DOI Heft:
Część III. Badania atrybucyjne i technologiczne nad dawnym malarstwem i rysunkiem / Part III. Attribution and Technological Research on Old Master Paintings and Drawings
DOI Artikel:Love, David: Waluta koneserów - o historii dwóch wersji Świętej Rodziny zé świętym Janem Chrzcicielem i świętą Katarzyną Aleksandryjską Gianfrancesca Penniego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.45362#0256
David Love
Waluta koneserów - o historii dwóch
wersji Świętej Rodziny ze świętym
Janem Chrzcicielem i świętą Katarzyną
Aleksandryjską Gianfrancesca Penniego
Odwrocia obrazów potrafią wyjawić niemal tyle, co ich lica1.0 szczególnych losach dzieła z war-
szawskiego Muzeum Narodowego - które przewędrowało przez Mantuę, Londyn, Brukselę,
Wiedeń i Kraków, nim dotarło do Warszawy - zaświadczają nalepki i napisy niewidoczne zazwy-
czaj dla oglądającego2. Badano je już wprawdzie, ale może nie dość szczegółowo, a wszak to one
podpowiadają, jak i dlaczego kolejni właściciele go pożądali i jak wchodzili w jego posiadanie.
Najwcześniejsze dokumentują jego obecność w trzech znamienitych siedemnastowiecznych
kolekcjach i rzucają światło na elitarny „krąg Whitehall” w Londynie - króla Karola I i trzech
spośród jego dworzan3, zapalonych kolekcjonerów i znawców, u których iście dworski rozmach
szedł w parze z samobójczą wręcz nieporadnością w sprawach politycznych - jeden zginął
w zamachu, dwóch publicznie stracono, a ostatni umarł w nędzy na wygnaniu; ich pracowicie
zgromadzone kolekcje dzieł sztuki przeszły w inne ręce.
Mantua przed 1626 rokiem
Historia warszawskiego obrazu zaczyna się w Mantui od sprzedaży większości obrazów i po-
sągów antycznych z ogromnej kolekcji książąt Gonzagów w latach 1627 i 1628 królowi brytyj-
skiemu, Karolowi I (il. 1), który przebił oferty płynące z całej Europy. Kuszące jest skojarzenie
obrazu z przeniesieniem się Giulia Romana do tego miasta w 1524 roku i z wizytą Gianfrancesca
Penniego, którą relacjonował Vasari. Najwcześniejszy zapis dotyczący dzieła pochodzi jednak
z 16 stycznia 1627 roku i znajduje się w inwentarzu spadku po niewypłacalnym VII księciu
Gonzadze, Vincenzu II, który panował w latach 1626-1627: „769. Obraz przedstawiający sie-
dzącą Marię, Pana naszego, św. Jana, św. Józefa i św. Katarzynę, w ozdobnej pozłacanej ramie,
1 Pragnę po raz kolejny wyrazić wdzięczność pracownikom Muzeum Narodowego w Warszawie i in-
nym organizatorom pokazu obrazów oraz uczestnikom seminarium towarzyszącego temu wydarzeniu, a także
dr Francesce del Torre, Davidovi Devereux, dr Sylvii Ferino-Pagden, Rogerowi Howlettowi, dr Ewie Manikowskiej
oraz dr. Davidowi Steelowi za pomoc przy zagadnieniach wymienionych niżej.
2 „Gonzaga, Charles I, Hamilton, Leopold Wilhelm, Imperial, Pope Clement XIV [?], Kaunitz, Potocki col-
lections, National Museum in Warsaw since 1946” - kolejni właściciele wymieniani są w różnych katalogach, ostatnio
zob. Stefania Lapenta, Gonzaga. La Celeste Galleria. Le Raccolte, red. Raffaella Morselli, Milano 2002, s. 176-177.
3 Thomas Howard, 14. hrabia Arundel (1585-1646); George Villiers, i. książę Buckingham (1592-1628);
król Karol I (1600-1649); James Hamilton, 3. markiz (a od 1643 1. książę) Hamilton (1606-1649).
Waluta koneserów - o historii dwóch
wersji Świętej Rodziny ze świętym
Janem Chrzcicielem i świętą Katarzyną
Aleksandryjską Gianfrancesca Penniego
Odwrocia obrazów potrafią wyjawić niemal tyle, co ich lica1.0 szczególnych losach dzieła z war-
szawskiego Muzeum Narodowego - które przewędrowało przez Mantuę, Londyn, Brukselę,
Wiedeń i Kraków, nim dotarło do Warszawy - zaświadczają nalepki i napisy niewidoczne zazwy-
czaj dla oglądającego2. Badano je już wprawdzie, ale może nie dość szczegółowo, a wszak to one
podpowiadają, jak i dlaczego kolejni właściciele go pożądali i jak wchodzili w jego posiadanie.
Najwcześniejsze dokumentują jego obecność w trzech znamienitych siedemnastowiecznych
kolekcjach i rzucają światło na elitarny „krąg Whitehall” w Londynie - króla Karola I i trzech
spośród jego dworzan3, zapalonych kolekcjonerów i znawców, u których iście dworski rozmach
szedł w parze z samobójczą wręcz nieporadnością w sprawach politycznych - jeden zginął
w zamachu, dwóch publicznie stracono, a ostatni umarł w nędzy na wygnaniu; ich pracowicie
zgromadzone kolekcje dzieł sztuki przeszły w inne ręce.
Mantua przed 1626 rokiem
Historia warszawskiego obrazu zaczyna się w Mantui od sprzedaży większości obrazów i po-
sągów antycznych z ogromnej kolekcji książąt Gonzagów w latach 1627 i 1628 królowi brytyj-
skiemu, Karolowi I (il. 1), który przebił oferty płynące z całej Europy. Kuszące jest skojarzenie
obrazu z przeniesieniem się Giulia Romana do tego miasta w 1524 roku i z wizytą Gianfrancesca
Penniego, którą relacjonował Vasari. Najwcześniejszy zapis dotyczący dzieła pochodzi jednak
z 16 stycznia 1627 roku i znajduje się w inwentarzu spadku po niewypłacalnym VII księciu
Gonzadze, Vincenzu II, który panował w latach 1626-1627: „769. Obraz przedstawiający sie-
dzącą Marię, Pana naszego, św. Jana, św. Józefa i św. Katarzynę, w ozdobnej pozłacanej ramie,
1 Pragnę po raz kolejny wyrazić wdzięczność pracownikom Muzeum Narodowego w Warszawie i in-
nym organizatorom pokazu obrazów oraz uczestnikom seminarium towarzyszącego temu wydarzeniu, a także
dr Francesce del Torre, Davidovi Devereux, dr Sylvii Ferino-Pagden, Rogerowi Howlettowi, dr Ewie Manikowskiej
oraz dr. Davidowi Steelowi za pomoc przy zagadnieniach wymienionych niżej.
2 „Gonzaga, Charles I, Hamilton, Leopold Wilhelm, Imperial, Pope Clement XIV [?], Kaunitz, Potocki col-
lections, National Museum in Warsaw since 1946” - kolejni właściciele wymieniani są w różnych katalogach, ostatnio
zob. Stefania Lapenta, Gonzaga. La Celeste Galleria. Le Raccolte, red. Raffaella Morselli, Milano 2002, s. 176-177.
3 Thomas Howard, 14. hrabia Arundel (1585-1646); George Villiers, i. książę Buckingham (1592-1628);
król Karol I (1600-1649); James Hamilton, 3. markiz (a od 1643 1. książę) Hamilton (1606-1649).