DOI Heft:
Prace konserwatorskie
DOI Artikel:Chmielewska, Małgorzata; Grochowska-Angelus, Anna; Novljaković, Katarzyna: O jedynym w Polsce obrazie Leonarda da Vinci: Uwagi konserwatorów
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.21226#0201
Małgorzata Chmielewska, Anna Grochowska-Angelus, Katarzyna Novljaković
O jedynym w Polsce obrazie Leonarda da Vinci
Uwagi konserwatorów
Muzeum Narodowe w Krakowie już od sześćdziesięciu lat sprawuje opiekę nad Damą
z gronostajem (il. 1), jedynym w Polsce obrazem Leonarda da yinci1. W tym czasie był on
parokrotnie analizowany i badany laboratoryjnie, zarówno przez polskich, jak i zagranicz-
nych specjalistów. W niniejszym artykule chcemy przedstawić i usystematyzować dotych-
czasowy stan wiedzy na temat techniki i materiałów, jakie Leonardo zastosował, tworząc
swoje arcydzieło. Opieramy się przy tym na publikowanych wynikach dotychczasowych
badań oraz na własnych niepublikowanych dotąd spostrzeżeniach.
Leonardo stworzył arcydzieło, które „uchodzi za największe dzieło sztuki w polskim po-
siadaniu i za jedno z najważniejszych w skali światowej”2. Przyczynił się do rozwoju portretu,
który jako samodzielny gatunek w malarstwie i rzeźbie ugruntował się w okresie renesansu.
Nowatorstwo tego dzieła polega na sposobie ujęcia modelki w kompozycji, odzwierciedlają-
cej stan emocjonalny sportretowanej3. Portret Madonny Cecylii, jak nazwał obraz Bernardo
Bellincioni w tytule swego poematu, jest portretem psychologicznym4 5. „Miękko skręcone cia-
ło gronostaja i obrót torsu kobiety”2 to absolutna nowość w sztuce przedstawiania, nadająca
kompozycji rytm i sugerująca ruch sylwetki kobiecej, obracającej się w przestrzeni po spirali
odwrotnej w stosunku do układu ciała zwierzęcia6 - to prawie figura serpentinata włoskiego
manieryzmuć Środki malarskie, dzięki którym krakowski obraz można uznać za doskonały,
są proste i oszczędne, a subtelna i świeża uroda sportretowanej młodej kobiety podkreśla je
i wzmacnia. Krakowskie dzieło odzwierciedla cechy osobowości modelki. Jak trafnie zauważy-
ła Maria Rzepińska, jej twarz jest „inteligentna, sprytna i jakby prześwietlona młodzieńczą we-
1 Leonardo da Vinci, Dama z gronostajem, tempera i olej na desce orzechowej; wymiary deski: lewy bok
- 54,85 cm, prawy - 55,05 cm, krawędź górna - 40,45 cm, dolna - 40,60 cm, grubość: 0,4-0,5 cm; nr inw.
FCz XII-209; czas powstania ok. 1490 r.
2 M. Rostworowski, Gry o Damę, Kraków 1994, s. 44.
3 R C. Marani, Leonardo da Vinci. The Complete Paintings, New York 2003, s. 166-177, szczególnie
s. 166.
4 Za Marani, o.c., s. 169. Pełny tytuł poematu brzmi: Sopra il ritrato di Madonna Cecilia, ąual fece
Leonardo (B. Bellincioni, Rime, sonneto XLV, Firenze 1493).
5 M. Rzepińska, Co wiemy o Damie z gronostajem z Muzeum Czartoryskich, Kraków 1978, s. 5.
6 A. Ve z z o s i, Leonardo da Vinci - genialny wizjoner, Warszawa 2002, s. 60.
' Marani, o.c., s. 172. Pisze też o tym Rostworowski, o.c., s. 23.
O jedynym w Polsce obrazie Leonarda da Vinci
Uwagi konserwatorów
Muzeum Narodowe w Krakowie już od sześćdziesięciu lat sprawuje opiekę nad Damą
z gronostajem (il. 1), jedynym w Polsce obrazem Leonarda da yinci1. W tym czasie był on
parokrotnie analizowany i badany laboratoryjnie, zarówno przez polskich, jak i zagranicz-
nych specjalistów. W niniejszym artykule chcemy przedstawić i usystematyzować dotych-
czasowy stan wiedzy na temat techniki i materiałów, jakie Leonardo zastosował, tworząc
swoje arcydzieło. Opieramy się przy tym na publikowanych wynikach dotychczasowych
badań oraz na własnych niepublikowanych dotąd spostrzeżeniach.
Leonardo stworzył arcydzieło, które „uchodzi za największe dzieło sztuki w polskim po-
siadaniu i za jedno z najważniejszych w skali światowej”2. Przyczynił się do rozwoju portretu,
który jako samodzielny gatunek w malarstwie i rzeźbie ugruntował się w okresie renesansu.
Nowatorstwo tego dzieła polega na sposobie ujęcia modelki w kompozycji, odzwierciedlają-
cej stan emocjonalny sportretowanej3. Portret Madonny Cecylii, jak nazwał obraz Bernardo
Bellincioni w tytule swego poematu, jest portretem psychologicznym4 5. „Miękko skręcone cia-
ło gronostaja i obrót torsu kobiety”2 to absolutna nowość w sztuce przedstawiania, nadająca
kompozycji rytm i sugerująca ruch sylwetki kobiecej, obracającej się w przestrzeni po spirali
odwrotnej w stosunku do układu ciała zwierzęcia6 - to prawie figura serpentinata włoskiego
manieryzmuć Środki malarskie, dzięki którym krakowski obraz można uznać za doskonały,
są proste i oszczędne, a subtelna i świeża uroda sportretowanej młodej kobiety podkreśla je
i wzmacnia. Krakowskie dzieło odzwierciedla cechy osobowości modelki. Jak trafnie zauważy-
ła Maria Rzepińska, jej twarz jest „inteligentna, sprytna i jakby prześwietlona młodzieńczą we-
1 Leonardo da Vinci, Dama z gronostajem, tempera i olej na desce orzechowej; wymiary deski: lewy bok
- 54,85 cm, prawy - 55,05 cm, krawędź górna - 40,45 cm, dolna - 40,60 cm, grubość: 0,4-0,5 cm; nr inw.
FCz XII-209; czas powstania ok. 1490 r.
2 M. Rostworowski, Gry o Damę, Kraków 1994, s. 44.
3 R C. Marani, Leonardo da Vinci. The Complete Paintings, New York 2003, s. 166-177, szczególnie
s. 166.
4 Za Marani, o.c., s. 169. Pełny tytuł poematu brzmi: Sopra il ritrato di Madonna Cecilia, ąual fece
Leonardo (B. Bellincioni, Rime, sonneto XLV, Firenze 1493).
5 M. Rzepińska, Co wiemy o Damie z gronostajem z Muzeum Czartoryskich, Kraków 1978, s. 5.
6 A. Ve z z o s i, Leonardo da Vinci - genialny wizjoner, Warszawa 2002, s. 60.
' Marani, o.c., s. 172. Pisze też o tym Rostworowski, o.c., s. 23.