DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Gromadzki, Jan: Iluminowane księgi liturgiczne z kościoła farnego św. Marii Magdaleny we Wrocławiu: (ze szczególnym uwzględnieniem najstarszych, z około połowy XIV w.)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48107#0016
12
Jan Gromadzki
4. Antyfonarz, Lubiąż OCist., ok. 1320. BUWr. OR, sygn. I F 401, £ 77v-78r. Fot. J. Gromadzki.
północnofrancuskiego i austriackiego, konku-
rują niemal tak samo wielkie, bogate ornamen-
talnie, często złocone inicjały o dekoracji filigra-
nowej (il. 4). W innej wielkiej księdze z Lubiąża,
w graduale o sygnaturze I F 413 (BUWr. OR),
ornamentacja filigranowa zdominowała już całą
iluminację księgi, podporządkowując sobie sceny
figuralne - stosunkowo drobne, ale o wyraźnym
rysunku, rozmieszczone w jej obrębie (il. 5)23. We
wspaniałym antyfonarzu z Henrykowa (BUWr.
OR, sygn. I F 397), powstałym prawdopodobnie
w tym klasztorze, występują już tylko niezwykle
misterne ornamentacje filigranowe (il. 6)24.
Pierwsza połowa XIV w. to z pewnością okres
największej popularności dekoracji filigranowych
na Śląsku (i także w całym regionie środkowo-
europejskim). Osiągnęły one wtedy najbardziej
wybujałe, bogate i kunsztowne formy. Do dziś
zachowały się dziesiątki tak ozdobionych wolu-
minów, a filigranowe ornamentacje, jako główny
element iluminacji, utrzymywały się jeszcze co
najmniej do lat siedemdziesiątych XIV w.
O ile lokalne pochodzenie wspaniałych deko-
racji filigranowych z 1. połowy XIV w. nie budzi
wątpliwości (potwierdzających to zabytków jest tak
dużo, że trudno w to wątpić), o tyle inaczej przed-
stawia się kwestia niektórych dekoracji figuralnych.
Bardzo efektowne, malowane miniatury w antyfo-
narzu I F 401 czy rysunkowe w graduale I F 413
są - każda z osobna - zjawiskiem jednostkowym
w obrębie sztuki śląskiej i nie tworzą żadnej grupy
odznaczającej się wspólnotą stylu. Być może były
jedynymi dziełami malarzy, którzy na Śląsku prze-
bywali czasowo, niewykluczone, że przybywszy
tu tylko w tym celu, żeby je wykonać. Prawdopo-
dobnie analogicznie się sprawy miały w wypadku
wielu innych śląskich zabytków z XIII i 1. połowy
XIV w., w tym tych znanych, jak np. miniatury
słynnego Psalterium nocturnum z Trzebnicy (BUWr.
OR, sygn. I F 440) i graduału z Kamieńca Ząbko-
wickiego (BUWr. OR, sygn. IF411), czy też
mało dotąd znanych, ale wybitnych inicjałów w 3.
tomie trzynastowiecznego lubiąskiego lekcjonarza
o sygnaturze IF 663 (BUWr. OR)25. Podobnie
mogła wyglądać sytuacja w wypadku Ukrzyżowania
z mszału M 1151, choć - jak wskazywaliśmy -
jego autor mieścił się w stylowych ramach sztuki
śląskiej.
Jan Gromadzki
4. Antyfonarz, Lubiąż OCist., ok. 1320. BUWr. OR, sygn. I F 401, £ 77v-78r. Fot. J. Gromadzki.
północnofrancuskiego i austriackiego, konku-
rują niemal tak samo wielkie, bogate ornamen-
talnie, często złocone inicjały o dekoracji filigra-
nowej (il. 4). W innej wielkiej księdze z Lubiąża,
w graduale o sygnaturze I F 413 (BUWr. OR),
ornamentacja filigranowa zdominowała już całą
iluminację księgi, podporządkowując sobie sceny
figuralne - stosunkowo drobne, ale o wyraźnym
rysunku, rozmieszczone w jej obrębie (il. 5)23. We
wspaniałym antyfonarzu z Henrykowa (BUWr.
OR, sygn. I F 397), powstałym prawdopodobnie
w tym klasztorze, występują już tylko niezwykle
misterne ornamentacje filigranowe (il. 6)24.
Pierwsza połowa XIV w. to z pewnością okres
największej popularności dekoracji filigranowych
na Śląsku (i także w całym regionie środkowo-
europejskim). Osiągnęły one wtedy najbardziej
wybujałe, bogate i kunsztowne formy. Do dziś
zachowały się dziesiątki tak ozdobionych wolu-
minów, a filigranowe ornamentacje, jako główny
element iluminacji, utrzymywały się jeszcze co
najmniej do lat siedemdziesiątych XIV w.
O ile lokalne pochodzenie wspaniałych deko-
racji filigranowych z 1. połowy XIV w. nie budzi
wątpliwości (potwierdzających to zabytków jest tak
dużo, że trudno w to wątpić), o tyle inaczej przed-
stawia się kwestia niektórych dekoracji figuralnych.
Bardzo efektowne, malowane miniatury w antyfo-
narzu I F 401 czy rysunkowe w graduale I F 413
są - każda z osobna - zjawiskiem jednostkowym
w obrębie sztuki śląskiej i nie tworzą żadnej grupy
odznaczającej się wspólnotą stylu. Być może były
jedynymi dziełami malarzy, którzy na Śląsku prze-
bywali czasowo, niewykluczone, że przybywszy
tu tylko w tym celu, żeby je wykonać. Prawdopo-
dobnie analogicznie się sprawy miały w wypadku
wielu innych śląskich zabytków z XIII i 1. połowy
XIV w., w tym tych znanych, jak np. miniatury
słynnego Psalterium nocturnum z Trzebnicy (BUWr.
OR, sygn. I F 440) i graduału z Kamieńca Ząbko-
wickiego (BUWr. OR, sygn. IF411), czy też
mało dotąd znanych, ale wybitnych inicjałów w 3.
tomie trzynastowiecznego lubiąskiego lekcjonarza
o sygnaturze IF 663 (BUWr. OR)25. Podobnie
mogła wyglądać sytuacja w wypadku Ukrzyżowania
z mszału M 1151, choć - jak wskazywaliśmy -
jego autor mieścił się w stylowych ramach sztuki
śląskiej.