Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (20.2011)

MICHAŁ WARDZYŃSKI
(Warszawa)
NOWE UWAGI
NA TEMAT TWÓRCZOŚCI RZEŹBIARSKIEJ
FRANZA JOSEPHA MANGOLDTA
NA ŚLĄSKU IW RZECZYPOSPOLITEJ
(WROCŁAW - TRZEBNICA - JAWOR
-JASNA GÓRA - KRAKÓW-SKAŁKA
- KOŚCIELNA WIEŚ - TYNIEC)

Twórczość rzeźbiarska Franzajosepha Mangoldta,
jednego z najwybitniejszych rzeźbiarzy wrocław-
skich i śląskich 1. połowy XVIII w., skupia uwagę
wielu badaczy już od początku XIX w. Mnogość prac
i przyczynków na temat oeiwre Mangoldta i repre-
zentowanego przezeń stylu późnobarokowej rzeźby
środkowoeuropejskiej, przy jednoczesnych poważ-
nych lukach w jego zawodowej biografii, utrudnia
znacząco wyciąganie dalej idących wniosków o jego
pochodzeniu, poszczególnych etapach edukacji arty-
stycznej i kolejnych realizacjach na samym Śląsku.
Celem niniejszego tekstu jest uporządkowanie tej
wiedzy oraz konstruktywna krytyka stanu badań,
ustalenie w miarę kompletnego - na obecnym
stadium poszukiwań — dolnośląskiego dorobku
artysty oraz prezentacja 20 nieznanych dzieł rzeź-
biarskich na terenie Śląska i dawnej Rzeczypo-
spolitej. Ponieważ blisko połowę z nich stanowią
prace potwierdzone źródłowo, informacje doty-
czące okoliczności ich powstania stanowią ważny
przyczynek do badań nad przyszłą monografią tego
■wybitnego twórcy*.
Pierwsze pewne informacje na temat pochodze-
nia artysty z dolnomorawskiego Brna oraz jego prac
dla jezuitów i augustianów wrocławskich, cyster-

sów w Lubiążu i Sicinach oraz cysterek w Trzebnicy
przyniosły podbudowane gruntownymi badania-
mi źródłowymi publikacje Ludwiga Burgemeistra,
Bernharda Patzaka i Richarda Forstera1. Niestety, na
ostateczne wnioski wynikające z analizy twórczo-
ści przemożny wpływ wywarła hipoteza Maximi-
liana Semraua z 1896 r.2, a następnie badania Anne-
liese Uhlhorn3, którzy opierając się wyłącznie na
ogólnych, co więcej błędnych, spostrzeżeniach for-
malno-stylistycznych atrybuowali Mangoldtowi
szereg pierwszorzędnych dzieł sztukatorskich we
wrocławskim kolegium jezuitów, projektowanych
przez ucznia padre Andrei Pozza, jezuitę Christo-
pha Tauscha: kompletny wystrój rzeźbiarski ambo-
ny (1726-1727) i kaplicy św. Franciszka Ksawerego
(1731-1733) w kościele św. Macieja/Imienia Jezus,
a także zespół posągów cesarskich wraz z towarzy-
szącymi im personifikacjami w Auli Leopoldyńskiej
(1730-1732). W tym drugim przypadku jedyną prze-
słanką na korzyść autorstwa Mangoldta miały jako-
by być: materiał - biały stucco lustro oraz tematyka,
wspólne z późniejszą o kilka lat znakomitą dekoracją
figuralną Sali Książęcej w Lubiążu. Tymczasem do-
kładna analiza formalno-stylistyczna wszystkich wy-
mienionych dzieł skłania jednak do przyjęcia tezy, że

* W tym miejscu chciałbym uprzejmie podziękować dr. Piotrowi Oszczanowskiemu z Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu
Wrocławskiego za szereg uwag redakcyjnych i wskazówek bibliograficznych, które miały wpływ na ostateczną formę artykułu. Za
konsultacje dziękuję również pp. Ewie Grochowskiej-Sachs, Romualdowi Nowakowi z Muzeum Narodowego we Wrocławiu oraz
dr. Jackowi Witkowskiemu z Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego.