Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (10.1966)

Wanda Zdrojewska

FIGURKI MINERWY, FORTUNY I WENUS W ZBIORACH MUZEUM
NARODOWEGO W WARSZAWIE

K

^olekcja drobnej plastyki brązowej Muzeum Narodowego w Warszawie zawiera m.in.
trzy figurki kobiece, wyobrażające Minerwę, Fortunę i Wenus. Obiekty te pozbawione są danych
metrykalnych. Do zbiorów Muzeum Narodowego dostały się z różnych źródeł; statuetka Mi-
nerwy pochodzi z dawnej kolekcji Muzeum Ordynacji Krasińskich w Warszawie, Fortuny —
stanowi dar Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie, Wenus przybyła wraz
z grupą zabytków zabezpieczonych po wojnie.

Wspomniane figurki są odlewami pustymi do 2/3 wysokości (głowa, górna partia torsu
i ręce pełne), odznaczającymi się grubymi ściankami i chropowatą wewnętrzną powierzchnią,
ukazującą ziarna piasku. Grube ścianki i charakterystyczny wygląd pustego wnętrza, jak również
brak zasklepienia podstawy od spodu, świadczą o zastosowaniu rzemieślniczej techniki odlewu
na wysuwany rdzeń.

Proces produkcji tą techniką przebiegał następująco: z modelu gipsowego odpiłowywano
partie wystające, pozostawiając główny trzon obiektu, który odtwarzano w piasku formierskim.
W uzyskanej w ten sposób formie umocowywano rdzeń o kształcie odpowiadającym w przy-
bliżeniu obiektowi, który miał być wykonany, i przystępowano do odlewu. Po ostygnięciu metalu
rdzeń wysuwano, po czym opracowywano detale (np. włosy, fałdy ubioru) dłutem. Partie wysta-
jące odlewane były oddzielnie i łączone drogą lutowania.

Technikę odlewu na wysuwany rdzeń omówił szczegółowo K. Kluge1. On też zaznaczył,
ze przy jej użyciu powstawały wyroby rzemieślnicze o charakterze dekoracyjnym, nie zaś praw-
dziwie artystyczne dzieła uzyskiwane drogą odlewu na wosk tracony. Kluge stwierdził, że pro-

1 Por. K. Kluge, Die antike Erzgestaltung. Berlin—Leipzig 1927, s. 86 i nast.; tamże literatura przedmiotu
oraz zagadnienie montażu s. 160 i nast. O wiele prostszy był proces produkcji tą techniką figurek ołowianych,
gdzie miękkość metalu pozwalała na uniknięcie łączenia poszczególnych partii wyrobu, jak pióropusz czy ręka
trzymająca tarczę w figurkach Minerwy, które po wyjęciu odlewu z formy były odpowiednio przekręcane i usta-
wiane. Por. B. Gąssowska, Atena przy ołtarzu. Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie, IV, Warsza-
wa 1959, s. 215.

31