DOI Heft:
Wykopaliska i badania archeologiczne
DOI Artikel:Godlewski, Włodzimierz: Polskie badania archeologiczne w Starej Dongoli (Sudan) w latach 1981 - 1982
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19631#0484
drzwiami, których konstrukcyjne relikty stwierdzono w trakcie badań. Południowe ramię bu-
dowli przechodziło szeroką arkadą do południowego naosu. Wysoko zachowane ściany (do
3,15 m) nie wykazują śladów otworów okiennych. Ceramiczna posadzka pomieszczenia była
starannie ułożona w regularnych rzędach.
Południowy naos budowli krzyżowej był oddzielony od naosu centralnego dwukolumno-
wym portykiem o wysokich, bazaltowych bazach oraz trzonach z szarego granitu. Całkowita
wysokość portyku wraz z kapitelami wynosiła około 6,20 m. W trakcie badań stwierdzono
w pobliżu portyku elementy architektoniczne, wykonane w czerwonym granicie (bazy kolumn,
trzony i kapitele). Sugerują one, że ponad portykiem z szarego granitu, mógł się znajdować
portyk górny z czerwonego granitu, o wyskokości około 3,00 m.
Centralny naos Kościoła na Planie Krzyża w Dongoli, o wymiarach 14,40 x 14,00 m, został
odsłonięty w ostatnim sezonie jedynie w jego południowej części. Strop centralnej części budowli
krzyżowej wsparty był na czterech kolumnach, których sposób ustawienia podważa ich orygi-
nalność. Dolne części kolumn w postaci granitowych trzonów zostały głęboko wkopane w zasyp
gruzowy, na którym fundowano budowlę. Na takich ,,bazach" ustawiono następnie kolumny
z czerwonego granitu.
Wewnętrzne ściany budowli były pokryte tynkiem mułowym i wapiennym. Nie stwierdzono
malowideł, ale stopień zachowania tynków nie daje powodów do jednoznacznej interpretacji.
W końcowej fazie istnienia Kościoła na Planie Krzyża, już po jego częściowym zniszczeniu,
całe założenie przebudowano, przystosowując je do pełnienia liturgii codziennej. Wszystkie
nowe konstrukcje wzniesiono w cegle mułowej. We wschodniej części naosu zbudowano prez-
biterium w kształcie równoramiennego krzyża, z ołtarzem pośrodku. Prezbiterium to zostało
odsłonięte w 1969 roku. Przebudowano również zachodnią część założenia, jak również połud-
niowe wejście, które zwężono oraz podwyższono próg. Do przebudowy progu użyto między
innymi fragmentu kapitelu z południowego portyku. Kościół był więc najprawdopodobniej
użytkowany jako częściowa ruina podobnie jak Katedra w Faras31.
KOŚCIÓŁ O KAMIENNEJ POSADZCE
Była to wielka pięcionawowa bazylika zbudowana z cegły czerwonej. Południowo-wschod-
nią jej część odsłonięto w 1973 roku32. W ostatnim sezonie prowadzono badania w jej połud-
niowej części i stwierdzono wejście do bazyliki. Kościół ten, całkowicie rozebrany do poziomu
31 K. Michałowski, Faras. Die Kathedrale aus dem Wiistensand. Ziirich, Cologne 1967, s. 99—100.
32 Jakobielski, Etudes Nubiennes, jw., s. 130—136; Plan Kościoła o Kamiennej Posadzce publikuje
Gartkiewicz, New Outline, jw., il. 4,3.
480
dowli przechodziło szeroką arkadą do południowego naosu. Wysoko zachowane ściany (do
3,15 m) nie wykazują śladów otworów okiennych. Ceramiczna posadzka pomieszczenia była
starannie ułożona w regularnych rzędach.
Południowy naos budowli krzyżowej był oddzielony od naosu centralnego dwukolumno-
wym portykiem o wysokich, bazaltowych bazach oraz trzonach z szarego granitu. Całkowita
wysokość portyku wraz z kapitelami wynosiła około 6,20 m. W trakcie badań stwierdzono
w pobliżu portyku elementy architektoniczne, wykonane w czerwonym granicie (bazy kolumn,
trzony i kapitele). Sugerują one, że ponad portykiem z szarego granitu, mógł się znajdować
portyk górny z czerwonego granitu, o wyskokości około 3,00 m.
Centralny naos Kościoła na Planie Krzyża w Dongoli, o wymiarach 14,40 x 14,00 m, został
odsłonięty w ostatnim sezonie jedynie w jego południowej części. Strop centralnej części budowli
krzyżowej wsparty był na czterech kolumnach, których sposób ustawienia podważa ich orygi-
nalność. Dolne części kolumn w postaci granitowych trzonów zostały głęboko wkopane w zasyp
gruzowy, na którym fundowano budowlę. Na takich ,,bazach" ustawiono następnie kolumny
z czerwonego granitu.
Wewnętrzne ściany budowli były pokryte tynkiem mułowym i wapiennym. Nie stwierdzono
malowideł, ale stopień zachowania tynków nie daje powodów do jednoznacznej interpretacji.
W końcowej fazie istnienia Kościoła na Planie Krzyża, już po jego częściowym zniszczeniu,
całe założenie przebudowano, przystosowując je do pełnienia liturgii codziennej. Wszystkie
nowe konstrukcje wzniesiono w cegle mułowej. We wschodniej części naosu zbudowano prez-
biterium w kształcie równoramiennego krzyża, z ołtarzem pośrodku. Prezbiterium to zostało
odsłonięte w 1969 roku. Przebudowano również zachodnią część założenia, jak również połud-
niowe wejście, które zwężono oraz podwyższono próg. Do przebudowy progu użyto między
innymi fragmentu kapitelu z południowego portyku. Kościół był więc najprawdopodobniej
użytkowany jako częściowa ruina podobnie jak Katedra w Faras31.
KOŚCIÓŁ O KAMIENNEJ POSADZCE
Była to wielka pięcionawowa bazylika zbudowana z cegły czerwonej. Południowo-wschod-
nią jej część odsłonięto w 1973 roku32. W ostatnim sezonie prowadzono badania w jej połud-
niowej części i stwierdzono wejście do bazyliki. Kościół ten, całkowicie rozebrany do poziomu
31 K. Michałowski, Faras. Die Kathedrale aus dem Wiistensand. Ziirich, Cologne 1967, s. 99—100.
32 Jakobielski, Etudes Nubiennes, jw., s. 130—136; Plan Kościoła o Kamiennej Posadzce publikuje
Gartkiewicz, New Outline, jw., il. 4,3.
480