DOI Heft:
Artykuły
DOI Artikel:Nowak, Janusz: Dzieje budowy i modernizacji gmachu Biblioteki Książąt Czartoryskich przy ul. św. Marka 17 w Krakowie (1956-2010)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.21226#0172
170
Janusz S. Nowak
właścicieli i pracowników muzeum okresem niepewności, choć stwierdzić należy, że wła-
dze centralne i wojewódzkie starały się szybko zapełnić lukę prawną i administracyjną.
W tym celu muzeum przydzielono dotacje z budżetu centralnego na bieżące funkcjono-
wanie instytucji i pensje dla dyrektora muzeum Stanisława Jana Gąsiorowskiego oraz 12
pracowników* 4.
W latach 1944-1946 w wyniku zawieszenia działalności wszystkich ordynacji, w tym
Ordynacji Sieniawskiej, po wprowadzeniu wspomnianych ustaw ekonomicznych, praw-
nym spadkobiercą muzeum pozostawał Augustyn Czartoryski (syn Adama Ludwika
i Marii Ludwiki z Krasińskich), zmarły w Hiszpanii w roku 1946, a po nim prawo to na-
był jego syn Adam Karol Czartoryski (ur. w Sewilli w roku 1940). Dnia 6 września 1949
roku adwokat Czartoryskich, mecenas Józef Skąpski, w ekspertyzie prawnej potwierdził
prawo własności Adama Karola Czartoryskiego do muzeum na skutek wejścia w życie
Dekretu z 8 października 1948 roku (Dz. U. R.P. Nr 60), który uchylił ustawę z 13 lipca
1939 roku o zniesieniu ordynacji rodowych i stworzył sytuację, w której majątek ordyna-
cji podlegał prawu spadkowemu i stawał się własnością ostatniego posiadacza ordynacji.
Za długi ordynacji odpowiadał odtąd posiadacz ordynacji, natomiast „Zbiory naukowe,
archiwalne, biblioteczne i muzealne nie odpowiadały za długi ordynacji”5. W wyniku po-
rozumień w rodzinie Czartoryskich nieformalnym kuratorem muzeum i opiekunem inte-
resów Czartoryskich linii puławskiej w kraju został w końcu lat czterdziestych XX wieku
zamieszkały w Krakowie Włodzimierz Czartoryski, przedstawiciel pełkińskiej linii rodu.
Na mocy dekretu Ministerstwa Kultury i Sztuki z 15 grudnia 1949 roku, Muzeum Czar-
toryskich z dniem 1 stycznia 1950 - jak podkreślono - ze względu na swoją wartość jako
dziedzictwo historii i kultury Polski zostało oddane w zarząd i użytkowanie państwa jako
osobna jednostka organizacyjna6.
Niemal jednocześnie (19 grudnia 1949 roku) Muzeum Narodowe w Krakowie (MNK),
powstałe w roku 1879 i od tamtej pory finansowane przez Gminę miasta Krakowa, po sie-
demdziesięciu latach istnienia zostało wyjęte spod władzy miasta i oddane w zarząd Mini-
sterstwa Kultury i Sztuki. W dniu 1 stycznia 1950 roku na emeryturę odszedł dotychcza-
sowy dyrektor muzeum Feliks Kopera7, a po nim stanowisko to objął Tadeusz Dobrowol-
ski8. Rok później, 15 grudnia 1950 roku, minister kultury i sztuki Stefan Dybowski wydał
tora tego departamentu prof. Stanisława Lorenza. Wysokość dotacji wahała się od 30 000 do 80 000 zł.
Były wypłacane co miesiąc do marca 1946 r.; potem subwencję ustalono na poziomie 110 000 zł miesięcz-
nie (BCzart., rkps 12 633). Ale np. w IV kwartale 1946 r. dotacje wyniosły 500 000 zł (BCzart. rkps 12 666).
W grudniu 1949 r. dofinansowanie osiągnęło 350 000 zł miesięcznie (BCzart., rkps 12 648).
4 Stanisław Jan Gąsiorowski (1897-1962), archeolog, historyk sztuki, profesor UJ. Funkcję dyrektora
Muzeum Czartoryskich sprawował w latach 1942-1951. Na pensje dyrektora i 12 pracowników w 1946 r.
przeznaczano 3700 zł miesięcznie.
5 BCzart., rkps 13 285.
6 BCzart., rkps 12 666: Formularz sprawozdawczo-statystyczny dla muzeów za Ipółrocze 1950 r.
' Feliks Kopera (1871-1952), historyk sztuki, profesor UJ, dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie
odr. 1901 do 1 I 1950.
