DOI Heft:
Artykuły
DOI Artikel:Adamski, Jakub: Kilka spostrzeżeń na temat motywów architektonicznych w miniaturach Pontyfikału Erazma Ciołka (Ms. Czart. 1212 IV)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.21226#0095
Jakub Adamski
Kilka spostrzeżeń na temat
motywów architektonicznych w miniaturach
Pontyfikatu Erazma Ciołka (Ms Czart* 1212 IV)1
Pontyfikat Erazma Ciołka (Benedictionale et Pontifcale Cracovien.se Erasmi Vitelli), obok
Kodeksu Baltazara Behema i tak zwanego Mszału Jasnogórskiego fundacji Jagiellonów,
należy niewątpliwie do najwybitniejszych dziel małopolskiego malarstwa książkowego
przełomu średniowiecza i renesansu. Ten bezcenny rękopis, przechowywany w Biblio-
tece Książąt Czartoryskich, reprezentuje klasę artystyczną porównywalną z najlepszymi
wytworami europejskiego miniatorstwa początków XVI stulecia. Nie może zatem budzić
zdziwienia fakt, iż wokół dzieła narosła pokaźna ilość literatury fachowej, i to począw-
szy od połowy XIX wieku2. Podkreślić wypada przede wszystkim znaczenie publikacji
Barbary Miodońskiej, która w przekonujący sposób określiła proweniencję artystyczną
pontyńkału, wyróżniła prace poszczególnych malarzy oraz zinterpretowała podwójną,
królewsko-biskupią wymowę miniatur księgi3.
Mimo to, złożona problematyka historyczno-artystyczna, wiążąca się z tą fundacją bi-
skupa płockiego Erazma Ciołka (1471-1522), nie została rozwiązana w sposób ostateczny,
a rękopis wciąż oczekuje na pełną, naukową monografię. Artykuł niniejszy stanowić bę-
dzie próbę dokładniejszego przyjrzenia się jednemu tylko aspektowi dekoracji pontyfikatu
- przedstawieniom architektury w miniaturach - który, choć dostrzeżony, nie został jak
dotąd wyczerpująco wyjaśniony4. Wydaje się, iż zagadnienie to, przedstawione z punktu
1 Niniejszy artykuł nie powstałby bez życzliwej i bezinteresownej pomocy Pani dr Katarzyny Bałus,
którą proszę o przyjęcie wyrazów wdzięczności za zachętę do podjęcia badań i cenne uwagi merytoryczne.
2 Obszerną literaturę zestawiły ostatnio: B. Miodońska, Benedictionale et Pontificale Cracoviensae
Erasmi Vitelli (Pontyfikat Erazma Ciołka) [w:] Wawel 1000-2000. Wystawa jubileuszowa. Katalog, red.
M. Piwocka, D. Nowacki, t. I, Kraków 2000, s. 60-62; K. Płonka-Bałus, Pontyfikat Erazma Ciołka
(Benedictionale et Pontificale Cracoviensae Erasmi Vitelli) [w:] Kraków europejskie miasto prawa magde-
burskiego 1257-1791. Katalog wystawy, Kraków 2007, s. 487-488.
3 Zob. zwłaszcza: B. Miodońska, Iluminator Mszału jasnogórskiego i Pontyfikatu Erazma Ciołka,
„Rozprawy i Sprawozdania Muzeum Narodowego w Krakowie”, IX, 1967, s. 51-77; eadem, Rex regum
i rex Poloniae w dekoracji malarskiej Graduału Jana Olbrachta i Pontyfikatu Erazma Ciołka. Z zagadnień
ikonografii władzy królewskiej w sztuce polskiej wieku XVI, Kraków 1979, passim; eadem, Małopolskie
malarstwo książkowe 1320-1540, Warszawa 1993, s. 175-185; eadem, Małopolskie malarstwo książkowe
[w:] Malarstwo gotyckie w Polsce, red. A. S. Labuda, K. Secomska, Warszawa 2004 (= Dzieje sztuki
polskiej, t. 2, cz. 3), s. 437-447.
