Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (19.2010)

Christian Johann Bendeler (1688-1728) i wrocławskie kolekcje malarstwa doby późnego baroku

43

Niestety, z tego licznego zbioru pejzażowych
obrazów i rysunków Bendelera, jaki za czasów
Gomolcky’ego i Kundmanna znajdował się we
wrocławskich kolekcjach, do dzisiejszego dnia
zachowała się tylko niewielka cząstka. Jeszcze przed
II wojną światową na terenie Śląska przechowywa-
nych było dziesięć obrazów pejzażowych artysty.
Gliwickie Oberschlesisches Museum posiadało
znakomity zbiór aż ośmiu pejzaży Bendelera, które
- sądząc po liczbie obrazów oraz ich wrocławskiej
proweniencji - mogły pochodzić ze słynnej kolek-
cji Stenzela14. Zbiór ten tworzyły dwa niewielkie
pejzaże (oba o wymiarach 21 x 14 cm) malowane
na miedzianej blasze oraz sześć większych obrazów
olejnych wykonanych na płótnie. Jak wynika z opisu
Franza Heinevettera, dwa obrazy malowane na
blasze tworzyły jeden zespół i ukazywały podobne
krajobrazy wypełnione zróżnicowanymi partiami
drzew, spomiędzy których wyłaniała się zamkowa
wieża, na pierwszym planie pojawiał się ludzki
sztafaż, a w tle błyszczało jezioro, płynęła rzeka oraz
strumień przechodzący w wodospad. Dwa pierwsze

obrazy olejne, sygnowane i datowane na rok 1718,
przedstawiały słoneczny, górski krajobraz z myśli-
wym oraz zimowy pejzaż rozjaśniony blaskiem księ-
życa15. Pozostałe cztery obrazy, sygnowane i dato-
wane na 1720 r., ukazywały teatr na wolnym powie-
trzu nad rzeką na tle wiejskich zabudowań, widok
potężnego średniowiecznego zamku z wiejskim
weselem na pierwszym planie, górzysty pejzaż z bo-
gatym ludzkim sztafażem i obeliskiem oraz tęczą
w tle (il. 1) oraz górzysty pejzaż z sarkofagiem i wi-
dokiem miejscowości nad brzegiem jeziora w tle.
Dwa kolejne obrazy Bendelera posiadało wrocław-
skie Schlesisches Museum der bildenden Kunste.
Jak wynika z opisu zamieszczonego w muzealnym
katalogu, pierwszy obraz ukazywał leśny krajobraz
z widokiem gór w tle, z bogatym ludzkim sztafażem
oraz przedstawieniem stada jeleni i saren na łące.
Natomiast drugi obraz stanowił pendant do pierw-
szego. Oba posiadały identyczne wymiary: 31 x 41
cm16.
W 1945 r. zaginęło bez śladu aż pięć obrazów
z przedwojennych śląskich kolekcji. Jedynym

1. Christian Johann Bendeler, Pejzaż z tęczą, 1720, olej, płótno, zaginiony. Reprod. wg F. Heinevetter,Jo/iann Christian Bendeler, ein ver-
gessenerMaler, „Gleiwitzer Jahrbuch“, 1928, s. 225—229, tabl. XIX.