DOI issue:
Zbiory Muzeum Narodowego we Wrocławiu
DOI article:Korżel-Kraśna, Małgorzata: Drewniane obudowy zegarów z XVIII i początku XIX wieku na Śląsku: wybrane przykłady
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.48106#0227
Drewniane obudowy zegarów w XVIII i na początku XIX wieku na Śląsku
223
8. Jean Baptiste Alber Baillon, Johann Melchior Kambly, zegar
kartoniera, 1746-1753. Reprod. wg „Deutsche Uhrmacher- Zei-
tung”, 1928, Nr. 9, s. 156.
różnego typu w oryginalnych i artystycznych obu-
dowach. Potwierdza to fakt, że jego autorstwa zegar
kaflowy znajdował się w zbiorach Schlesisches Mu-
seum fur Kunstgewerbe und Altertumer (Śląskiego
Muzeum Przemysłu Artystycznego i Starożytności)
w przedwojennym Wrocławiu41.
Do bardzo rozpowszechnionych w Europie tech-
nik dekorowania szaf zegarów podłogowych należała
imitacja laki dalekowschodniej (chinoiserie). Pojawiła
się ona w Anglii na początku XVII wieku, a rozpo-
wszechniła się na kontynencie europejskim w wie-
ku XVIII. Brak jest informacji o zegarach w ten spo-
sób zdobionych na Śląsku, choć wpływy tego wzor-
nictwa odnajdziemy w meblarstwie regionu42. Być
może miejscowej produkcji był znajdujący się daw-
niej w pałacu w Iławie zegar szafowo-podłogowy
dekorowany laką, który widnieje na dawnej fotogra-
fii wnętrz tej budowli43. Szlachta i mieszczanie śląscy
w XVIII wieku chętnie podróżowali, przywożąc ze
swoich wypraw liczne towary i pamiątki44. Wymie-
niony zegar mógł być nabyty właśnie tą drogą.
Otwartość mieszkańców Śląska na świat oraz no-
winki sprawiła, że czasomierze stały się ważnym
elementem wyposażenia ich domów. Przypusz-
czalnie najmodniejsze w XVIII wieku zegary szafo-
wo-podłogowe, używane były tam powszechnie już
w 2. połowie stulecia45.
Wzorem do naśladowania w wystroju wnętrz
była w owym czasie dla Ślązaków rezydencja Fry-
deryka II Wielkiego we Wrocławiu, przebudowana
w latach 1752-1753, gdzie znajdowały się liczne cza-
somierze. Do najoryginalniejszych należał zegar ro-
kokowy z kartonierą, wykonany w latach 1746-1753
przez Jeana Baptiste Albera Baillona i Johanna Mel-
chiora Kambly46, obecnie przechowywany w zbio-
rach Muzeum Narodowego w Warszawie47 (ił. 8).
Kambly, nadał oprawie zegara formę dwóch ko-
mód ustawionych na sobie: dolnej trzyszufladowej
i górnej czteroszufladowej48. Innymi autorami mebli
królewskich byli bracia Spindlerowie, i ich projek-
tu zegar szafowo-podłogowy także stanowił ozdobę
pałacu we Wrocławiu. Wykonany został w ostatniej
ćwierci XVIII wieku, z szafą malowaną na biało i de-
korowaną złoconymi reliefami49.
Obok najbardziej popularnych zegarów szafowo-
podłogowych na Śląsku w XVIII wieku można było
spotkać inne typy zegarów w okazałych oprawach
drewnianych. Były to głównie zegary grające (Sing-
uhr)50. Najokazalszy został wykonany przez stola-
rza Hermanna Jacoba51 w latach 1784-1797 w Bo-
lesławcu52 (ił. 9). Forma obudowy nawiązywała do
architektonicznego dwukondygnacyjnego ołtarza53.
