Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (19.2010)

34

Aleksandra Bek-Koreń

legnickiej nie okazało się aż tak duże, jak wcze-
śniej zakładano w literaturze przedmiotu. W za-
sadzie można uznać, że Pol współtworzył bogatą

mozaikę rzeźbiarskiego środowiska legnickiego, ale
nie wyznaczał jej głównych akcentów, a jego działal-
ność zakończyła się w latach 20. XVII wieku.

PRZYPISY
1 Artykuł jest częścią rozprawy doktorskiej napisanej pod kierun-
kiem prof dr. hab. Jana Harasimowicza w Instytucie Historii
Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego. A. Bek, Rzeźba kamienna
lat 1560-1650 w środowisku artystycznym Legnicy, Wrocław 2004,
mps w bibliotece IHS UWr.
2 K. Bimler stosował wersję nazwiska „Pol (Poll)”; K. Bimler, Pol,
Johann (hasło), [w:] Allgemeines Lexikon der bildenden Kiinstler von
derAntike bis zur Gegenwart, unter Mitwirkung von 300 Fachgelehrten
des In- und Auslandes, red. U. Thieme, F. Becker, Bd. 27, Leipzig
1933, s. 199; K. Bimler, Die schlesische Renaissanceplastik, Breslau
1934, s. 154. Natomiast Buchwald przyjął wersję „Pohl”;
C. Buchwald, Schlossportal und Grabdenkmaler der Kirche in
Mondschiitz, „Schlesiens Vorzeit im Bild und Schrift“, N.F., III,
1904, s. 102. W niniejszej pracy zdecydowaliśmy się stosować
wersję „Pol”, ponieważ taka forma zapisu nazwiska widnieje w
czytelnej do dnia dzisiejszego inskrypcji na portalu w Osetnie
Wielkim, podczas gdy podpis na portalu w Mojęcicach jest
prawie zatarty (tam nazwisko w wersji „Poll”).
3 Możliwość powiększenia dorobku Pola sugerował już Bimler.
Badacz ten pisał, że Polowi „można przypisać kilka epitafiów”,
trudno jednak stwierdzić, które z dolnośląskich dzieł miał na
myśli. Wiadomo także, że nie była mu znana sygnatura umiesz-
czona na podwieszeniu strzegomskiego epitafium. K. Bimler,
Pol, Johann (hasło), s. 199.
4 K. Bimler, Pol,Johann (hasło), s. 199, orazPoll, Johann (hasło nie-
sygnowane), [w:] Allgemeines Lexikon..., Bd. 27, s. 209.
5 Już Buchwald sygnalizował, że dostarczona mu - tuż przed pu-
blikacją artykułu - fotografia pozwala sądzić, iż portal w Oset-
nie Wielkim jest dziełem Pola. Za Buchwaldem portal z Polem
powiązał Bimler. Jednak dopiero J. Harasimowicz odnotował
istnienie sygnatury i tym samym jednoznacznie określił jego
autorstwo; C. Buchwald, op. cit., s. 102; K. Bimler, Die schlesische
Renaissanceplastik, s. 156; J. Harasimowicz, Marcin Pohl - niezna-
ny rzeźbiarz sląski z początku XVII wieku, „Roczniki Sztuki Ślą-
skiej”,^ 1986, s. 93.
6 Jeszcze w 1957 r. na krawędziach gzymsu koronującego, na
osiach kolumn znajdowały się figury kobiece z instrumentami
muzycznymi (yiolone i lutnią), jednak już w 1960 r. nie odnoto-
wano ich w karcie inwentaryzacyjnej - wówczas jedna z nich
(figura z uiolone') znajdowała się w kaplicy przy murze miejsco-
wego kościoła. A. Bek, op. cit., katalog, s. 188-189.
7 Inskrypcja cytowana według przekazu Buchwalda. Fragmenta-
rycznie zachowany napis brzmi: „[...]/ [...]/ GroB gloge / Ano
Chr/ 1620”. Inskrypcja według Lutscha: „Johann Poll Burger
und Bilthauer GroB Glogau 1620“.
Symetrycznie, w niszy za kolumną po prawej stronie
pierwotnie znajdował się napis dotyczący historii dworu: „Nach
zweyfeltigem einfal dises Hauses so ein Maurer zur lignitz
vorwarloset Hat dises Haus wider von Newen fundiret und
aufgebaut Antonj Fodige burger und Maurer in Sommerfeldt“
(według Buchwalda, przekazuje go także Lutsch). H. Lutsch,
Yerzeichnis der Kunstdenkmaler der Prouinz Schlesien, Bd. 2: Die
Kunstdenkmaler der Landkreise des Reg.-Bezirks Breslau, Breslau
1889, s. 622-623; C. Buchwald, op. cit., s. 101-102, tab. IV s. 100
i il. s. 108.
8 Przynajmniej do 1984 r. na osiach kolumn znajdowały się peł-
noplastyczne figury personifikacji - po lewej Męstwa z kolum-
ną, po prawej Nadziei. Pierwotnie portal był ujęty płaskorzeź-
bionymi personifikacjami Umiarkowania z dzbanem i kielichem

