DOI Artikel:
Hornowska, Ewa: Świadomość obrazowania Fortunaty Obrąpalskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14572#0163
ŚWIADOMOŚĆ OBRAZOWANIA FORTUNATY OBRĄPALSKJEJ
157
to ich twórczość, przeciwstawianą fotografii zawodowej (użytkowej), utożsamiano z artystyczną10 zresztą
kierując się przy tym najczęściej intencją autorów, a nie jej rzeczywistym poziomem artystycznym. Stara-
niem SMF w 1946 r. zaczął ukazywać się „Świat Fotografii", przez kilka lat jedyne czasopismo poświęcone
„sprawom fotografii artystycznej i amatorskiej"11, przez fotografów bardzo cenione i skupiające fachowców
najwyższej klasy, zarówno teoretyków, jak i praktyków. Jego redakcja mieściła się w mieszkaniu Obrąpal-
skich, a Fortunata Obrąpalska - przez kilka lat pełniąca funkcję sekretarza SMF przez długi czas faktycz-
nie prowadziła sekretariat wydawnictwa, czyli załatwiała większość spraw dotyczących przygotowania do
druku kolejnych numerów. Poznań stał się też na kilka lat siedzibą zarządu powołanego do życia w roku
1947 Polskiego Towarzystwa Fotograficznego, które przekształciło „Świat Fotografii" w swój organ.
Poznańskie Stowarzyszenie Miłośników Fotografii zorganizowało wiele różnych pokazów twórczości
swoich członków, do udziału w niektórych zapraszając również zaprzyjaźnionych fotografów z innych miast.
Dzięki SMF odbyła się między innymi pierwsza po zakończeniu działań wojennych ogólnokrajowa wystawa
fotografii artystycznej (otwarta 16 grudnia 1945 r. w Muzeum Wielkopolskim) oraz dwie bardzo ważne wy-
stawy także o zasięgu krajowym: I i II Ogólnopolska Wystawa Fotografiki (OWF), jak również wiele eks-
pozycji o mniejszym znaczeniu. Fortunata Obrąpalska wzięła udział w niemal wszystkich. Wspominała, że
uczestniczyła już w wystawie w roku 1945 i choć w katalogu nie ma jej nazwiska, to jest możliwe, iż jej
prace (zapewne przywiezione z Wilna) znalazły się wśród eksponatów spoza głównej listy12. Na I OWF,
która miała miejsce w gmachu Muzeum Wielkopolskiego (26 kwietnia - 25 maja 1947 г.), pokazała pięć
prac: Orchidee (1942), Plażę (1946), Przed wieczorem (1946), Credo i nagrodzony I nagrodą „Świata Foto-
grafii" Zmierzch (1946), a na drugiej, rok później (24 kwietnia - 23 maja) w Domu Pocztowca (także przy
al. Marcinkowskiego) - cztery zdjęcia: Powoje (1948, il. I13), Fragment katedry gnieźnieńskiej (1948), Per-
lamutto (1948, il. 214), Mglisty poranek (1948). Znaczenie tych prezentacji polegało przede wszystkim na
udziale w nich polskich twórców o ustalonej od czasów przedwojennych renomie, cieszących się wysoką
pozycją na scenie międzynarodowej, z których należałoby wymienić Jana Bułhaka, Tadeusza Cypriana, Ma-
riana Dederkę, Witolda Dederkę, Benedykta Jerzego Dorysa, Bolesława Gardulskiego, Edwarda Harfwiga,
Stefana Kiełsznię, Janinę Mierzecką Zenona Maksymowicza, Witolda Romera, Leonarda Sempolińskiego
i Tadeusza Wańskiego15. Wysoki poziom obu wystaw (zwłaszcza drugiej, odnotowany przez recenzentów),
0 który zadbali organizatorzy i jurorzy, miał kolosalny wpływ na kształt państwowych wystaw fotograficz-
nych wysyłanych za granicę. Trzonem pierwszej z nich, pokazanej najpierw w Rapperswilu, a następnie
w Amsterdamie i Berlinie, były prace wybrane z I Ogólnopolskiej Wystawy Fotografiki w Poznaniu, wśród
których znalazły się zdjęcia aż 11 autorów poznańskich, między innymi Obrąpalskiej (Orchidee, Credo
1 Zmierzch)16. Z II OWF na wystawy m.in. do Pragi i Paryża wysłano również wiele prac, w tym Mglisty
poranek i Tancerkę Obrąpalskiej17.
