Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (10.1966)

dukcja przy zastosowaniu tej techniki była szybsza i tańsza od produkcji odlewów na wosk tra-
cony. Jest to stwierdzenie niewątpliwie słuszne, zważywszy, ile wysiłku wymagało sporządzenie
odlewu na wosk tracony, przy którym artysta musiał modelować rdzeń dokładnie na wzór
modela, tworzyć cały system kanałów odpowietrzających i wlewowych, formować wosk, którego
kształt miał oddać w następnych etapach pracy brąz itp. Te wszystkie zabiegi nie były potrzebne
w odlewach na wysuwany rdzeń, toteż, jak zbadał Kluge, interesującą nas technikę wykorzy-
stali rzymscy rzemieślnicy sporządzający kopie i repliki w brązie. Kluge wreszcie stwierdza,
że zagadnienie, dla jakich ośrodków produkcyjnych i w jakim okresie historycznym była charak-
terystyczna odnośna technika, pozostaje otwarte dla dalszych badań naukowych. Niewątpliwie
odpowiedź można znaleźć tylko drogą zebrania jak największego materiału zabytkowego. Pro-
blem ten wymaga szerszego rozpracowania, co nie jest celem artykułu. Przejdźmy zatem do
naszych zabytków.

Figurka Minerwy2. Nr inw. 139608 MN. Wys. 0,096 m.

Brak części przedramienia wraz z dłońmi obu rąk Minerwy oraz górnej partii grzebienia
hełmu. Gładka powierzchnia pokryta brunatną korozją, miejscami szarozieloną.

Figurka stojącej Minerwy, odzianej w długi peplos, w hełmie attyckim na głowie. Ciężar ciała
spoczywa na prawej nodze, lewa, silnie zgięta, cofnięta jest do tyłu. Ustawieniu nóg odpowiada
układ torsu skręconego nieco w talii w prawo, z wysunięciem prawego biodra. Prawa ręka
podniesiona jest do góry na wysokości barków, lewa zgięta w łokciu, odsunięta od torsu i opusz-
czona, ma z obu stron przedramienia, razem z nią odlany, uchwyt tarczy. Peplos spięty na ra-
mionach i prawym boku, o długiej apoptigmie, przewiązany jest wysoko pod piersiami. Na szacie
od przodu, od tyłu i z boków tworzą się proste, ciężkie fałdy, między którymi biegną drobniejsze
fałdki ukośne. Spod peplosu widoczne jest ustawienie postaci, co szczególnie uwidaczniają fałdki
na lewej nodze. Głowę zwróconą w prawo nakrywa hełm attycki nasunięty głęboko na czoło,
zasłaniający szyję. Hełm zdobi długi grzebień i dekoracja nad czołem w formie plastycznej
linii kończącej się wolutami na skroniach (słabo zachowana). Twarz jest drobna, o delikatnych
rysach; nos wąski, usta małe.

W miejscu ułamania lewej ręki widoczne są ślady lutu, co wskazuje na łączenie dłoni wraz
z tarczą z całością obiektu, typowe dla techniki odlewu na wysuwany rdzeń.

Statuetka zwraca uwagę niestarannością wykonania. Lewa strona twarzy szersza jest od pra-
wej, opracowanie hełmu przy policzkach nie pozwala stwierdzić, czy brzeg jego zdobi w tym
miejscu dekoracja plastyczna w postaci guzków, czy przedstawiono tak napoliczniki, czy wresz-
cie są to pukle wysuwających się spod hełmu włosów. Widoczny z obu stron przedramienia
uchwyt tarczy, który służył do wsunięcia weń ręki, wykonany został w formie wyrostków, któ-
rych gładkie końce, bez śladów odłamania, świadczą o braku połączenia z tarczą. Ułożenie ręki
dowodzi, że trzymana w niej tarcza zwrócona była wewnętrzną stroną do postaci, zakrywała

2 Publ. K. Michałowski, Sztuka starożytna. Warszawa 1955, s. 201.

32