Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (19.2010)

Twórczość głogowskiego rzeźbiarza Johanna Pola. „Destrukcja mitu”

33

jące się na obu pomnikach nagrobnych autorstwa
Pola banderole na podpisy herbów nie mają analo-
gii ani w Sadach, ani w Szczepanowie, podobnie jak
daleko posunięta dekoracyjność ornamentalna stro-
ju oraz bardzo charakterystyczne typy twarzy. Na-
leży jednak wspomnieć, że banderole pojawiają się
(chociaż w nieco innej funkcji) w dziełach legnic-
kich zarówno Rischa (epitafium Burgharta Mat-
theusa i Waldburgii z domu Person), jak i u Mistrza
Pomnika Sacków (epitafium Georga Thilo i Danie-
la Thalwenceliusa)58.
Trudno rozstrzygnąć, czyjohann Pol i Mistrz Po-
mnika Sacków ze sobą współpracowali, a jeśli tak, to
na jakich zasadach. Niewątpliwie obaj pozostawali
pod wpływem twórczości Johannesa Rischa. Może
kształcili się w jego warsztacie, może tylko dla niego
pracowali przez jakiś czas?
Wydaje się, że wspomniany powyżej portal pocho-
dzący z legnickiej kamienicy w Rynku 1 również
wpłynął na rodzaj dekoracji zastosowanej przez Pola
w portalu przy ul. Legnickiej 3 wjaworze. Porówna-
nie ornamentyki obu dzieł wskazuje, że Pol nie mógł
odebrać nauki u autora tego portalu, chociaż stosu-
jąc swój indywidualny język stylistyczny, wzorował
się najwyraźniej na jego rozwiązaniach. Dekoracja
tego portalu - jak już wspomniano - wykazuje też
pewne cechy wspólne z legnicką kazalnicą Caspara


25. Anonimowe epitafium w kościele św. Marcina wjaworze, ok.
1615. Fot. Justyna Reczuch.

Bergera. Zapewne wpłynęło to na próby powiązania
Johanna Pola zarówno z tym portalem, jak i z warsz-
tatem Bergera, którego dzieło miał kontynuować59.
Jednakże w pracach Pola brakuje formalnostylistycz-
nych związków z rzeźbą Bergera. Poza tym nie jest
raczej możliwe, żebyjohann Pol mógł kształcić się
u mistrza działającego tylko do roku 1595.
Wydaje się, że — podobnie jak legnicki por-
tal - znajdujące się na południowej ścianie prezbi-
terium kościoła św. Marcina w Jaworze anonimo-
we epitafium mogło się stać inspiracją dla Johanna
Pola (il. 25)60. Najprawdopodobniej nieprzypadkowo
przedstawienia półaniołów w obramieniu tego epita-
fium są zbieżne pod względem formalnym z uszaka-
mi południowego portalu w tym kościele, wykona-
nego przez omawianego rzeźbiarza. Stylistyka i wy-
soki poziom artystyczny epitafium wyklucza autor-
stwo Pola (trudno natomiast mówić o współpracy
przy wykonywaniu tak małego dzieła). Niemniej
jednak związek formalny jest tu wyraźny. W oparciu
o przykład tego epitafium i portalu pochodzącego
z Rynku 1 w Legnicy można nawet wysnuć wnio-
sek, iż Pol poszukiwał nowych rozwiązań, wzorując
się na znanych mu dziełach.
Po tym, jak odkryto sygnatury legnickiego mistrza
Martina Pohla i jego twórczość stała się uchwytna,
próbowano widzieć w noszącym to samo nazwisko
Johanniejego następcę, nie wykluczając również ich
pokrewieństwa61. Nie ma jednak żadnych dowodów
na to, że z Martinem Pohlem łączyły go więzy
rodzinne. Gdyby jednak tak było, wówczas byłby
zapewne związany z jego warsztatem, a może nawet
prowadziłby go po śmierci Martina w 1608 r. Jednak
prace głogowskiego rzeźbiarza nie wykazują więk-
szych związków z dziełami Martina Pohla. Ewentu-
alne zbieżności mogą wynikać ze wspólnych zależ-
ności formalnostylistycznych od twórczości Johan-
nesa Rischa62.
W literaturze przedmiotu pojawiały się propo-
zycje wiązania twórczości Pola z rzeźbą południo-
woniemiecką63. Jednak w jego dziele nie pojawia się
nic, czego nie mógłby wynieść ze środowiska legnic-
kiego.
Johann Pol był rzeźbiarzem co prawda głogow-
skim, ale niewątpliwie kontynuatorem bogactwa
ornamentalnego znanego z dzieł Johannesa Rischa.
Nie stanowiąc konkurencji artystycznej dla Rischa,
wrażliwy na wręcz jubilerskie bogactwo ornamental-
ne, tworzył dzieła niezwykle dekoracyjne. Jednakże
znaczenie jego twórczości dla rozwoju rzeźby