Począwszy od 1949 r. również PTF organizowało własne Ogólnopolskie Wystawy Fotografiki. Dwie
pierwsze - w 1949 i 1952 r. - odbyły się w Poznaniu, w gmachu Muzeum Wielkopolskiego (od 1950 - Na-
rodowego) i były równie obszerne, jak wystawy SMF. Pierwszej z nich Obrąpalska była komisarzem i wy-
stawiła na niej dwie solaryzacje: Chmury i Wysiłek (1949)18.
Znakomity odbiór tych i innych poznańskich wystaw fotograficznych, zarówno przez odwiedzającą
je tłumnie publiczność, jak i środowisko fotografów i znawców, znalazł odbicie w licznych recenzjach pra-
sowych, przeważnie rzeczowych i przychylnych, przedrukowywanych w kolejnych zeszytach „Świata
10 W. G o d 1 e w s к i, Poznańskie Towarzystwo Fotograficzne w latach 1919-1970, „Kronika Miasta Poznania", XVI, 1973,
nr 4, s. 47.
11 Ibidem, s. 49.
12 Cofta, op. cit., s. nlb.; Wystawa fotografii artystycznej. Katalog wystawy, Stowarzyszenie Miłośników Fotografii w Po-
znaniu, grudzień 1945 - styczeń 1946, Poznań 1945.
13 Dziękuję właścicielowi Galerii Piekary w Poznaniu za wyrażenie zgody na nieodpłatną publikację reprodukcji zdjęć For-
tunaty Obrąpalskiej znajdujących się w jego zbiorach.
14 Serdecznie dziękuję Panu prof. Wojciechowi Suchockiemu, dyrektorowi Muzeum Narodowego w Poznaniu, za wyrażenie
zgody na nieodpłatną publikację zamieszczonych w artykule reprodukcji prac Obrąpalskiej znajdujących się w zbiorach MNP.
151 Ogólnopolska Wystawa Fotografiki. Katalog wystawy, Muzeum Wielkopolskie w Poznaniu, kwiecień - maj 1947, Poznań
1947; II Ogólnopolska Wystawa Fotografiki. Katalog wystawy, Poznań, kwiecień - maj 1948, Poznań 1948.
16 „Świat Fotografii", III, 1948, nr 10, s. 20-21 oraz P ł a ż e w s к i, op. cit., s. 386.
17 „Świat Fotografii", III, 1948, nr 10, s. 21.
18 Wystawa fotografii artystycznej..., s. nlb.
157
to ich twórczość, przeciwstawianą fotografii zawodowej (użytkowej), utożsamiano z artystyczną10 zresztą
kierując się przy tym najczęściej intencją autorów, a nie jej rzeczywistym poziomem artystycznym. Stara-
niem SMF w 1946 r. zaczął ukazywać się „Świat Fotografii", przez kilka lat jedyne czasopismo poświęcone
„sprawom fotografii artystycznej i amatorskiej"11, przez fotografów bardzo cenione i skupiające fachowców
najwyższej klasy, zarówno teoretyków, jak i praktyków. Jego redakcja mieściła się w mieszkaniu Obrąpal-
skich, a Fortunata Obrąpalska - przez kilka lat pełniąca funkcję sekretarza SMF przez długi czas faktycz-
nie prowadziła sekretariat wydawnictwa, czyli załatwiała większość spraw dotyczących przygotowania do
druku kolejnych numerów. Poznań stał się też na kilka lat siedzibą zarządu powołanego do życia w roku
1947 Polskiego Towarzystwa Fotograficznego, które przekształciło „Świat Fotografii" w swój organ.
Poznańskie Stowarzyszenie Miłośników Fotografii zorganizowało wiele różnych pokazów twórczości
swoich członków, do udziału w niektórych zapraszając również zaprzyjaźnionych fotografów z innych miast.
