Muzeum Narodowe <Breslau> [Editor]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Editor]: Roczniki Sztuki Śląskiej (19.2010)

Twórczość głogowskiego rzeźbiarza Johanna Pola. „Destrukcja mitu:

35

magisterska napisana w Instytucie Historii Sztuki Uniwersyte-
tu Wrocławskiego pod kierunkiem prof dr. hab. M. Zlata, mps
w bibliotece IHS UWr., s. 29, 53.
Fotografia portalu w fototece Herder-Institut w Marburgu,
sygn. 2401/11.
16 Już Bimler wskazał na podobieństwo kapiteli portalu mojęcic-
kiego i jaworskiego przy ul. Legnickiej 3. K. Bimler, Die schlesi-
sche Renaissanceplastik, s. 156.
17 Siedziska tego typu znajdowały się prawdopodobnie także
w portalu Rynek 26 w Głogowie - brakowało ich już w 1903 r.;
por. H. Lutsch, Bilderwerk ..., Taf 109, 3.
18 Na podobieństwo tych motywów w portalu w Mojęcicach
i przy ul. Legnickiej 3 w Jaworze wskazywał już Bimler;
K. Bimler, Die schlesische Renaissanceplastik, s. 156.
19 Bimler zwrócił po raz pierwszy uwagę na motywy zwierząt
wplecione w dekorację tego portalu; K. Bimler, Die schlesische
Renaissanceplastik, s. 154.
20 Taką formę ornamentu można określić jako tzw. Schweifwerk.
Por. G. Irmscher, Das Schweifwerk. Untersuchungen zu einem
Ornamenttypus der Zeit um 1600 im Beriech ornamentaler Korlage-
blatter, Inaugural-Dissertation zur Erlangung des Doktorgrades
der Philosophischen Fakultat der Universitat zu Koln, Koln
1978.
21 Bimler określił ten ornament jako „zuchwało wyciągnięty Roll-
werck, gubiący podłoże i tworzący eliptyczne linie”, wspomniał
także, iż jest on przygotowaniem do kształtowania ornamen-
tu chrząstkowego; K. Bimler, Die schlesische Renaissanceplastik,
s. 154.
22 Bimler ocenił anatomię geniuszy śmierci w portalu moję-
cickim jako słabą i dostrzegł podobieństwo z przedstawienia-
mi tego rodzaju w portalu przy ul. Legnickiej 3 w Jaworze.
K. Bimler, Die schlesische Renaissanceplastik, s. 154, 156.
23 Por.: H. Lutsch, Verzeichnis der Kunstdenkmaler..., Bd. 3, s. 48;
H. Hoffmann, Die katholischen Kirchen des Landkreis Glogau,
Breslau 1937, s. 69-70. Fotografie w fototece Herder-Institut
w Marburgu, sygn. nr 6444; nr 85701 (stan obecny).
24 Całopostaciowe płyty nagrobne Adama von Kittlitz i jego pierw-
szej żony z domu von Glaubitz są dziełem anonimowego warsz-
tatu najprawdopodobniej z pobliskiego Głogowa, podobnie jak
większość, zbieżnych stylistycznie, płyt nagrobnych znajdujących
się zarówno w kruchcie północnej, jak i na zewnętrznych ścianach
kościoła. Datę śmierci Heleny z domu von Lest, która umożliwi-
ła dosyć dokładne datowanie pomnika nagrobnego Kittlitzów, po-
daje Hoffmann. H. Hoffmann, op. cit., s. 69.
25 Por.: H. Lutsch, Kerzeichnis der Kunstdenkmaler..., Bd. 3, s. 48;
H. Hoffmann, op. cit., s. 70. Fotografia archiwalna (F. Mielert)
w fototece Herder-Institut w Marburgu, sygn. 85701.
26 Por.: H. Lutsch, Verzeichnis der Kunstdenkmaler..., Bd. 3, s. 555,
J. Bachmiński, Bolesławiec, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970,
s. 92-95; A. Bober, Bolesławiec. Przewodnik jubileuszowy, Bole-
sławiec 2001, s. 11; M. Olczak, Bolesławiec. Przewodnik historycz-
ny, Jelenia Góra 1998, s. 44.
27 Por.: H. Hoffmann, Die Kirchen in Striegau, Breslau 1937, s. 28;
W. Wyrwa, Obiekty sakralne Strzegomia, Wrocław 1996, s. 87.
Hoffmann cytuje inskrypcję, która wówczas już była znacznie
uszkodzona (obecnie bardzo słabo czytelna): „Martin Senft-
leben in der Alten Striegaw hat seiner lieben Hausfraw He-
lena Rabin, mit welcher er eine fridsame und fruchtbare Ehe
25 Jahre besessen, [...] 1624 den Zehnten April ihres Alters
44 Jahr in ihren Christenberuf selig verschieden und dann ihr
1626 [...] seines Alters 52 Jahr [...] gefolget [...] dieseTafel auf-
richten lassen“, poniżej znajduje się cytat biblijny (1J 1, 7).
28 Podpis umieszczony na podwieszeniu epitafium, ponad ogra-
niczającymje dołem gzymsem, odnalazł Harasimowicz; J. Ha-
rasimowicz, Morsjanua uitae. Śląskie epitafia i nagrobki wieku re-

