Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (20.2011)

ARTUR KOLBIARZ
(Szczecin)
ŻYCIE I TWÓRCZOŚĆ LEOPOLDA STRAUSSA.
PRZYCZYNEK DO BADAŃ NAD RZEŹBĄ BAROKOWĄ
W KSIĘSTWIE ZIĘBICKIM

Leopold Strauss, rzeźbiarz osiadły i działający
na terenie Ząbkowic Śląskich w 1. trzydziestoleciu
XVIII w., należy do najsłabiej rozpoznanych arty-
stów barokowych na Śląsku. Pomimo dobrej klasy
dzieł oraz charakterystycznego języka formalnego
twórczość Straussa nie doczekała się szerszego
zainteresowania badaczy1. Skąpe wzmianki o rzeź-
biarzu pojawiają się zaledwie kilkakrotnie w litera-
turze i niemal wyłącznie na marginesie omawiania
barokizacji kościoła opackiego w Kamieńcu Ząbko-
wickim2. Tymczasem na podstawie nowych ustaleń
archiwalnych, a także analizy porównawczej zacho-
wanych dzieł można pokusić się o rekonstrukcję
działalności artysty - wykraczającej daleko poza
obowiązujący stan badań - której apogeum przy-
padło na 2. dziesięciolecie XVIII w.3
Wiadomości biograficzne
Niestety, nie dysponujemy wyczerpującymi wia-
domościami źródłowymi na temat życia Leopolda.
Wynika to z faktu, że księgi metrykalne parafii
ząbkowickiej zachowane są dopiero od 1715 r., co
w połączeniu z lapidarnością ich treści nie pozwala
na ustalenie nawet tak podstawowych wiadomości
biograficznych, jak pochodzenie artysty i data jego
narodzin. Samodzielną karierę zawodową rozpoczął
Strauss przed 1715 r., bowiem od początku istnieją-
cych zapisów określany jest jako rzeźbiarz i miesz-
kaniec Ząbkowic. Przed tą datą także zawarł związek
małżeński z Theresią Magdaleną4. W okresie 1715-
1732 wraz z małżonką ochrzcił pięcioro dzieci,
nadając im imiona: Joseph Thaddeus (26 stycznia
1715)5, Onuphrius Thaddeus (13 lutego 1717)6,
Anton Ludwig (16 stycznia 1720)7, Marianna (20
czerwca 1723)8 i Johannes Jacobus (26 lipca 1725)9.

Małżeństwo Straussów miało przynajmniej jeszcze
jedno starsze dziecko, lecz nie znamy jego imienia10.
Leopold zmarł w Ząbkowicach w 1732 r. i 22 listo-
pada pogrzebany został na cmentarzu przy kościele
św. Anny11.
W rodzinie Straussów tradycje rzeźbiarskie konty-
nuowali dwaj synowie Leopolda: Joseph Thaddeus
i Anton Ludwig. Pierwszy z nich rozpoczął karierę
na początku lat czterdziestych XVIII w. w Bardzie12,
by w połowie stulecia powrócić do Ząbkowic, gdzie
zmarł 24 stycznia 1775 r.13 Drugi z kolei początkowo
osiadł i pracował na terenie Kłodzka, gdzie 26 maja
1743 r. zawarł związek małżeński14, a w 2. połowie
XVIII w. przeniósł się do Karniowa, gdzie notowany
był w latach 1766-179215. Bez odpowiedzi pozo-
staje natomiast pytanie, czy i ewentualnie w jakim
stopniu Leopold Strauss był spokrewniony z innymi
śląskimi rzeźbiarzami o tym nazwisku: Zacha-
riasem, czynnym we Wrocławiu na przełomie XVII
i XVIII w.16, oraz Frantzem Leopoldem, działającym
w Bolesławcu w 2. tercji XVIII stulecia17.
Działalność zawodowa
Leopold Strauss funkcjonował z dala od ówcze-
snych ośrodków artystycznych, prowadząc jedyny
w 2. dekadzie XVIII w. warsztat rzeźbiarski na
terenie Ząbkowic Śląskich18, prowincjonalnego
miasta liczącego w tym czasie zaledwie ok. 2500
mieszkańców19. Środowisko artystyczne Ząbkowic
było wówczas słabo reprezentowane przez nielicz-
nych przedstawicieli rozmaitych dziedzin sztuk
plastycznych, działających przede wszystkim na
potrzeby lokalnego rynku20. Strauss, bezkonku-
rencyjny w zakresie rzeźby figuralnej, podejmował
kontakty z miejscowymi przedstawicielami innych