DOI issue:
Sztuka nowożytna
DOI article:Grzeluk, Izydor; Carlin, Martin [Ill.]: Stolik z Gabinetu Monarchów europejskich: dzieło Martina Carlina
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.19631#0075
drewnianej mebla jest M. Carlin. Poza tym znalazł w archiwum księcia d'Artois informację
z roku 1784, pozwalającą wyjaśnić w jaki sposób stolik trafił do Polski: ,,4 janvier 1784. Frais
d'emballage, plombs de douane, etc. d'une table avec porcelaine de France et cuivre dore,
evaluee a 1500 H, envoyee a la generale comtesse de Grabowska a Varsovie"5.
Na tej podstawie Verlet identyfikuje wymieniony stolik ze znajdującym się w zbiorach Zam-
ku Królewskiego w Warszawie. Jednak podana przez niego data (rok 1784) wysyłki stolika
dla Elżbiety Grabowskiej (bo tylko ona wchodzi w rachubę) nie zgadza się z zapisem w archi-
wum Popielów, gdzie znajduje się pochodzący z 7 V 1782 r. opis scen na porcelanowych pla-
kietkach6. Poza tym wcześniej również, bo w roku 1783, wymienia stolik inwentarz Białego
Domu w Łazienkach7. Zapisy te opublikował A. Rottermund, który znalazł także pierwowzory
malarskie i graficzne do malowideł8. A. Rottermund powiązał też treści zawarte w scenach
malarskich stolika (przedstawiające historię Telemacha) — z programem ideowym Gabinetu
Monarchów Europejskich w Zamku Królewskim w Warszawie, w którym mebel znajdował
się w czasach Stanisława Augusta. Tematy scen malarskich zaczerpnięto z miedziorytów, za-
mieszczonych w różnych wydaniach popularnej w XVIII w. książki Fenelona ,,Les aventures
de Telemaąue". Fenelon, pisarz-biskup i kaznodzieja (1651—1715) napisał swoją powieść dla
młodzieży wzorując się na „Odysei" Homera. Dzieło to zdobyło światowy rozgłos. Opisuje
w nim przygody Telemacha, syna Odyseusza. Charakter młodzieńca kształtuje Mentor, pod
postacią którego kryje się bogini Minerwa. Zawarł Fenelon w swoim dydaktycznym utworze
szereg charakterystycznych dla Oświecenia, często utopijnych haseł dotyczących władzy i zasad
rządzenia. Krytykuje despotyzm (co rozumiano jako krytykę rządów Ludwika XIV), zabor-
czość, chwali natomiast sprawiedliwość społeczną, pokój i życie oparte na prawach natury.
W Gabinecie Monarchów król umieścił portrety siedmiu współcześnie z nim panujących
władców europejskich. Każdy portret opatrzony został jakby komentarzem w postaci owalnego
malowidła, wykonanego w technice en grisaille. Np. przy portrecie Ludwika XVI znajdował
się obrazek symbolizujący ekonomiczny i kulturalny rozwój Francji. Ściany ozdobione zostały
dekoracją arabeskową wykonaną przez J. B. Plerscha. Program ten uzupełniać miały sceny na
stoliku. Tak pisze o tym A. Rottermund: „Wprowadzenie motywów zaczerpniętych z przygód
Telemacha pozwoliło królowi zaprezentować własny program polityczny, ekonomiczny i spo-
łeczny oraz własną ocenę współcześnie z nim panujących władców europejskich, pozwoliło
nakreślić obraz władcy idealnego, który dba o dobro poddanych, ustala i respektuje prawa,
5 Jw., s. 65.
6 AGAD, Zbiór Popielów sygn. 231, k. 305.
7 AGAD, Arch. ks. J. Poniatowskiego sygn. A-122/b/ Biały Dom. Inwentarz z 1783.
8 A. Rottermund, Stolik z Gabinetu Monarchów Europejskich, [w:] Ars auro prior, Studia Ioanni
Białostocki sexagenario dicata. Warszawa 1981, s. 567—574.
71
z roku 1784, pozwalającą wyjaśnić w jaki sposób stolik trafił do Polski: ,,4 janvier 1784. Frais
d'emballage, plombs de douane, etc. d'une table avec porcelaine de France et cuivre dore,
evaluee a 1500 H, envoyee a la generale comtesse de Grabowska a Varsovie"5.
Na tej podstawie Verlet identyfikuje wymieniony stolik ze znajdującym się w zbiorach Zam-
ku Królewskiego w Warszawie. Jednak podana przez niego data (rok 1784) wysyłki stolika
dla Elżbiety Grabowskiej (bo tylko ona wchodzi w rachubę) nie zgadza się z zapisem w archi-
wum Popielów, gdzie znajduje się pochodzący z 7 V 1782 r. opis scen na porcelanowych pla-
kietkach6. Poza tym wcześniej również, bo w roku 1783, wymienia stolik inwentarz Białego
Domu w Łazienkach7. Zapisy te opublikował A. Rottermund, który znalazł także pierwowzory
malarskie i graficzne do malowideł8. A. Rottermund powiązał też treści zawarte w scenach
malarskich stolika (przedstawiające historię Telemacha) — z programem ideowym Gabinetu
Monarchów Europejskich w Zamku Królewskim w Warszawie, w którym mebel znajdował
się w czasach Stanisława Augusta. Tematy scen malarskich zaczerpnięto z miedziorytów, za-
mieszczonych w różnych wydaniach popularnej w XVIII w. książki Fenelona ,,Les aventures
de Telemaąue". Fenelon, pisarz-biskup i kaznodzieja (1651—1715) napisał swoją powieść dla
młodzieży wzorując się na „Odysei" Homera. Dzieło to zdobyło światowy rozgłos. Opisuje
w nim przygody Telemacha, syna Odyseusza. Charakter młodzieńca kształtuje Mentor, pod
postacią którego kryje się bogini Minerwa. Zawarł Fenelon w swoim dydaktycznym utworze
szereg charakterystycznych dla Oświecenia, często utopijnych haseł dotyczących władzy i zasad
rządzenia. Krytykuje despotyzm (co rozumiano jako krytykę rządów Ludwika XIV), zabor-
czość, chwali natomiast sprawiedliwość społeczną, pokój i życie oparte na prawach natury.
W Gabinecie Monarchów król umieścił portrety siedmiu współcześnie z nim panujących
władców europejskich. Każdy portret opatrzony został jakby komentarzem w postaci owalnego
malowidła, wykonanego w technice en grisaille. Np. przy portrecie Ludwika XVI znajdował
się obrazek symbolizujący ekonomiczny i kulturalny rozwój Francji. Ściany ozdobione zostały
dekoracją arabeskową wykonaną przez J. B. Plerscha. Program ten uzupełniać miały sceny na
stoliku. Tak pisze o tym A. Rottermund: „Wprowadzenie motywów zaczerpniętych z przygód
Telemacha pozwoliło królowi zaprezentować własny program polityczny, ekonomiczny i spo-
łeczny oraz własną ocenę współcześnie z nim panujących władców europejskich, pozwoliło
nakreślić obraz władcy idealnego, który dba o dobro poddanych, ustala i respektuje prawa,
5 Jw., s. 65.
6 AGAD, Zbiór Popielów sygn. 231, k. 305.
7 AGAD, Arch. ks. J. Poniatowskiego sygn. A-122/b/ Biały Dom. Inwentarz z 1783.
8 A. Rottermund, Stolik z Gabinetu Monarchów Europejskich, [w:] Ars auro prior, Studia Ioanni
Białostocki sexagenario dicata. Warszawa 1981, s. 567—574.
71