DOI Heft:
Wykopaliska i badania archeologiczne
DOI Artikel:Lipińska, Jadwiga: Deir el-Bahari - świątynia Totmesa III: cztery sezony prac terenowych (1978 - 1982)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19631#0463
Jadwiga Lipińska
DEIR EL-BAHARI — ŚWIĄTYNIA TOTMESA III
CZTERY SEZONY PRAC TERENOWYCH (1978—1982)
w
T T roku 1962 misja z Polskiej Stacji Archeologii Śródziemnomorskiej w Kairze, kierowana
przez prof. dra Kazimierza Michałowskiego, rozpoczęła na prośbę Egipskiego Departamentu
Starożytności prace nad rekonstrukcją słynnej świątyni królowej Hatszepsut (XV w.p.n.e.)
w Deir el-Bahari, po zachodniej stronie Nilu, naprzeciw wielkiego zespołu zabytkowego w Kar-
naku.
Aby doprowadzić do porządku otoczenie świątyni, zaczęto od usuwania ogromnego zwaliska
skalnego gruzu, zalegającego od strony południowo-zachodniej. Już wkrótce okazało się, że
zwalisko kryje w sobie ruiny jeszcze jednej, nieznanej dotychczas świątyni. Prace wykopaliskowe
mające na celu odsłonięcie tych ruin trwały do 1967 i przyniosły w rezultacie olbrzymią ilość
zabytków — przede wszystkim fragmentów zrujnowanych ścian świątyni, pokrytych płasko-
rzeźbami i inskrypcjami. W trakcie badań okazało się, że budowlę wzniósł w około dwadzieścia
lat po śmierci Hatszepsut król Totmes III. Przybytek, w którym czczono tebańskiego boga
Amona i boginię tebańskiej nekropoli Hathor, funkcjonował przez blisko 400 lat, poczem uległ
zniszczeniu — najprawdopodobniej na skutek obsuwu skał z górującego nad świątynią masywu.
Uszkodzoną świątynię potraktowano jako źródło kamiennego surowca do wyrobu wielkich
mis i moździerzy. Kamieniarze rozebrali ściany, na miejscu dokonując ich przekuwania na misy.
Jak się przypuszcza, następny obsuw skał przeszkodził w zakończeniu dzieła zniszczenia. Z ruin
świątyni wydobyto wiele tysięcy bloków ściennych i ich większych fragmentów, oraz niezliczoną
masę drobniejszych odłupków. Na swoim miejscu pozostały tylko nieliczne elementy architek-
toniczne: części posadzek i posadowienia ścian, bazy kolumn — czasami z dolnymi trzonami
kolumn, dolne partie węgarów portalu z różowego granitu i nieliczne bloki murów, podtrzymu-
jących niegdyś platformę świątyni od strony południowej (il. 1).
Po zakończeniu wykopalisk, przez szereg lat trwały prace badawcze nad teoretyczną rekon-
strukcją kształtu budowli1, nad zespołem napisów pozostawionych na kolumnach i ścianach
1 J. Lipińska, Deir el-Bahari II, The Tempie of Tuthmosis III, Architecture. Warszav a 1977.
459
DEIR EL-BAHARI — ŚWIĄTYNIA TOTMESA III
CZTERY SEZONY PRAC TERENOWYCH (1978—1982)
w
T T roku 1962 misja z Polskiej Stacji Archeologii Śródziemnomorskiej w Kairze, kierowana
przez prof. dra Kazimierza Michałowskiego, rozpoczęła na prośbę Egipskiego Departamentu
Starożytności prace nad rekonstrukcją słynnej świątyni królowej Hatszepsut (XV w.p.n.e.)
w Deir el-Bahari, po zachodniej stronie Nilu, naprzeciw wielkiego zespołu zabytkowego w Kar-
naku.
Aby doprowadzić do porządku otoczenie świątyni, zaczęto od usuwania ogromnego zwaliska
skalnego gruzu, zalegającego od strony południowo-zachodniej. Już wkrótce okazało się, że
zwalisko kryje w sobie ruiny jeszcze jednej, nieznanej dotychczas świątyni. Prace wykopaliskowe
mające na celu odsłonięcie tych ruin trwały do 1967 i przyniosły w rezultacie olbrzymią ilość
zabytków — przede wszystkim fragmentów zrujnowanych ścian świątyni, pokrytych płasko-
rzeźbami i inskrypcjami. W trakcie badań okazało się, że budowlę wzniósł w około dwadzieścia
lat po śmierci Hatszepsut król Totmes III. Przybytek, w którym czczono tebańskiego boga
Amona i boginię tebańskiej nekropoli Hathor, funkcjonował przez blisko 400 lat, poczem uległ
zniszczeniu — najprawdopodobniej na skutek obsuwu skał z górującego nad świątynią masywu.
Uszkodzoną świątynię potraktowano jako źródło kamiennego surowca do wyrobu wielkich
mis i moździerzy. Kamieniarze rozebrali ściany, na miejscu dokonując ich przekuwania na misy.
Jak się przypuszcza, następny obsuw skał przeszkodził w zakończeniu dzieła zniszczenia. Z ruin
świątyni wydobyto wiele tysięcy bloków ściennych i ich większych fragmentów, oraz niezliczoną
masę drobniejszych odłupków. Na swoim miejscu pozostały tylko nieliczne elementy architek-
toniczne: części posadzek i posadowienia ścian, bazy kolumn — czasami z dolnymi trzonami
kolumn, dolne partie węgarów portalu z różowego granitu i nieliczne bloki murów, podtrzymu-
jących niegdyś platformę świątyni od strony południowej (il. 1).
Po zakończeniu wykopalisk, przez szereg lat trwały prace badawcze nad teoretyczną rekon-
strukcją kształtu budowli1, nad zespołem napisów pozostawionych na kolumnach i ścianach
1 J. Lipińska, Deir el-Bahari II, The Tempie of Tuthmosis III, Architecture. Warszav a 1977.
459