W pierwszej kondygnacji oprawy - na froncie z wy-
sokim cokołem, flankowanym po bokach kolumna-
mi dźwigającymi belkowanie - umieszczona była we
wnęce scena Ukrzyżowania. W drugiej kondygna-
cji, ujętej po bokach filarami, front był przesunięty
do tyłu, zwieńczony trójkątnym tympanonem oraz
pełnoplastycznymi wazami. Oprawa zegara wyko-
223
8. Jean Baptiste Alber Baillon, Johann Melchior Kambly, zegar
kartoniera, 1746-1753. Reprod. wg „Deutsche Uhrmacher- Zei-
tung”, 1928, Nr. 9, s. 156.
różnego typu w oryginalnych i artystycznych obu-
dowach. Potwierdza to fakt, że jego autorstwa zegar
kaflowy znajdował się w zbiorach Schlesisches Mu-
seum fur Kunstgewerbe und Altertumer (Śląskiego
Muzeum Przemysłu Artystycznego i Starożytności)
w przedwojennym Wrocławiu41.
Do bardzo rozpowszechnionych w Europie tech-
nik dekorowania szaf zegarów podłogowych należała
imitacja laki dalekowschodniej (chinoiserie). Pojawiła
się ona w Anglii na początku XVII wieku, a rozpo-
wszechniła się na kontynencie europejskim w wie-
ku XVIII. Brak jest informacji o zegarach w ten spo-
sób zdobionych na Śląsku, choć wpływy tego wzor-
nictwa odnajdziemy w meblarstwie regionu42. Być
może miejscowej produkcji był znajdujący się daw-
niej w pałacu w Iławie zegar szafowo-podłogowy
dekorowany laką, który widnieje na dawnej fotogra-
fii wnętrz tej budowli43. Szlachta i mieszczanie śląscy
w XVIII wieku chętnie podróżowali, przywożąc ze
swoich wypraw liczne towary i pamiątki44. Wymie-
niony zegar mógł być nabyty właśnie tą drogą.
Otwartość mieszkańców Śląska na świat oraz no-
winki sprawiła, że czasomierze stały się ważnym
elementem wyposażenia ich domów. Przypusz-
czalnie najmodniejsze w XVIII wieku zegary szafo-
wo-podłogowe, używane były tam powszechnie już
w 2. połowie stulecia45.
Wzorem do naśladowania w wystroju wnętrz
była w owym czasie dla Ślązaków rezydencja Fry-
deryka II Wielkiego we Wrocławiu, przebudowana
w latach 1752-1753, gdzie znajdowały się liczne cza-
somierze. Do najoryginalniejszych należał zegar ro-
kokowy z kartonierą, wykonany w latach 1746-1753
przez Jeana Baptiste Albera Baillona i Johanna Mel-
chiora Kambly46, obecnie przechowywany w zbio-
rach Muzeum Narodowego w Warszawie47 (ił. 8).
Kambly, nadał oprawie zegara formę dwóch ko-
mód ustawionych na sobie: dolnej trzyszufladowej
i górnej czteroszufladowej48. Innymi autorami mebli
królewskich byli bracia Spindlerowie, i ich projek-
tu zegar szafowo-podłogowy także stanowił ozdobę
pałacu we Wrocławiu. Wykonany został w ostatniej
ćwierci XVIII wieku, z szafą malowaną na biało i de-
korowaną złoconymi reliefami49.
Obok najbardziej popularnych zegarów szafowo-
podłogowych na Śląsku w XVIII wieku można było
spotkać inne typy zegarów w okazałych oprawach
drewnianych. Były to głównie zegary grające (Sing-
uhr)50. Najokazalszy został wykonany przez stola-
rza Hermanna Jacoba51 w latach 1784-1797 w Bo-
lesławcu52 (ił. 9). Forma obudowy nawiązywała do
architektonicznego dwukondygnacyjnego ołtarza53.
W pierwszej kondygnacji oprawy - na froncie z wy-
sokim cokołem, flankowanym po bokach kolumna-
mi dźwigającymi belkowanie - umieszczona była we
wnęce scena Ukrzyżowania. W drugiej kondygna-
cji, ujętej po bokach filarami, front był przesunięty
do tyłu, zwieńczony trójkątnym tympanonem oraz
pełnoplastycznymi wazami. Oprawa zegara wyko-