DOI Artikel:
Morawski, Stefan: Nurt główny aktualnych postaw anarchoartystycznych
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14268#0249
246
STEFAN MORAWSKI
umniejszam przy tym roli, jaką spełnia u Burroughsa
drastyczna problematyka obyczajowa. Homoseksu-
alista i narkoman w aktualnym kontekście staje się z ko-
procramme * workshop^ . libre expression nieczności rebeliantem, ale nie ma żadnego jawnego
«r«p^^ww»ubi i nieuchronnego związku między ową problematyką
Lwvii я'> m»! 1964 dbtsb.*»v - vnMqKki'wpiMi. a postawą anarchizującą36. Przykładów takiej posta-
*»"••—» irT^^TcJ^yiŁ w^ Jak^ reprezentuje Burroughs, można by wskazać
M..di 96 м.< 4г; ь в.feiM H»*»»а. 1«ша więcej zarówno w USA, iak i gdzie indziej. Do anar-
Merc^i s? ям « г, ь c« *.»a.ы a**им.*• chizmu niepolitycznego, ufundowanego na oryginalnej
^^^^;:,^Г»Г1Гт«£ w1zj! 1 przeżyciu życia jako serii aktów twórczych,
йоо» «ми* d. toy wi«d«wfe przyznawał się duchowy patron beatnikow Henry
" 88 Mei ^Ittir^lJtnîl^Sè^Jt Miller, pyszniąc się swoją permanentną rewolucyj-
v«*rf ** ш * г: ь ..'w** nością, która nie przestrzega żadnych tabuistycznych
«n»T« d. j,3tx,u« s.a«. barier-3 W Anglii Colm Wilson drwił ze wszystkich
w* 50 мы «ikjwg^polityków, którzy w najlepszym razie są zacnymi
ïttivi d шз coOtKju* rur i Ал Erp*nm*aio) avec 3o parta-
^.^l^f№i^ harcrezami. Zazwyczaj jednak są łotrami, którym przy-
świeca jedyny cel — władza nad mnymi. Państwo,
® i) у ь polityka zamiast zarządzania, rządzenie jako nie-
l-*****,.tJwi&юапsit ib w,,Mdau**»„£w» uniknione przymuszanie innych — to zjawiska pro-
dAscANCfto,ADAMi, ARRAR41, bat-yosb-. PAuuNf boty thristo wadzące do nieuniknionego zwyrodnienia3 .
ЙЖЖ^^ Na zakończenie tego wybiorczego przeglądu dzieł
BRUNO MUtlfR PDMWWUUl. RAMOS. SCHNEfMANN,'ViUfGlL r, , ■ , , , i • •
vosîatwAns.w^HOt. yoshioka. ы»*** * м**« &»*r. 4 literackich zrodzonych z postawy anarchizującej czy
,..,v , ,,. . _ » . anarchistycznej jeszcze utwór najnowszy z 1974 r.
i etpuittton et hi mMuimUtions autant Itru *u C«n!.« Américain <łe» Artistes J J
«.м^^ри»)^,».^»^!»»»^ Flying Kate Millett, rzeźbiarki, reżysera filmowego,
autorki słynnej pracy Sexual Politics, która daje
druzgocącą analizę ideologii zawartej w utworach
pisarzy-mężczyzn. Flying jest dokonanym na gorąco
16. J. J. Lebel, Programme du Work shop de la Libre Expression, . . . . , , . 1 , .
Paryż 1964 zapisem jej uczestnictwa w ruchu wyzwolenia kobiet,
a zarazem jej życia prywatnego, refleksji o sztuce
i wydarzeniach politycznych, relacji ze spotkań z wielu uznanymi sławami i dyskusji z kręgiem najbliższym.
Z tej niemal siedemsetstronnicowej książki wyłania się zadziwiająco prawdziwy i wszechstronny obraz
świadomości radykalnego środowiska intelektualnego i artystycznego w USA i Anglii z przełomu lat sześć-
dziesiątych i siedemdziesiątych. Nie brak w tym dokumencie żadnego z głównych wątków, którymi żywi się
aktualna rewolucyjnie zorientowana kontestacja. Przede wszystkim wątek obyczajowo-seksualny ze względu
na lesbijskie doświadczenia autorki oraz wątek artystyczno-awangardowy ze względu na jej prace własne i naj-
bliższe otoczenie. Wątek jawnie rewolucyjny dochodzi do głosu w sprawozdaniach z kilku konferencji Women
Liberation Front, na których zderzały się ze sobą rozmaite koncepcje — ekstremistyczne i ugodowe, fanatycznie
antymęskie i marksistowskie, wyznaczające rewolcie kobiet miejsce naczelne lub jedno z wielu w granicach
walki klasowej etc. Wątek spotkania i rywalizacji dwu kultur — dalekowschodniej i euroamerykańskiej — oraz
rozmyślania nad nim w związku z nie dającymi się uciszyć obawami, jakie rodzi nasza cywilizacja technologi-
czno-scientystyczna, powracają wciąż m. in. dlatego, że mąż autorki, rzeźbiarz, jest Japończykiem. Na tym wielo-
wątkowym tle Kate Millett kreśli procesy tyleż wyzwolenia się z przesądów, co ulegania przesądom nowym,
tyleż rozbijania odziedziczonych mitów, co kształtowania się w ich miejsce nowych, wcale nie lepszych. Jest
to świat w równym stopniu chaosu i rozczarowań, co niewątpliwej nadziei. Własną postawę charakteryzuje
Millett w słowniku i pojęciach niemal identycznych z tymi, jakimi posługuje się Paul Goodman i Julian Beck.
