DOI Heft:
Kolekcjonerstwo
DOI Artikel:Mikocki, Tomasz; Stanisław August; Stanisław August [Bearb.]; Pac, Michał Ludwik [Bearb.]: Historia dwóch warszawskich zbiorów zabytków atycznych: kolekcji Stanisława Augusta Poniatowskiego i Michała Ludwika Paca
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19631#0405
Tomasz Mikocki
HISTORIA DWÓCH WARSZAWSKICH ZBIORÓW ZABYTKÓW
ANTYCZNYCH: KOLEKCJI STANISŁAWA AUGUSTA
PONIATOWSKIEGO I MICHAŁA LUDWIKA PACA
N.
ajstarsze polskie kolekcje zabytków starożytności1 powstawały na fali osiemnastowiecz-
nego „renesansu antyku"2. Prąd ten dociera do Polski, leżącej przecież z dala od miejsc archeo-
logicznych poszukiwań, nieomal równocześnie ze swoim powstaniem, już w drugiej połowie
stulecia. Jednym z głównych przejawów zainteresowania antykiem w Polsce było tworzenie
kolekcji dzieł antycznej sztuki, monet oraz zabytków kultury materialnej3. O ile jednak odległość
od „źródeł antyku" nie opóźniła odpowiednich zainteresowań w Polsce w stosunku do innych
europejskich krajów4, o tyle odbiła się na ilości i jakości zbiorów. Skromniejszy niż w innych
krajach stan kolekcjonerstwa antyku w Polsce tłumaczyć można także względami finansowymi
i politycznymi. Jednakże kolekcje polskie, choć nie dorównują wielkim zbiorom w Italii, Anglii,
Francji lub Niemczech, zasługują przecież na omówienie choćby dlatego, że odegrały dużą rolę
w kształtowaniu się naszej kultury. Przyczyniały się do szerzenia zainteresowań i krzewienia
wiedzy o antyku. Stawały się wzorem dla artystów, natchnieniem dla poetów i pisarzy. Odegrały
1 Niektórzy badacze wyrażają przypuszczenia, nie poparte jednak głębszymi badaniami, iż królowa Bona
posiadała kolekcję waz greckich, a rzeźby starożytne miały stanowić dekorację pałacu króla Władysława IV
(obecny Pałac Kazimierzowski), patrz: J. Czarniecka, Sprawa kolekcji waz starożytnych królowej Bony.
Studia Archeologiczne, I, 1981, s. 23—26 oraz St. J. G ą s i o r o w s k i, Badania polskie nad sztuką starożyt-
ną. Kraków 1948, s. 12; K. Michałowski, Galeria Sztuki Starożytnej Muzeum Narodowego w Warszawie.
Rocznik MNW, II, 1957, s. 107.
2 Termin L. Hautecoeura (Rome et la renaissance de 1'antiąuite classiąue a la fin du XVIIIe siecle. Paris
1912).
3 Całość zagadnień zainteresowania antykiem i problematykę jego recepcji w 2. poł. XVIII w. w Polsce oma-
wiam skrótowo w niedrukowanej rozprawie doktorskiej: Miłośnictwo i kolekcjonerstwo dzieł sztuki starożytnej
w Polsce w latach 1750—1830, z recepcji antyku w kulturze polskiej, napisanej w 1981 r. w Zakładzie Archeologii
Śródziemnomorskiej UW pod kierunkiem prof. dr hab. Anny Sadurskiej.
4 Zbiory sztuki starożytnej w Europie zaczęły powstawać już w XV w., ale duża fala kolekcjonerstwa, jego
rozpowszechnienie się poza Italię następuje dopiero w 2. poł. XVIII w.
26 Rocznik Muz. Nar. t. XXVIII/84
401
HISTORIA DWÓCH WARSZAWSKICH ZBIORÓW ZABYTKÓW
ANTYCZNYCH: KOLEKCJI STANISŁAWA AUGUSTA
PONIATOWSKIEGO I MICHAŁA LUDWIKA PACA
N.
ajstarsze polskie kolekcje zabytków starożytności1 powstawały na fali osiemnastowiecz-
nego „renesansu antyku"2. Prąd ten dociera do Polski, leżącej przecież z dala od miejsc archeo-
logicznych poszukiwań, nieomal równocześnie ze swoim powstaniem, już w drugiej połowie
stulecia. Jednym z głównych przejawów zainteresowania antykiem w Polsce było tworzenie
kolekcji dzieł antycznej sztuki, monet oraz zabytków kultury materialnej3. O ile jednak odległość
od „źródeł antyku" nie opóźniła odpowiednich zainteresowań w Polsce w stosunku do innych
europejskich krajów4, o tyle odbiła się na ilości i jakości zbiorów. Skromniejszy niż w innych
krajach stan kolekcjonerstwa antyku w Polsce tłumaczyć można także względami finansowymi
i politycznymi. Jednakże kolekcje polskie, choć nie dorównują wielkim zbiorom w Italii, Anglii,
Francji lub Niemczech, zasługują przecież na omówienie choćby dlatego, że odegrały dużą rolę
w kształtowaniu się naszej kultury. Przyczyniały się do szerzenia zainteresowań i krzewienia
wiedzy o antyku. Stawały się wzorem dla artystów, natchnieniem dla poetów i pisarzy. Odegrały
1 Niektórzy badacze wyrażają przypuszczenia, nie poparte jednak głębszymi badaniami, iż królowa Bona
posiadała kolekcję waz greckich, a rzeźby starożytne miały stanowić dekorację pałacu króla Władysława IV
(obecny Pałac Kazimierzowski), patrz: J. Czarniecka, Sprawa kolekcji waz starożytnych królowej Bony.
Studia Archeologiczne, I, 1981, s. 23—26 oraz St. J. G ą s i o r o w s k i, Badania polskie nad sztuką starożyt-
ną. Kraków 1948, s. 12; K. Michałowski, Galeria Sztuki Starożytnej Muzeum Narodowego w Warszawie.
Rocznik MNW, II, 1957, s. 107.
2 Termin L. Hautecoeura (Rome et la renaissance de 1'antiąuite classiąue a la fin du XVIIIe siecle. Paris
1912).
3 Całość zagadnień zainteresowania antykiem i problematykę jego recepcji w 2. poł. XVIII w. w Polsce oma-
wiam skrótowo w niedrukowanej rozprawie doktorskiej: Miłośnictwo i kolekcjonerstwo dzieł sztuki starożytnej
w Polsce w latach 1750—1830, z recepcji antyku w kulturze polskiej, napisanej w 1981 r. w Zakładzie Archeologii
Śródziemnomorskiej UW pod kierunkiem prof. dr hab. Anny Sadurskiej.
4 Zbiory sztuki starożytnej w Europie zaczęły powstawać już w XV w., ale duża fala kolekcjonerstwa, jego
rozpowszechnienie się poza Italię następuje dopiero w 2. poł. XVIII w.
26 Rocznik Muz. Nar. t. XXVIII/84
401