Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (10.1966)

Witold Dobrowolski

KAPUAŃSKA POPIELNICA BRĄZOWA ZE ZBIORÓW MUZEUM
NARODOWEGO W WARSZAWIE

W ,. .

T T zbiorach Galerii Sztuki Starożytnej Muzeum Narodowego w Warszawie znajduje się
fragmentarycznie zachowana brązowa popielnica etruska nr inw. 147074 MN1. Do czasów II
wojny światowej zabytek był cały i wchodził w skład kolekcji gołuchowskiej2. O jego pierwotnym
wyglądzie świadczy wykonana w czasie wojny fotografia (il. 1). Wkrótce po jej wykonaniu
zabytek został poważnie uszkodzony. Stracił wówczas dno i pokrywę z trzema figurkami jeź-
dźców scytyjskich, zdobiącymi jej brzeg. Z dekoracji plastycznej pokrywy zachowała się jedynie
figurka oranta (il. 2, 3, 4), swego czasu spełniająca rolę uchwytu. Zachowany dół brzuśca urny
jest obecnie pogięty i połamany (il. 5). Całe naczynie jest z lekka spłaszczone3. Na ramionach licz-

1 średn. 0,346 m; wys. 0,204 m; średn. otworu 0,184 m; wys. oranta z pokrywy 0,148 m; wys. naczynia przed
zniszczeniem 0,410 m. Jak dotychczas zabytek był tylko wzmiankowany u W. Froehnera, Antiąuites.
Paris 1899, s. 181, 10. Wzmianka zawierała bardzo krótki opis. Zabytek został zakwalifikowany jako etruski i
wydatowany na „belle epoąue etrusąue".

2 Miejsce znalezienia nieznane. Nie wiadomo również, w jaki sposób i kiedy zabytek dostał się do zbiorów
gołuchowskich. Wiadomo jednak, że zbiory te były gromadzone przez Jana i Izabellę z Czartoryskich Działyńskich
oraz przez brata Izabelli, Władysława Czartoryskiego. Większość zabytków była zakupiona w Rzymie, Neapolu,
Paryżu i Grecji w drugiej połowie XIX wieku (zob. K. Michałowski, BHS, 1951, s. 124—137). Nic zatem
nie przeszkadza wnosić, że urna była kupiona w Neapolu, W pobliżu którego znaleziono wszystkie znane do-
tychczas egzemplarze tej grupy zabytków. Wraz z całą kolekcją przewieziono ją do Polski i wystawiono w zam-
ku gołuchowskim. W chwili wybuchu II wojny światowej część zbiorów, bez waz, w tym również i nasz zabytek
został przewieziony do Warszawy, gdzie ukryto go w kamienicy Czartoryskich. Pozostawał tam aż do chwili wy-
krycia go przez Niemców W roku 1942. Zabytki w ukryciu ucierpiały od wilgoci i wymagały natychmiastowej
konserwacji. Dlatego też zaraz po ich wykryciu Niemcy przewieźli je do Muzeum Narodowego. Pozostawały
tam do roku 1944, kiedy Niemcy wywieźli je wraz z innymi dziełami sztuki na zachód. Po zakończeniu działań
wojennych zabytek nasz odnalazł się i chociaż mocno uszkodzony wrócił do Muzeum. Wiadomości powyższe od-
nośnie historii zabytku zawdzięczam p. prof. M. Bernhard.

3 P. doc. Jędrzejewska, zajmująca się obecnie konserwacją zabytku, sądzi, że naczynie już pierwotnie musiało
mieć kształt z lekka spłaszczony.

23