36 Kontrprzykłady to z jednej strony Genet, z drugiej — S. I. Witkiewicz. Ta ostatnia konfrontacja jest szczególnie pouczająca,
kiedy zestawi się ich świadectwa o skutkach eksperymentowania na sobie dawkami morfiny i kokainy, etc., a zarazem ich rozważa-
nia o kulturze i cywilizacji. Refleksje te są wyartykułowane na własną filozoficzną modłę u Witkiewicza, nieokreślone zaś, z grawitacją
ku anarchizmowi, u Burroughsa. Nb. w rozprawie przeciw autorowi NakedLunch (utwór ten został wpierw zatrzymany przez sędziów
bostońskich jako niecenzuralny), która odbyła się przed sądem najwyższym stanu Massachusetts w 1966 г., jako świadkowie obrony
wystąpili m. in. A. Ginsberg i N. Mailer. Książkę uznano za świetne dzieło literackie, zwalniając ją tym samym z pomówienia o czczą
pornografię, m. in. na skutek ekspertyzy Ginsberga, który uwypuklił jej motywy kontestacyjno-anarchizujące. Por. Naked Lunch,
New York 1973, s. VII-XXXVI.
37 Por. Henry Miller on Writing, selected by Th. H. Moore from the published and unpublished works, New York 1964, part
II and Ш, szczególnie s. П0-126, 136-158.
38 O poglądach Wilsona i ówczesnym prymacie anarchizującej orientacji w angielskim środowisku artystycznym por. K. Allsop,
The Angry Décade. A Survey of the Cultural Revolt of the Nineteen Fifties, London 1958.
STEFAN MORAWSKI
umniejszam przy tym roli, jaką spełnia u Burroughsa
drastyczna problematyka obyczajowa. Homoseksu-
alista i narkoman w aktualnym kontekście staje się z ko-
procramme * workshop^ . libre expression nieczności rebeliantem, ale nie ma żadnego jawnego
«r«p^^ww»ubi i nieuchronnego związku między ową problematyką
Lwvii я'> m»! 1964 dbtsb.*»v - vnMqKki'wpiMi. a postawą anarchizującą36. Przykładów takiej posta-
*»"••—» irT^^TcJ^yiŁ w^ Jak^ reprezentuje Burroughs, można by wskazać
M..di 96 м.< 4г; ь в.feiM H»*»»а. 1«ша więcej zarówno w USA, iak i gdzie indziej. Do anar-
Merc^i s? ям « г, ь c« *.»a.ы a**им.*• chizmu niepolitycznego, ufundowanego na oryginalnej
^^^^;:,^Г»Г1Гт«£ w1zj! 1 przeżyciu życia jako serii aktów twórczych,
йоо» «ми* d. toy wi«d«wfe przyznawał się duchowy patron beatnikow Henry
" 88 Mei ^Ittir^lJtnîl^Sè^Jt Miller, pyszniąc się swoją permanentną rewolucyj-
v«*rf ** ш * г: ь ..'w** nością, która nie przestrzega żadnych tabuistycznych
«n»T« d. j,3tx,u« s.a«. barier-3 W Anglii Colm Wilson drwił ze wszystkich
w* 50 мы «ikjwg^polityków, którzy w najlepszym razie są zacnymi
ïttivi d шз coOtKju* rur i Ал Erp*nm*aio) avec 3o parta-
^.^l^f№i^ harcrezami. Zazwyczaj jednak są łotrami, którym przy-
świeca jedyny cel — władza nad mnymi. Państwo,
® i) у ь polityka zamiast zarządzania, rządzenie jako nie-
l-*****,.tJwi&юапsit ib w,,Mdau**»„£w» uniknione przymuszanie innych — to zjawiska pro-
dAscANCfto,ADAMi, ARRAR41, bat-yosb-. PAuuNf boty thristo wadzące do nieuniknionego zwyrodnienia3 .