4 Por. Miodońska, Rex regum..., s. 139-143, 154-155, 165, 186.
Kilka spostrzeżeń na temat
motywów architektonicznych w miniaturach
Pontyfikatu Erazma Ciołka (Ms Czart* 1212 IV)1
Pontyfikat Erazma Ciołka (Benedictionale et Pontifcale Cracovien.se Erasmi Vitelli), obok
Kodeksu Baltazara Behema i tak zwanego Mszału Jasnogórskiego fundacji Jagiellonów,
należy niewątpliwie do najwybitniejszych dziel małopolskiego malarstwa książkowego
przełomu średniowiecza i renesansu. Ten bezcenny rękopis, przechowywany w Biblio-
tece Książąt Czartoryskich, reprezentuje klasę artystyczną porównywalną z najlepszymi
wytworami europejskiego miniatorstwa początków XVI stulecia. Nie może zatem budzić
zdziwienia fakt, iż wokół dzieła narosła pokaźna ilość literatury fachowej, i to począw-
szy od połowy XIX wieku2. Podkreślić wypada przede wszystkim znaczenie publikacji
Barbary Miodońskiej, która w przekonujący sposób określiła proweniencję artystyczną
pontyńkału, wyróżniła prace poszczególnych malarzy oraz zinterpretowała podwójną,
królewsko-biskupią wymowę miniatur księgi3.
Mimo to, złożona problematyka historyczno-artystyczna, wiążąca się z tą fundacją bi-
skupa płockiego Erazma Ciołka (1471-1522), nie została rozwiązana w sposób ostateczny,
a rękopis wciąż oczekuje na pełną, naukową monografię. Artykuł niniejszy stanowić bę-
dzie próbę dokładniejszego przyjrzenia się jednemu tylko aspektowi dekoracji pontyfikatu
- przedstawieniom architektury w miniaturach - który, choć dostrzeżony, nie został jak
dotąd wyczerpująco wyjaśniony4. Wydaje się, iż zagadnienie to, przedstawione z punktu
1 Niniejszy artykuł nie powstałby bez życzliwej i bezinteresownej pomocy Pani dr Katarzyny Bałus,
którą proszę o przyjęcie wyrazów wdzięczności za zachętę do podjęcia badań i cenne uwagi merytoryczne.
2 Obszerną literaturę zestawiły ostatnio: B. Miodońska, Benedictionale et Pontificale Cracoviensae
Erasmi Vitelli (Pontyfikat Erazma Ciołka) [w:] Wawel 1000-2000. Wystawa jubileuszowa. Katalog, red.
M. Piwocka, D. Nowacki, t. I, Kraków 2000, s. 60-62; K. Płonka-Bałus, Pontyfikat Erazma Ciołka
(Benedictionale et Pontificale Cracoviensae Erasmi Vitelli) [w:] Kraków europejskie miasto prawa magde-
burskiego 1257-1791. Katalog wystawy, Kraków 2007, s. 487-488.
3 Zob. zwłaszcza: B. Miodońska, Iluminator Mszału jasnogórskiego i Pontyfikatu Erazma Ciołka,
„Rozprawy i Sprawozdania Muzeum Narodowego w Krakowie”, IX, 1967, s. 51-77; eadem, Rex regum
i rex Poloniae w dekoracji malarskiej Graduału Jana Olbrachta i Pontyfikatu Erazma Ciołka. Z zagadnień
ikonografii władzy królewskiej w sztuce polskiej wieku XVI, Kraków 1979, passim; eadem, Małopolskie
malarstwo książkowe 1320-1540, Warszawa 1993, s. 175-185; eadem, Małopolskie malarstwo książkowe
[w:] Malarstwo gotyckie w Polsce, red. A. S. Labuda, K. Secomska, Warszawa 2004 (= Dzieje sztuki
polskiej, t. 2, cz. 3), s. 437-447.
4 Por. Miodońska, Rex regum..., s. 139-143, 154-155, 165, 186.