Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (10.1966)

Dr Górski już od wczesnej młodości bardzo żywo interesował się muzyką, literaturą, a przede
wszystkim sztukami plastycznymi. Zainteresowania bardzo szybko przerodziły się w pasję
kolekcjonerską, w wyniku której powstał jeden z cennych zbiorów, głównie malarstwa polskiego
2 poł. XIX i początków XX wieku. Działalność kolekcjonerską rozpoczął dr Goldberg-Górski
po 1891 roku i kontynuował ją do końca życia. Wiedziony dużą intuicją i coraz większym znaw-
stwem zgrupował w swej kolekcji przede wszystkim bardzo dobre obrazy i rysunki narodowej
szkoły malarstwa polskiego: realistów, impresjonistów i symbolistów, ponadto kilka rzeźb,
zegary, świeczniki, meble i porcelanę. W 1919 roku zbiór liczył ponad 50 obrazów i rysunków
(jeśli uwzględnimy tylko te, które zostały zanotowane w katalogu i albumie wystawy „Sto lat
malarstwa polskiego", w Pałacu Łazienkowskim w Warszawie); w latach 30-tych zawierał
oprócz sztuki zdobniczej około 150 obrazów i rysunków, co potwierdzają relacje córki i katalogi
wystaw Instytutu Propagandy Sztuki i Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych. Dr Goldberg-Gór-
ski bowiem bardzo często dzieła sztuki ze swego zbioru wypożyczał na wystawy czasowe, orga-
nizowane w dwudziestoleciu międzywojennym przez te instytucje.

Dr Górski, jak każdy zbieracz, dzieła sztuki nabywał różnymi drogami; czasem kupował je
w antykwariatach, czasem w Tow. Sztuk Pięknych w Krakowie czy w Tow. Zachęty Sztuk
Pięknych w Warszawie, najczęściej jednak bezpośrednio od samych artystów w ich pracowniach.
Z relacji córki wynika, że często odwiedzał pracownię J. Malczewskiego w Krakowie, utrzymywał
także kontakty z J. Chełmońskim, a później z jego spadkobiercami; być może dlatego prace obu
tych malarzy były tak licznie reprezentowane w jego zbiorze. Nie tylko ci dwaj znani i cenieni
malarze, choć tak różni w swojej twórczości, byli licznie reprezentowani w kolekcji dra Górskiego.
W zbiorze jego poza J. Chełmońskim i J. Malczewskim byli reprezentowani wszyscy czołowi
malarze polscy tego czasu, zarówno będący pod wpływem malarstwa realistycznego, jak i ci,
którzy sprzyjali nowym prądom w malarstwie. Do grupy pierwszej będą należeli poza J. Cheł-
mońskim m. in. M. Gierymski, J. Brandt i A. Wierusz-Kowalski. Do tej samej grupy należy
także twórczość J. Matejki, licznie reprezentowanego w kolekcji poprzez rysunki i szkice, a także
M. E. Andriollego, rysownika i malarza scen często związanych z powstaniem 1863 roku. Do
grupy drugiej będą należeli pierwsi impresjoniści polscy W. Podkowiński i J. Pankiewicz oraz
wszyscy artyści, którzy tworzyli później pod wpływem impresjonizmu i kierunków Młodej Polski,
jak L. Wyczółkowski, J. Fałat, O. Boznańska, J. Stanisławski, S. Wyspiański, J. Malczewski,
W. Ślewiński i W. Wojtkiewicz. Nie zabrakło w zbiorze i głównego przedstawiciela malarstwa
romantyzmu polskiego P. Michałowskiego, który w tym czasie nie był jeszcze malarzem popu-
larnym, a cenionym tylko przez znawców o dużym wyrobieniu artystycznym.

Trudno zorientować się, jakiego typu malarstwo najbardziej odpowiadało smakowi artystycz-
nemu kolekcjonera; jedno jest pewne, że starał się grupować dzieła sztuki o wysokim poziomie
artystycznym. W wielu wypadkach obrazy i rysunki z tego zbioru należą do najlepszych prac
artystów. Do tego typu obrazów będą należały niewątpliwie: J. Chełmońskiego Przed karczmą,
M. Gierymskiego Polowanie i Szkic do polowania, J. Malczewskiego Na jednej strunie-autoportret

424