Dzięki SMF odbyła się między innymi pierwsza po zakończeniu działań wojennych ogólnokrajowa wystawa
fotografii artystycznej (otwarta 16 grudnia 1945 r. w Muzeum Wielkopolskim) oraz dwie bardzo ważne wy-
stawy także o zasięgu krajowym: I i II Ogólnopolska Wystawa Fotografiki (OWF), jak również wiele eks-
pozycji o mniejszym znaczeniu. Fortunata Obrąpalska wzięła udział w niemal wszystkich. Wspominała, że
uczestniczyła już w wystawie w roku 1945 i choć w katalogu nie ma jej nazwiska, to jest możliwe, iż jej
prace (zapewne przywiezione z Wilna) znalazły się wśród eksponatów spoza głównej listy12. Na I OWF,
która miała miejsce w gmachu Muzeum Wielkopolskiego (26 kwietnia - 25 maja 1947 г.), pokazała pięć
prac: Orchidee (1942), Plażę (1946), Przed wieczorem (1946), Credo i nagrodzony I nagrodą „Świata Foto-
grafii" Zmierzch (1946), a na drugiej, rok później (24 kwietnia - 23 maja) w Domu Pocztowca (także przy
al. Marcinkowskiego) - cztery zdjęcia: Powoje (1948, il. I13), Fragment katedry gnieźnieńskiej (1948), Per-
lamutto (1948, il. 214), Mglisty poranek (1948). Znaczenie tych prezentacji polegało przede wszystkim na
udziale w nich polskich twórców o ustalonej od czasów przedwojennych renomie, cieszących się wysoką
pozycją na scenie międzynarodowej, z których należałoby wymienić Jana Bułhaka, Tadeusza Cypriana, Ma-
riana Dederkę, Witolda Dederkę, Benedykta Jerzego Dorysa, Bolesława Gardulskiego, Edwarda Harfwiga,
Stefana Kiełsznię, Janinę Mierzecką Zenona Maksymowicza, Witolda Romera, Leonarda Sempolińskiego
i Tadeusza Wańskiego15. Wysoki poziom obu wystaw (zwłaszcza drugiej, odnotowany przez recenzentów),
0 który zadbali organizatorzy i jurorzy, miał kolosalny wpływ na kształt państwowych wystaw fotograficz-
nych wysyłanych za granicę. Trzonem pierwszej z nich, pokazanej najpierw w Rapperswilu, a następnie
w Amsterdamie i Berlinie, były prace wybrane z I Ogólnopolskiej Wystawy Fotografiki w Poznaniu, wśród
których znalazły się zdjęcia aż 11 autorów poznańskich, między innymi Obrąpalskiej (Orchidee, Credo
1 Zmierzch)16. Z II OWF na wystawy m.in. do Pragi i Paryża wysłano również wiele prac, w tym Mglisty
poranek i Tancerkę Obrąpalskiej17.
Począwszy od 1949 r. również PTF organizowało własne Ogólnopolskie Wystawy Fotografiki. Dwie
pierwsze - w 1949 i 1952 r. - odbyły się w Poznaniu, w gmachu Muzeum Wielkopolskiego (od 1950 - Na-
rodowego) i były równie obszerne, jak wystawy SMF. Pierwszej z nich Obrąpalska była komisarzem i wy-
stawiła na niej dwie solaryzacje: Chmury i Wysiłek (1949)18.
Znakomity odbiór tych i innych poznańskich wystaw fotograficznych, zarówno przez odwiedzającą
je tłumnie publiczność, jak i środowisko fotografów i znawców, znalazł odbicie w licznych recenzjach pra-
sowych, przeważnie rzeczowych i przychylnych, przedrukowywanych w kolejnych zeszytach „Świata
10 W. G o d 1 e w s к i, Poznańskie Towarzystwo Fotograficzne w latach 1919-1970, „Kronika Miasta Poznania", XVI, 1973,
nr 4, s. 47.
11 Ibidem, s. 49.
12 Cofta, op. cit., s. nlb.; Wystawa fotografii artystycznej. Katalog wystawy, Stowarzyszenie Miłośników Fotografii w Po-
znaniu, grudzień 1945 - styczeń 1946, Poznań 1945.
13 Dziękuję właścicielowi Galerii Piekary w Poznaniu za wyrażenie zgody na nieodpłatną publikację reprodukcji zdjęć For-
tunaty Obrąpalskiej znajdujących się w jego zbiorach.
14 Serdecznie dziękuję Panu prof. Wojciechowi Suchockiemu, dyrektorowi Muzeum Narodowego w Poznaniu, za wyrażenie
zgody na nieodpłatną publikację zamieszczonych w artykule reprodukcji prac Obrąpalskiej znajdujących się w zbiorach MNP.
151 Ogólnopolska Wystawa Fotografiki. Katalog wystawy, Muzeum Wielkopolskie w Poznaniu, kwiecień - maj 1947, Poznań
1947; II Ogólnopolska Wystawa Fotografiki. Katalog wystawy, Poznań, kwiecień - maj 1948, Poznań 1948.
16 „Świat Fotografii", III, 1948, nr 10, s. 20-21 oraz P ł a ż e w s к i, op. cit., s. 386.
17 „Świat Fotografii", III, 1948, nr 10, s. 21.
18 Wystawa fotografii artystycznej..., s. nlb.