Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (28.1984)

Li ja Skaiska-Miecik

ECHA SZTUKI ROSYJSKIEJ W TWÓRCZOŚCI WARSZAWSKICH

MODERNISTÓW

szawy przełomu XIX i XX stulecia, któremu ostatnie badania, publikacje i wystawy nadały
rangę bardziej znaczącego centrum na mapie rozwoju polskiego modernizmu, nie wyodrębniono
i nie przeanalizowano jeszcze impulsów, decydujących o obliczu twórczym wielu jego repre-
zentantów. Problem ten wydaje się szczególnie istotny, jeżeli uświadomimy sobie, że nagły,
niezwykle bujny rozwój tendencji modernistycznych, osiągający swój szczyt w pierwszych latach
naszego stulecia, zawdzięczała Warszawa grupie artystów, których niewiele lub nic z nią dotąd
nie łączyło. Wykształceni, a nawet ukształtowani niekiedy jako twórcy w różnych środowiskach
obcych (Francja, Niemcy, Rosja), reprezentowali różne postawy artystyczne, tworząc konglo-
merat indywidualności połączonych wspólnym modernistycznym zrywem oraz chęcią działania
dla własnej ojczyzny. W konglomeracie tym bardzo istotne miejsce zajmuje grupa malarzy,
związanych studiami oraz początkami działalności twórczej z rosyjskim, przede wszystkim
petersburskim środowiskiem artystycznym, których dzieła najliczniej reprezentowane są w zbio-
rach oraz w stałej ekspozycji Muzeum Narodowego w Warszawie.

Na początku lat dziewięćdziesiątych w Petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych pojawia się
liczna grupa utalentowanych Polaków, pochodzących z różnych stron zaboru rosyjskiego. Na
Wydziale Malarstwa studia rozpoczynają m.in. Kazimierz Stabrowski (1869—1929), Eligiusz
Niewiadomski (1869—1923), Ferdynand Ruszczyć (1870—1936), Konrad Krzyżanowski (1872—
1922) i inni1. W dziejach polskich kontaktów z petersburską uczelnią jest to epizod wyjątkowy,

1 Pierwszą próbę zwrócenia uwagi na rolę, jaką odegrały dla tych artystów studia w Petersburskiej Akademii
Sztuk Pięknych podjęłam w artykule: Polscy uczniowie Petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych w latach dzie-
więćdziesiątych XIX wieku. Biuletyn Historii Sztuki, 1975, nr 4, s. 351—365 oraz w referacie „Moderniści polscy
w Akademii Petersburskiej", wygłoszonym na polsko-radzieckiej sesji naukowej, zorganizowanej w listopadzie
1977 roku w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk. Zostały one opracowane głównie na podstawie zbioru
archiwaliów, znajdujących się w Centralnym Państwowym Archiwum Historycznym w Leningradzie (fond

splocie zróżnicowanych zjawisk, charakteryzujących środowisko artystyczne War-

125