Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (10.1966)

Tadeusz Dobrzeniecki

ROMAŃSKI POSĄŻEK MARII Z DZIECIĄTKIEM W MUZEUM
NARODOWYM W WARSZAWIE

D ział Sztuki Średniowiecznej Muzeum Narodowego przechowuje od 1932 r. niezwykle
cenny zabytek romańskiej rzeźby drewnianej, dotychczas nie opracowany: tronującą Marię
z Dzieciątkiem. Rzeźba ta pochodzi z wielkopolskiego klasztoru cystersek w Ołoboku1.

Maria w pozie ściśle frontalnej siedzi na niskim tronie, a przed nią w analogicznej pozie
znajduje się pomiędzy jej rozsuniętymi kolanami Dzieciątko. Ta mała figurka wysokości 40 cm
wykonana z drzewa lipowego wykazuje pewne ubytki — przede wszystkim brak głowy Dzie-
ciątka oraz rąk obydwóch postaci (il. 1—3).

Przeprowadzone w 1959 r. w pracowni konserwacji Działu Sztuki Średniowiecznej badania
posążku stwierdziły zachowanie fragmentów pierwotnej polichromii — największych na obliczu
Marii i na tronie — położonej na cienkiej warstwie zaprawy kredowej. Znaczną jednak część
powierzchni rzeźby pokrywa dużo późniejsze przemalowanie, miejscami polichromia została
zniszczona razem z kredowym podkładem2.

Maria z Ołoboku jest najstarszym znanym dziełem drewnianej rzeźby figuralnej w Polsce.
Należy ona do licznej grupy romańskich figur kultowych rozsianych wprawdzie po całej Europie,
ale najliczniej zachowanych we Francji i Hiszpanii. Z obszaru Polski znane są jeszcze tylko dwa

1 Krótki komunikat poświęcił tej rzeźbie M. Walicki, Dwa zabytki późnoromańskiej rzeźby drewnianej
w Polsce. Biuletyn Naukowy, Warszawa 1932, nr 1, s. 18—20.

- Konserwację rzeźby przeprowadziła mgr A. Romanowiczowa. Przytaczam w skrócie główne dane jej do-
kumentacji: Rzeźba pełna, opracowana blokowo. Brak głowy i rąk Dzieciątka oraz dłoni Marii, podnóżek tronu
wyszczerbiony. Drewno zniszczone na skutek wilgoci, uszkodzone przez owady, spękane. Podczas konserwacji
rzeźbę zdezynsekowano, zabezpieczono, oczyszczono, wypełniono otwory po owadach i zdjęto przemalowania
olejne. Oryginalna gama kolorystyczna: diadem Marii złoty, włosy ciemno brązowe, karnacja perłowo-lilio-
wa, suknia czerwona, płaszcz czerwono-brunatny, tron — kwadraty czarne i czerwone w układzie szachowni-
cowym.

109