formacji, Wrocław 1992 (Acta Universitatis Wratislaviensis No
1098, Historia Sztuki III), s. 93, przyp. 331.
Inicjał „I” został odczytany jako „Johann”, dwie ostanie litery po-
zostają nierozszyfrowane, mogą być inicjałami współpracownika,
możliwe też, że jest to skrócony zapis słowa „Bildhauer”.
29 Już Bimler wspomniał o kilku epitafiach, które można z Polem
łączyć; K. Bimler, Pol, Johann (hasło), s. 199.
30 Kartoteka E. Hintzego złożona z rękopiśmiennych fiszek z wy-
pisami z archiwów śląskich znajduje się w Dziale Dokumen-
tów Muzeum Narodowego we Wrocławiu. Interesujący nas
wypis brzmi: „Pohl, Joachim, Bildhauer in Striegau u Frau
Ursula taufen Anna 8. III. 1624 / Joachim 22. Oktober 1625 /
Kath. Pfk. Striegau”.
31 Nazwiska „Pol, czy Pohl”-jak dowodzą tego m.in. księgi ko-
ścioła św. św. Piotra i Pawła w Legnicy w odniesieniu do rzeź-
biarza legnickiego Martina Pohla - były wówczas bardzo do-
wolnie zapisywane.
Za wcześniejsze dzieło Joachima Pola - a może warsztatu,
w którym się kształcił - można uznać epitafium znajdujące
się na murze przykościelnym kościoła św. św. Piotra i Pawła
w Strzegomiu (strona zachodnia). Epitafium zostało wtórnie
zestawione i zubożone o niektóre elementy (?), jego górna
część pochodzi prawdopodobnie z innego dzieła, dwie czę-
ści dolne można natomiast powiązać ze wspomnianym rzeź-
biarzem. Zdaje się o tym świadczyć m.in. zastosowanie mo-
tywu kulisowej niszy utworzonej przez uskrzydlone główki
anielskie, a także sposób przedstawienia klęczących upamięt-
nionych, natomiast struktura i ornamentyka zupełnie odbie-
gają od epitafium Senftlebenów Na podstawie mocno skoro-
dowanych, wypukłych medalionów z inskrypcją upamiętnia-
jącą (jeszcze ok. 2000 r. na miejscu znajdował się medalion
z inskrypcją dotyczącą małżonka) można ustalić, że epitafium
upamiętnia zmarłego w 1617 r. HanBa Somet[...]asch (?) i je-
go żonę [...] hangę z domu Kumicht (?). Data jej śmierci nie
została odkuta, można więc przyjąć, że epitafium powstało po
1617 r. i zostało przez nią ufundowane.
32 J. Harasimowicz, Mors janua uitae..., s. 92-93.
33 Epitafium Caspara von Stosch w Czerninie powstało z funda-
cji trzech synów zmarłego: Davida-Gotfrida, Alexandra i Bal-
thasara-Fridrica, pomiędzy 1627 a 1642 r. - datami śmierci
upamiętnionego i jednego z fundatorów - Davida-Gotfrida.
Por.: H. Lutsch, Kerzeichnis der Kunstdenkmaler..., Bd. 2, s. 669;
B. Baranowska, Epitafia rodziny uon Stosch w Czerninie, Wro-
cław 1973, praca magisterska napisana w Instytucie Historii
Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego pod kier. prof. dr. hab.
M. Zlata, mps w bibliotece IHS UWr., s. 71-77, il. 34-37;
M. Bury, op. cit., s. 73, 74-75; J. Harasimowicz, Mors janua ui-
tae ..., s. 92-93.
Epitafium w Grębocicach powstało z fundacji małżonków
zmarłego rodzeństwa (daty ich śmierci nie zostały odkute),
po 1634 r., czyli po dacie śmierci Barbary von Miitzschel-
nitz z domu von Loss (jej brat Hans upamiętniony w tym sa-
mym epitafium zmarł w 1631 r.). Epitafium jest umieszczone
za ołtarzem na ścianie wschodniej prezbiterium, co w znacz-
nym stopniu ogranicza możliwość jego sfotografowania.
Por.: H. Lutsch, Verzeichnis der Kunstdenkmaler..., Bd. 3, s. 44;
H. Hoffmann, Die katholischen Kirchen..., s. 47-49; J. Harasimo-
wicz, Morsjanua uitae..., s. 78-79 (przyp. 262), 92-93, 155.
34 Dzieło wykonano po 1637 r., czyli po dacie śmierci upamięt-
nionego. Por.: H. Lutsch, KerzeichnisderKunstdenkmaler..., Bd. 3,
s. 56; H. Hoffmann, Die katholischen Kirchen..., s. 38; J. Harasi-
mowicz, Morsjanua uitae..., s. 93.
35 Epitafium Wenzela von Zedlitz zostało ufundowane przez
jego syna - Hansa Christofa w 1624 r. Na to, że mamy do
czynienia z epitafium, wskazuje inskrypcja upamiętniająca.
Por. H. Lutsch, Verzeichnis der Kunstdenkmaler..., Bd. 3, s. 56;
H. Hoffmann, Die katholischen Kirchen..., s. 37-38; J. Harasimo-
wicz, Morsjanua uitae..., s. 92-93.