8 Tadeusz Dobrowolski (1899-1984), historyk sztuki, profesor UJ, dyrektor Muzeum Narodowego
w Krakowie w latach 1949-1954.
Janusz S. Nowak
właścicieli i pracowników muzeum okresem niepewności, choć stwierdzić należy, że wła-
dze centralne i wojewódzkie starały się szybko zapełnić lukę prawną i administracyjną.
W tym celu muzeum przydzielono dotacje z budżetu centralnego na bieżące funkcjono-
wanie instytucji i pensje dla dyrektora muzeum Stanisława Jana Gąsiorowskiego oraz 12
pracowników* 4.
W latach 1944-1946 w wyniku zawieszenia działalności wszystkich ordynacji, w tym
Ordynacji Sieniawskiej, po wprowadzeniu wspomnianych ustaw ekonomicznych, praw-
nym spadkobiercą muzeum pozostawał Augustyn Czartoryski (syn Adama Ludwika
i Marii Ludwiki z Krasińskich), zmarły w Hiszpanii w roku 1946, a po nim prawo to na-
był jego syn Adam Karol Czartoryski (ur. w Sewilli w roku 1940). Dnia 6 września 1949
roku adwokat Czartoryskich, mecenas Józef Skąpski, w ekspertyzie prawnej potwierdził
prawo własności Adama Karola Czartoryskiego do muzeum na skutek wejścia w życie
Dekretu z 8 października 1948 roku (Dz. U. R.P. Nr 60), który uchylił ustawę z 13 lipca
1939 roku o zniesieniu ordynacji rodowych i stworzył sytuację, w której majątek ordyna-
cji podlegał prawu spadkowemu i stawał się własnością ostatniego posiadacza ordynacji.
Za długi ordynacji odpowiadał odtąd posiadacz ordynacji, natomiast „Zbiory naukowe,
archiwalne, biblioteczne i muzealne nie odpowiadały za długi ordynacji”5. W wyniku po-
rozumień w rodzinie Czartoryskich nieformalnym kuratorem muzeum i opiekunem inte-
resów Czartoryskich linii puławskiej w kraju został w końcu lat czterdziestych XX wieku
zamieszkały w Krakowie Włodzimierz Czartoryski, przedstawiciel pełkińskiej linii rodu.
Na mocy dekretu Ministerstwa Kultury i Sztuki z 15 grudnia 1949 roku, Muzeum Czar-
toryskich z dniem 1 stycznia 1950 - jak podkreślono - ze względu na swoją wartość jako
dziedzictwo historii i kultury Polski zostało oddane w zarząd i użytkowanie państwa jako
osobna jednostka organizacyjna6.
Niemal jednocześnie (19 grudnia 1949 roku) Muzeum Narodowe w Krakowie (MNK),
powstałe w roku 1879 i od tamtej pory finansowane przez Gminę miasta Krakowa, po sie-
demdziesięciu latach istnienia zostało wyjęte spod władzy miasta i oddane w zarząd Mini-
sterstwa Kultury i Sztuki. W dniu 1 stycznia 1950 roku na emeryturę odszedł dotychcza-
sowy dyrektor muzeum Feliks Kopera7, a po nim stanowisko to objął Tadeusz Dobrowol-
ski8. Rok później, 15 grudnia 1950 roku, minister kultury i sztuki Stefan Dybowski wydał
tora tego departamentu prof. Stanisława Lorenza. Wysokość dotacji wahała się od 30 000 do 80 000 zł.
Były wypłacane co miesiąc do marca 1946 r.; potem subwencję ustalono na poziomie 110 000 zł miesięcz-
nie (BCzart., rkps 12 633). Ale np. w IV kwartale 1946 r. dotacje wyniosły 500 000 zł (BCzart. rkps 12 666).
W grudniu 1949 r. dofinansowanie osiągnęło 350 000 zł miesięcznie (BCzart., rkps 12 648).
4 Stanisław Jan Gąsiorowski (1897-1962), archeolog, historyk sztuki, profesor UJ. Funkcję dyrektora
Muzeum Czartoryskich sprawował w latach 1942-1951. Na pensje dyrektora i 12 pracowników w 1946 r.
przeznaczano 3700 zł miesięcznie.
5 BCzart., rkps 13 285.
6 BCzart., rkps 12 666: Formularz sprawozdawczo-statystyczny dla muzeów za Ipółrocze 1950 r.
' Feliks Kopera (1871-1952), historyk sztuki, profesor UJ, dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie
odr. 1901 do 1 I 1950.
8 Tadeusz Dobrowolski (1899-1984), historyk sztuki, profesor UJ, dyrektor Muzeum Narodowego
w Krakowie w latach 1949-1954.