oraz Sprawiedliwos'ci z mieczem, które w 1824 r. przeniesiono
na policzki schodów elewacji ogrodowej, w 1964 r. odnotowa-
no, że są składowane luzem w północnym ganku dworu, a już
w 1976 stwierdzono ich brak. W 1872 r. portal przemalowano
- elementy rzeźbiarskie uzyskały barwę niebieską, tło czerwo-
ną. A. Bek, op. cit., katalog, s. 189-191. Por.: G. Schallehn, Alte
Geschichte iiber Mondschiitz und seine Bewohner, „Heimatblatter
des Kreises Wohlau“, V, 1922, s. 39-40; K. Bimler, Die schlesische
Renaissanceplastik, s. 154, il. 67; W. Ptaszyński, Studium historycz-
no-architektoniczne dworu w Mojęcicach, gm. Wołów, Wrocław 1984,
mps w archiwum Wojewódzkiego Oddziału Służby Ochrony
Zabytków we Wrocławiu, s. 2-4, 25-27, 38-41, il. 5-6, 25-37;
M. Bury, Epitafium Georga Rudolpha von Zedlitz w kos'cieleparafial-
nym w Brzegu Głogowskim, praca magisterska napisana w Insty-
tucie Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego pod kierun-
kiem prof. dr. hab. M. Zlata, Wrocław 1985, mps w bibliotece
IHS UWr., s. 70-71, 72, il. 50-51.
9 Nie licząc sygnatury na wspomnianym już epitafium w Strze-
gomiu, której skojarzenie z Polem okazało się błędne. Na ten
temat poniżej.
10 C. Buchwald, op. cit., s. 102.
11 K. Bimler, Die schlesische Renaissanceplastik, s. 154.
12 A. Bek, op. cit., katalog, s. 191-195.
13 Por.: H. Lutsch, Yerzeichnis der Kunstdenkmaler..., Bd. 2, s. 622-
623; idem, Yerzeichnis der Kunstdenkmaler..., Bd. 3: Die Kunst-
denkmaler der Landkreise des Reg.-Bezirks Liegnitz, Breslau 1891,
s. 40-41; idem, Bilderwerk schlesischer Kunstdenkmaler, Breslau
1903, s. 192, 203, 208, tab. 109, 3; C. Buchwald, op. cit., s. 102;
K. Bimler, Die schlesische Renaissanceplastik, s. 156; M. Bury, op.
cit., s. 70, 72, il. 48; fotografia archiwalna odnotowująca stan
pierwotny zabytku w fototece Herder-Institut w Marburgu,
sygn. 3000/16, także 52113.
14 Czas powstania określono na podstawie podobieństwa
formalnego do inskrypcyjnie datowanego portalu
głogowskiego. Por.: H. Lutsch, Yerzeichnis der Kunstdenkmaler...,
Bd. 3, s. 403; idem, Bilderwerk..., s. 90, 192, 203, 208, tab. 88, 2;
O. Koischwitz, Jauer. Ein Wegweiser durch die Heimat und ihre
Geschichte, Jauer 1930, s. 52, fot. s. 53; K. Bimler, Die schlesische
Renaissanceplastik, s. 156; J. Harasimowicz, Sztuka protestancka
na Śląsku w latach 1520-1650, Wrocław 1984, rozprawa
doktorska napisana w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu
Wrocławskiego pod kierunkiem prof. dr. hab. M. Zlata, mps
w bibliotece IHS UWr., s. 246, 247, il. 21; M. Bury, op. cit.,
s. 69. Fotografia znajduje się w fototece Herder-Institut
w Marburgu, sygn. 2405/4, a także w K. E. O. Fritsch (Hrsg.),
Denkmaler der deutscher Renaissance, Berlin 1891.
15 Na podobieństwo stylistyczne obu portali jaworskich zwrócił
uwagę już Lutsch. Natomiast na tego rodzaju zbieżności z por-
talem mojęcickim wskazał Buchwald, a następnie Bimler, ten
ostatni powiązał realizacje z Johannem Polem. Portal datowa-
ny w oparciu o analizę porównawczą z realizacjami Pola dato-
wanymi inskrypcyjnie. Rudolf Stein datował go na rok 1610.
Por.: H. Lutsch, Yerzeichnis der Kunstdenkmaler, Bd. 3, s. 408;
idem, Bilderwerk ..., s. 192, 203, 208, Taf. 110, 3; C. Buchwald,
op. cit., s. 102; O. Koischwitz, op. cit., s. 34, fot. s. 34; K. Bimler,
Die schlesische Renaissanceplastik, s. 156; R. Stein, Das Biirgerhaus
in Schlesien, Tiibingen 1966 (Das Deutsche Biirgerhaus, Bd. 7),
s. 38; M. Bury, op. cit., s. 69-70, il. 47; A. Kwiecień, Portale do-
mów mieszczańskich na Śląsku - 1520-1650, Wrocław 1988, praca