Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (20.2011)

MISCELLANEA

DARIUSZ GALEWSKI
(Wrocław)
GRAFICZNE PRZEDSTAWIENIA
UROCZYSTOŚCI POGRZEBOWYCH I CASTRUM DOLORIS
FRANZA LUDWIGA VON PFALZ-NEUBURGA

Palatyn reński biskup Franz Ludwig von Pfalz-
-Neuburg, wielce zasłużony dla rozwoju kultury
i sztuki barokowej nie tylko na Śląsku, był najdłużej
panującym ordynariuszem wrocławskim, pełniącym
swój urząd blisko pół wieku, w latach 1683-17321.
Równocześnie sprawował od 1694 r. funkcję prepo-
zyta w Ellwangen, biskupa Wormacji i wielkiego
mistrza Zakonu Niemieckiego, a od 1716 r. również
arcybiskupa Trewiru. Godność tę zamienił po 13
latach na arcybiskupstwo Moguncji, dzięki czemu
uzyskał nie tylko kolejny tytuł elektora, ale również
arcykanclerza Rzeszy2. Po długim pontyfikacie
biskup zmarł we Wrocławiu 18 kwietnia 1732 r.
przed północą w wieku 68 lat, a 21 kwietnia jego ciało
złożono tymczasowo w krypcie przy północnym
portalu katedry. Ponad rok później, 6 sierpnia 1733,
uroczyście przeniesiono je do ufundowanej przez
biskupa kaplicy Najświętszego Sakramentu i pocho-
wano w krypcie pod posadzką, w okazałym cynowym
sarkofagu3. Ilustruje to miedzioryt przechowywany
m.in. w zbiorach Archiwum Archidiecezjalnego
we Wrocławiu sygnowany przez Johanna Chri-
stiana Junga4 (il. 1). Miejsce pochówku zaznaczono
łacińską inskrypcją na posadzce: ,,H[ic] Ifacet] P[ec-
cator] Ffranciscus] L[udovicus] Cfomes] Pfalati-
natus] Orate Pro Eo”.
Z racji szeregu pełnionych przez Franza Ludwiga
wysokich funkcji duchownych i świeckich uroczy-
stości poświęcone upamiętnieniu go odbyły się
we wszystkich ośrodkach, z którymi był zwią-
zany, i miały z całą pewnością okazały charakter5.
Najważniejsze zorganizowane zostały na Ostrowie
Tumskim we Wrocławiu. Wyobrażenie o nich daje
nam niezwykle interesujący i dotąd niepublikowany
rysunek przechowywany w zbiorach Archiwum

Archidiecezjalnego we Wrocławiu6 (il. 2). Przed-
stawia on katafalk zmarłego ustawiony wewnątrz
reprezentacyjnej sali pałacu biskupiego, gdzie zgro-
madziło się ponad 40 osób. Odręczny napis w dolnej
części informuje o dacie śmierci i najważniejszych
godnościach biskupa7. Zmarły spoczywa pod balda-
chimem w prawej części komnaty, na podwyższeniu
przylegającym do ściany, ujętym w dwa skromne
ołtarze. Jest ubrany w strój książęcy, na ramionach ma
gronostajową pelerynę, na głowie mitrę, a w złożo-
nych dłoniach trzyma krzyż. Po jego lewej stronie
leży miecz - symbol władzy świeckiej, po prawej
zaś pastorał, odnoszący się do władzy duchowej,
oraz częściowo widoczny krzyż arcybiskupi. Kata-
falk otaczają z trzech stron płonące świece, przed
nim natomiast ustawione są: krzyż, mitra książęca
spoczywająca na płaszczu krzyżackim oraz cztery
infuły. Na prawo od katafalku siedzą trzej modlący


1. Johann Christian Jung, Sarkofag biskupa Franza Ludwiga von
Pfalz-Neuburga w krypcie kaplicy [doktorskiej. miedzioryt, 1732.
Archiwum Archidiecezjalne we Wrocławiu, Katalog Obrazów,
sygn. II 67. Fot. D. Galewski.