ЙЖЖ^^ Na zakończenie tego wybiorczego przeglądu dzieł
BRUNO MUtlfR PDMWWUUl. RAMOS. SCHNEfMANN,'ViUfGlL r, , ■ , , , i • •
vosîatwAns.w^HOt. yoshioka. ы»*** * м**« &»*r. 4 literackich zrodzonych z postawy anarchizującej czy
,..,v , ,,. . _ » . anarchistycznej jeszcze utwór najnowszy z 1974 r.
i etpuittton et hi mMuimUtions autant Itru *u C«n!.« Américain <łe» Artistes J J
«.м^^ри»)^,».^»^!»»»^ Flying Kate Millett, rzeźbiarki, reżysera filmowego,
autorki słynnej pracy Sexual Politics, która daje
druzgocącą analizę ideologii zawartej w utworach
pisarzy-mężczyzn. Flying jest dokonanym na gorąco
16. J. J. Lebel, Programme du Work shop de la Libre Expression, . . . . , , . 1 , .
Paryż 1964 zapisem jej uczestnictwa w ruchu wyzwolenia kobiet,
a zarazem jej życia prywatnego, refleksji o sztuce
i wydarzeniach politycznych, relacji ze spotkań z wielu uznanymi sławami i dyskusji z kręgiem najbliższym.
Z tej niemal siedemsetstronnicowej książki wyłania się zadziwiająco prawdziwy i wszechstronny obraz
świadomości radykalnego środowiska intelektualnego i artystycznego w USA i Anglii z przełomu lat sześć-
dziesiątych i siedemdziesiątych. Nie brak w tym dokumencie żadnego z głównych wątków, którymi żywi się
aktualna rewolucyjnie zorientowana kontestacja. Przede wszystkim wątek obyczajowo-seksualny ze względu
na lesbijskie doświadczenia autorki oraz wątek artystyczno-awangardowy ze względu na jej prace własne i naj-
bliższe otoczenie. Wątek jawnie rewolucyjny dochodzi do głosu w sprawozdaniach z kilku konferencji Women
Liberation Front, na których zderzały się ze sobą rozmaite koncepcje — ekstremistyczne i ugodowe, fanatycznie
antymęskie i marksistowskie, wyznaczające rewolcie kobiet miejsce naczelne lub jedno z wielu w granicach
walki klasowej etc. Wątek spotkania i rywalizacji dwu kultur — dalekowschodniej i euroamerykańskiej — oraz
rozmyślania nad nim w związku z nie dającymi się uciszyć obawami, jakie rodzi nasza cywilizacja technologi-
czno-scientystyczna, powracają wciąż m. in. dlatego, że mąż autorki, rzeźbiarz, jest Japończykiem. Na tym wielo-
wątkowym tle Kate Millett kreśli procesy tyleż wyzwolenia się z przesądów, co ulegania przesądom nowym,
tyleż rozbijania odziedziczonych mitów, co kształtowania się w ich miejsce nowych, wcale nie lepszych. Jest
to świat w równym stopniu chaosu i rozczarowań, co niewątpliwej nadziei. Własną postawę charakteryzuje
Millett w słowniku i pojęciach niemal identycznych z tymi, jakimi posługuje się Paul Goodman i Julian Beck.
36 Kontrprzykłady to z jednej strony Genet, z drugiej — S. I. Witkiewicz. Ta ostatnia konfrontacja jest szczególnie pouczająca,
kiedy zestawi się ich świadectwa o skutkach eksperymentowania na sobie dawkami morfiny i kokainy, etc., a zarazem ich rozważa-
nia o kulturze i cywilizacji. Refleksje te są wyartykułowane na własną filozoficzną modłę u Witkiewicza, nieokreślone zaś, z grawitacją
ku anarchizmowi, u Burroughsa. Nb. w rozprawie przeciw autorowi NakedLunch (utwór ten został wpierw zatrzymany przez sędziów
bostońskich jako niecenzuralny), która odbyła się przed sądem najwyższym stanu Massachusetts w 1966 г., jako świadkowie obrony
wystąpili m. in. A. Ginsberg i N. Mailer. Książkę uznano za świetne dzieło literackie, zwalniając ją tym samym z pomówienia o czczą
pornografię, m. in. na skutek ekspertyzy Ginsberga, który uwypuklił jej motywy kontestacyjno-anarchizujące. Por. Naked Lunch,
New York 1973, s. VII-XXXVI.
37 Por. Henry Miller on Writing, selected by Th. H. Moore from the published and unpublished works, New York 1964, part
II and Ш, szczególnie s. П0-126, 136-158.
38 O poglądach Wilsona i ówczesnym prymacie anarchizującej orientacji w angielskim środowisku artystycznym por. K. Allsop,
The Angry Décade. A Survey of the Cultural Revolt of the Nineteen Fifties, London 1958.