, a także na obraz ze Złotych
Morawiec (niegdyś ze Spiszu). Podobnie kwatera Zwiastowania z tryptyku ptaszkowskiego zaciążyła na
układzie fałdów szat Marii z Opłakiwania z Chomranic czy anioła z tryptyku z Przy donicy (il. 24, 25).
Wreszcie Modlitwa w Ogrojcu z ołtarza w Ptaszkowej jest pokrewna przede wszystkim obrazowi
z tryptyku niedzickiego, jakkolwiek podnoszono ścisły związek tego ostatniego z miniaturą Mszału
nr 7183 (il. 26—28). Radocsay uważał, jak pisaliśmy, tryptyk Św. Bartłomieja z Niedzicy za wcześniejszą

179 Csânky, op, cit., s. 18, ryc. a—c.

180 Csanky op. cit., s. 16.

181 Miodońska, op. cit., ryc. 60, 61.

182 Walicki, Malarstwo polskie. Gotyk..., s. 293; Miodońska, op. cit., s, 51,

183 Miodońska, op. cit., s. 50, il. 62.

5 — Rocznik Historii Sztuki t. IX