DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Gromadzki, Jan: Iluminowane księgi liturgiczne z kościoła farnego św. Marii Magdaleny we Wrocławiu: (ze szczególnym uwzględnieniem najstarszych, z około połowy XIV w.)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48107#0015
Iluminowane księgi liturgiczne z kościoła farnego św. Marii Magdaleny we Wrocławiu
11
2. Mszał (speciale) z kolegiaty w Głogowie, ok. 1340, Ukrzyżowanie
w kanonie. BUWr. OR, sygn. I F 375, £ lOra. Fot. J. Gromadzki.
3. Mszał wielki z kolegiaty w Otmuchowie, ok. 1340-1350.
BUWr. OR, sygn. I F 358, £ 112v. Fot. J. Gromadzki.
co dowodzi sporego zróżnicowania ówczesnego
środowiska iluminatorów. Podobne zróżnicowanie
można zaobserwować także w sztuce austriac-
kiej. Z tego kręgu wywodzi się nieduża miniatura
z Ukrzyżowaniem w mszale specjalnym (speciale)
z 5. dekady XIV w. z kolegiaty głogowskiej (BUWr.
OR, sygn. I F 375)17, o dobrym rysunku, poprowa-
dzonym wyrazistą kreską (il. 2). Pochodzący z tego
samego czasu mszał o sygnaturze I F 358 (BUWr.
OR), sporządzony prawdopodobnie dla premon-
stratensów, ale już w XIV w. będący własno-
ścią kolegiaty w Otmuchowie (il. 3)18, pomimo
wszystkich różnic i bardziej uniwersalnej styli-
styki reprezentuje ten sam krąg artystyczny, czego
znamiennym dowodem jest miniatura z terenu
Czech, z mszału biskupa Jana z Draźic z ok. 1340
(Knichovna Narodniho muzea w Pradze, sygn.
XIII B 9), bardzo podobna w rysunku, choć zdecy-
dowanie mniej linearna. W grupie analogicznych
zabytków śląskich wyróżnia się z pewnością słynny
Kodeks lubiński19 z Legendą o św. Jadwidze, powstały
w 1353 r. Narracyjne bogactwo miniatur tego
manuskryptu nie ma sobie równych na Śląsku20
i choć niektóre z nich zdradzają już wpływy sztuki
Mistrza Wyszobrodzkiego, to stylowo i technicznie
należą do tego samego kręgu zabytków co Pasjonat
Kunegundy, Ukrzyżowanie w rękopisie M 1151
i inne wyliczone tu prace, mające zapewne podobną
genezę artystyczną. Zostały też zrealizowane
w zbliżonej, półkryjącej technice akwarelowej,
choć w nieco odmiennej gamie barwnej, w której
przeważa żółcień i błękit. Najlepszą analogią dla
miniatur lubińskiej Legendy wydają się być miniatury
w Concordantiae caritatis Ulricha z Lilienfeld (Lilien-
feld, Stiftsbibliothek, sygn. CLI 151), wykonanej
w Lilienfeld ok. 1351-1358 r.21
Śląskie malarstwo książkowe w 2. tercji XIV w.
W czasie, w którym umiejscawia się powstanie
mszału M 1151, sztuka iluminacji książek przeży-
wała jeden ze swoich większych okresów rozkwitu,
także na Śląsku. W 1. tercji XIV w. powstała
ostatnia seria wspaniałych iluminacji w pracow-
niach cysterskich, którym przypisuje się np. deko-
racje wielkich ksiąg chórowych Lubiąża, Kamieńca
i Henrykowa. Wymienić tu należy zwłaszcza anty-
fonarz lubiąski z ok. 1320 r.22 (BUWr. OR, sygn.
I F 401), w którym z niezwykłymi, nieco topor-
nymi, ale wielkimi i bardzo barwnymi minia-
turami, łączącymi motywy z kręgu malarstwa
11
2. Mszał (speciale) z kolegiaty w Głogowie, ok. 1340, Ukrzyżowanie
w kanonie. BUWr. OR, sygn. I F 375, £ lOra. Fot. J. Gromadzki.
3. Mszał wielki z kolegiaty w Otmuchowie, ok. 1340-1350.
BUWr. OR, sygn. I F 358, £ 112v. Fot. J. Gromadzki.
co dowodzi sporego zróżnicowania ówczesnego
środowiska iluminatorów. Podobne zróżnicowanie
można zaobserwować także w sztuce austriac-
kiej. Z tego kręgu wywodzi się nieduża miniatura
z Ukrzyżowaniem w mszale specjalnym (speciale)
z 5. dekady XIV w. z kolegiaty głogowskiej (BUWr.
OR, sygn. I F 375)17, o dobrym rysunku, poprowa-
dzonym wyrazistą kreską (il. 2). Pochodzący z tego
samego czasu mszał o sygnaturze I F 358 (BUWr.
OR), sporządzony prawdopodobnie dla premon-
stratensów, ale już w XIV w. będący własno-
ścią kolegiaty w Otmuchowie (il. 3)18, pomimo
wszystkich różnic i bardziej uniwersalnej styli-
styki reprezentuje ten sam krąg artystyczny, czego
znamiennym dowodem jest miniatura z terenu
Czech, z mszału biskupa Jana z Draźic z ok. 1340
(Knichovna Narodniho muzea w Pradze, sygn.
XIII B 9), bardzo podobna w rysunku, choć zdecy-
dowanie mniej linearna. W grupie analogicznych
zabytków śląskich wyróżnia się z pewnością słynny
Kodeks lubiński19 z Legendą o św. Jadwidze, powstały
w 1353 r. Narracyjne bogactwo miniatur tego
manuskryptu nie ma sobie równych na Śląsku20
i choć niektóre z nich zdradzają już wpływy sztuki
Mistrza Wyszobrodzkiego, to stylowo i technicznie
należą do tego samego kręgu zabytków co Pasjonat
Kunegundy, Ukrzyżowanie w rękopisie M 1151
i inne wyliczone tu prace, mające zapewne podobną
genezę artystyczną. Zostały też zrealizowane
w zbliżonej, półkryjącej technice akwarelowej,
choć w nieco odmiennej gamie barwnej, w której
przeważa żółcień i błękit. Najlepszą analogią dla
miniatur lubińskiej Legendy wydają się być miniatury
w Concordantiae caritatis Ulricha z Lilienfeld (Lilien-
feld, Stiftsbibliothek, sygn. CLI 151), wykonanej
w Lilienfeld ok. 1351-1358 r.21
Śląskie malarstwo książkowe w 2. tercji XIV w.
W czasie, w którym umiejscawia się powstanie
mszału M 1151, sztuka iluminacji książek przeży-
wała jeden ze swoich większych okresów rozkwitu,
także na Śląsku. W 1. tercji XIV w. powstała
ostatnia seria wspaniałych iluminacji w pracow-
niach cysterskich, którym przypisuje się np. deko-
racje wielkich ksiąg chórowych Lubiąża, Kamieńca
i Henrykowa. Wymienić tu należy zwłaszcza anty-
fonarz lubiąski z ok. 1320 r.22 (BUWr. OR, sygn.
I F 401), w którym z niezwykłymi, nieco topor-
nymi, ale wielkimi i bardzo barwnymi minia-
turami, łączącymi motywy z kręgu malarstwa