DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Gromadzki, Jan: Iluminowane księgi liturgiczne z kościoła farnego św. Marii Magdaleny we Wrocławiu: (ze szczególnym uwzględnieniem najstarszych, z około połowy XIV w.)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48107#0023
Iluminowane księgi liturgiczne z kościoła farnego św. Marii Magdaleny we Wrocławiu
19
16. Mszał wielki, ok. 1350-1370, Ukrzyżowanie w kanonie. BUWr.
OR, sygn. M 1158, f. 120v. Fot. J. Gromadzki.
17. Mszał wielki (Missale Pragense}, ok. 1372, inicjał R. Wrocław,
dawna Stadtbibliothek Breslau, sygn. M 1115, £ 119r, zaginiony
w 1945. Reprod. wg E. Kloss, Die schlesische Buchmalerei des Mittel-
alters, Berlin 1942.
wśród blisko 100 śląskich iluminowanych zaby-
tków tego czasu najliczniejszy zbiór jednej prowe-
niencji. Większość z nich powstała już mniej
więcej w połowie stulecia lub później i należy
do kolejnej epoki w dziejach średniowiecznego
śląskiego malarstwa książkowego. W odróż-
nieniu od zabytków z 1. połowy wieku, wśród
których większość pochodzi z klasztorów cyster-
skich, katedry i starych fundacji klasztornych,
znacznie liczniejsze obiekty z 2. połowy wieku
należały przede wszystkim do kościołów miej-
skich, zarówno parafialnych jak i klasztornych,
i świadczą o przeniesieniu się środka ciężkości
sztuki iluminatorskiej do miast, z których pocho-
dzili fundatorzy powstających w coraz więk-
szej liczbie iluminowanych ksiąg. W miastach,
zwłaszcza w stołecznym Wrocławiu, skupili się
też zapewne ich wykonawcy. Nastąpiła więc
w tym czasie swoista „urbanizacja” tej sztuki.
Kodeksy magdaleńskie z 4. ćwierci XIV w.
Przypuszczalnie w ciągu lat siedemdziesiątych
XIV w.45, najpewniej pod koniec tej dekady, ufor-
mował się lokalny, śląski wariant stylu międzyna-
rodowego (zwanego „miękkim”), z którym wiąże
się cała seria kolejnych zabytków magdaleńskich.
Na ów styl, nazwany przez jednego z pierwszych
monografistów tematu „magicznym”46, złożył się
wpływ lokalnej tradycji, modyfikowanej przez
impulsy płynące z głównych centrów sztuki
europejskiej (Italii i północnej Francji), a także
z okolicznych ośrodków regionalnych (głównie
Czech). Odkąd miejscowi twórcy dołączyli do
tego rozwiązania plastyczne ówczesnego malar-
stwa czeskiego, ze szczególnym wkładem ilumi-
nacji powstałych w kręgu mecenatu biskupa Jana
ze Środy, można mówić o obecności wszystkich
elementów konstytutywnych dla lokalnego stylu.
W 4. ćwierci XIV w. obserwujemy w ogóle najsil-
niejsze w historii oddziaływanie sztuki czeskiej
na sztukę śląską, a także wzajemne przenikanie
się obu. Wśród ksiąg magdaleńskich znajdował
się nawet wspaniały mszał praski o sygnaturze
M 1115 (ił. 17), wiązany z kręgiem fundacji
Jana ze Środy47. Nie jest jasne, kiedy trafił na
Śląsk, prawdopodobnie dopiero w XV stuleciu
w związku z wojnami husyckimi. Z pewnością
początkowo użytkowany był w Pradze. Wyraźne
wpływy czeskie można zaobserwować w niewiel-
kich miniaturach w kanonach mszałów M 1157
19
16. Mszał wielki, ok. 1350-1370, Ukrzyżowanie w kanonie. BUWr.
OR, sygn. M 1158, f. 120v. Fot. J. Gromadzki.
17. Mszał wielki (Missale Pragense}, ok. 1372, inicjał R. Wrocław,
dawna Stadtbibliothek Breslau, sygn. M 1115, £ 119r, zaginiony
w 1945. Reprod. wg E. Kloss, Die schlesische Buchmalerei des Mittel-
alters, Berlin 1942.
wśród blisko 100 śląskich iluminowanych zaby-
tków tego czasu najliczniejszy zbiór jednej prowe-
niencji. Większość z nich powstała już mniej
więcej w połowie stulecia lub później i należy
do kolejnej epoki w dziejach średniowiecznego
śląskiego malarstwa książkowego. W odróż-
nieniu od zabytków z 1. połowy wieku, wśród
których większość pochodzi z klasztorów cyster-
skich, katedry i starych fundacji klasztornych,
znacznie liczniejsze obiekty z 2. połowy wieku
należały przede wszystkim do kościołów miej-
skich, zarówno parafialnych jak i klasztornych,
i świadczą o przeniesieniu się środka ciężkości
sztuki iluminatorskiej do miast, z których pocho-
dzili fundatorzy powstających w coraz więk-
szej liczbie iluminowanych ksiąg. W miastach,
zwłaszcza w stołecznym Wrocławiu, skupili się
też zapewne ich wykonawcy. Nastąpiła więc
w tym czasie swoista „urbanizacja” tej sztuki.
Kodeksy magdaleńskie z 4. ćwierci XIV w.
Przypuszczalnie w ciągu lat siedemdziesiątych
XIV w.45, najpewniej pod koniec tej dekady, ufor-
mował się lokalny, śląski wariant stylu międzyna-
rodowego (zwanego „miękkim”), z którym wiąże
się cała seria kolejnych zabytków magdaleńskich.
Na ów styl, nazwany przez jednego z pierwszych
monografistów tematu „magicznym”46, złożył się
wpływ lokalnej tradycji, modyfikowanej przez
impulsy płynące z głównych centrów sztuki
europejskiej (Italii i północnej Francji), a także
z okolicznych ośrodków regionalnych (głównie
Czech). Odkąd miejscowi twórcy dołączyli do
tego rozwiązania plastyczne ówczesnego malar-
stwa czeskiego, ze szczególnym wkładem ilumi-
nacji powstałych w kręgu mecenatu biskupa Jana
ze Środy, można mówić o obecności wszystkich
elementów konstytutywnych dla lokalnego stylu.
W 4. ćwierci XIV w. obserwujemy w ogóle najsil-
niejsze w historii oddziaływanie sztuki czeskiej
na sztukę śląską, a także wzajemne przenikanie
się obu. Wśród ksiąg magdaleńskich znajdował
się nawet wspaniały mszał praski o sygnaturze
M 1115 (ił. 17), wiązany z kręgiem fundacji
Jana ze Środy47. Nie jest jasne, kiedy trafił na
Śląsk, prawdopodobnie dopiero w XV stuleciu
w związku z wojnami husyckimi. Z pewnością
początkowo użytkowany był w Pradze. Wyraźne
wpływy czeskie można zaobserwować w niewiel-
kich miniaturach w kanonach mszałów M 1157